آیات محکم
آیات داراى مدلولی روشن و استوار را آیات محکم گویند. در مقابل، آیات متشابه قرار دارد.
محتویات
معنای لغوی محکم
"محکم" برگرفته از "حکمت الدابة" به معناى "منعت" (منع شدن) است و "حُکم" عبارت از جداسازى دو چیز است و معناى دیگر محکم "متقن" (استوار) است.
راغب اصفهانی در مفردات می گويد: ريشه حكم به معناى «منع» است. و به همين جهت در زبان عرب به لجام اسب «حكمة» اطلاق مى گردد (زيرا لجام، حيوان را از حركت و تمرّد باز مى دارد). بنابراين در اين ماده نوعى معناى مانعيّت و نفوذناپذيرى نهفته است. وقتى مى گوييم: قاضى «حكم» كرد؛ يعنى قضيه قبل از حكم او داراى تزلزل بود و پس از حكم، حالت ثبات و استحكام به خود گرفت. «محكم» بودن چيزى بدين معناست كه عامل خارجى نمى تواند در آن نفوذ نمايد.
به قول راغب: «محكم، چيزى است كه نه از جهت لفظ و نه از حيث معنا شبهه اى در آن وارد نگردد.» اين ويژگى در يك كلام، هنگامى پديد مى آيد كه كلام در افاده معنا، هيچ گونه ابهامى و ايهامى نداشته باشد و به روشنى تمام بر مقصود خويش دلالت نمايد.
معنای آیات محکم
"آیات محکم" آیاتى هستند که لفظاً(از لحاظ لفظی) و معناً(از لحاظ معنایی) استوار و صریح اند و از چند پهلویى به دوراند؛ یعنى مراد و مقصود از ظاهر آیات براى شنونده روشن است.
«محكم» آيه اى است كه در افاده معناى خويش هيچ گونه ابهام و ايهامى نداشته باشد و راه ورود به هرگونه شبهه و اشتباه را ببندد. آيات محكمات، آيات مادر و مرجع در قرآن كريم هستند.
اسامی دیگر آیات محکم
آیات محکم به نام های آیات محکمات، آیات واضحة المعنی، ام الکتاب (محکمات )، امهات الکتاب، امهات قرآن، محکمات قرآن نیز هم مشهور است.
دلیل بر وجود آیات محکم
به تصریح خود قرآن کریم که فرمود: «هو الذى أنزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن أم الکتاب»؛ او کسى است که این کتاب را بر تو نازل کرد که بخشى از آن آیات محکم اند که آنها اساس کتاب هستند. (سوره آل عمران، آیه ۷) بخشى از آیات قرآن کریم محکم است.
مصداق آیات محکم
براى نمونه مى توان به آیات زیر اشاره کرد:
- «لا اله الا الله». (سوره محمد صلی الله علیه و آله، آیه ۱۹)
- «اوفو الکیل والمیزان بالقسط». (سوره انعام، آیه ۱۵۲)
- «ولا تقربوا الزنا». (سوره اسراء، آیه ۳۲)
- «ولا تقربوا مال الیتیم». (سوره انعام، آیه ۱۵۲)
- «قل هو الله احد». (سوره توحید، آیه ۱)
مقدار آیات محکم
به گفته بعضى از محققان حدود ۲۰۰ آیه قرآن از متشابهات است و بقیه جزء محکمات قرآن محسوب مى شود.
منابع
درسنامه علوم قرآنی، حسین جوان آراسته
