مکاسب (کتاب)
این كتاب از مهمترین كتاب هاى فقهى شیعه در باب معاملات محسوب مى شود و از زمان تألیف تاكنون ، متن درسى حوزه هاى علمیه شیعه قرار گرفته است، مؤلف به طور استدلالى به مباحث معاملات نظر دوخته و به ذكر و تحلیل كلمات فقهاى پیشین توجه عمیقى داشته است و وجوه مختلف یك مسئله فقهى را با بیان تردیدهاى ویژه خود، ترسیم مى نماید.
مؤلف در این كتاب به سه مبحث مهم پرداخته است: مكاسب محرمه، بیع، خیارات و پایان كتاب به برخى رساله هاى متفرقه اختصاص یافته است كه عناوین آنها عبارتند از: تقیه، عدالت، قضا از میت، مواسعه و مضایقه، ارث، قاعده من ملك شیئا ملك الاقرار به، نفى ضرر ، رضاع ، مجرد عقد بر زن موجب تحریم او بر پدر و پسر عقدكننده مى گردد.
كتاب المكاسب يكى از مهم‌ترين كتب فقهى استدلالى و از بهترين و معروف‌ترين تأليفات شيخ اعظم انصارى( قده) و حاصل عمر و خلاصۀ افكار اين فقيه الهى مى‌باشد. از زمان نگارش اين كتاب به دليل نحوۀ ورود به مباحث فقهى و كيفيت استدلال بى‌نظيرش مدار دروس در دورۀ سطح و محور بحث درس خارج فقه تجارت بوده و به همين دليل شروح و حواشى متعددى بر آن زده شده است كه مهم‌ترين آنها حواشى:
- آخوند خراسانى( م 1329 ق)،
- سيد محمد كاظم يزدى( م 1337 ق)،
- ميرزا على ايروانى( م 1354 ق)،
- آقا رضا همدانى( م 1322 ق)،
- شيخ محمد حسين اصفهانى( م 1361 ق)،
- ميرزا محمد تقى شيرازى( م 1338 ق)،
- آقا ضياء الدين عراقى( م 1361 ق)،
و محقق نائينى( م 6355 ق) است.
اهميت اين حواشى به قدرى است كه محققين در زمينۀ فقه معاملات از مراجعه به كتب اين بزرگان بى‌نياز نيستند. بر كسى كه از تاريخچۀ ادوار مباحث فقهى اطلاع داشته باشد پوشيده نيست كه تأليفات شيخ اعظم از نظر عمق مطالب و دقت بى‌نظير و وسعت تتبع و تحقيق در عين قلمى روان و بيانى سهل، در تاريخ فقه ديده نشده است، بخصوص كتاب المكاسب در بين تأليفات وى سرآمد آنان است.
احاطۀ وى به اقوال متقدمين و متأخرين موجب اين شده كه آراء مختلف را در موضوعات و مسائل معين جمع‌آورى نموده و با اجتهاد عميق و اسلوب جديدى كه مطابق با روح شريعت و مقتضيات زمان است كتابى را كه مباحث آن جامع و مانع و دور از انحرافات و لغزش‌هاى فكرى است تأليف نمايد.
منبع
محمدرضا ضمیری ، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی
نرم افزار جامع فقه ، بخش کتابشناسی
