هاویه

یکی از نامهای دوزخ، در قرآن «هاويه» است.

واژه شناسى «هاويه»

اين واژه در اصل، از مادّه «هوى» به معناى افتادن به پايين و سقوط كردن از بلندى است. ابن فارس مى گويد: الهاء و الواو و الياء: أصل صحيح يدلّ على خلوّ و سقوط... و يقال: هوى الشيء يهوى: سقط. و هاوية: جهنّم، لأنّ الكافر يهوى فيها. والهاوية: كلّ مهواة و الهوّة: الوهدة العميقة.

ه و ى، ريشه صحيحى است كه بر رهاشدن و فروافتادن دلالت مى كند. گفته مى شود: «هوى الشىء يهوى» يعنى: سقوط كرد. هاويه جهنّم براى اين است كه كافر در آن سقوط مى كند. هاويه به هر گودالى گفته مى شود. هوّه، گودال عميق است. بنابر اين ناميده شدن جهنّم به «هاويه»، بِدان جهت است كه تبهكاران در چنين جايگاه عميق و خطرناكى سقوط مى كنند.

واژه «هاويه» در قرآن و حديث

واژه «هاويه» تنها يك بار در قرآن آمده است: «وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَ زِينُهُ × فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ × وَ مَآ أَدْرَاكَ مَاهِيَهْ × نَارٌ حَامِيَةُ»؛ و اما كسى كه ترازوهايش سبُك است، پناهگاهش «هاويه» است! و تو چه مى دانى «هاويه» چيست؟! آتشى است سوزان!

كلمه «اُمّ» در اين آيه به معناى جايگاه و قرارگاه است. بنابراين معناى آيه اين است كه جايگاه كسانى كه اعمال نيك آنان وزن و ارزشى ندارد، پرتگاه سوزان و عميق دوزخ است. گفتنى است كه از برخى احاديث نيز استفاده مى شود كه در نامگذارى جهنّم به «هاويه»، عميق بودن دوزخ و سقوط دوزخيان در آن مورد عنايت بوده است.

منابع

• محمد محمدی ری شهری، بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث، ج2، قم: دارالحدیث، چاپ اول، 1389ش، ص63، در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، بازیابی: 16 اردیبهشت 1393.