شهيد غلامحسين حقانى
«رايت تبليغ»
ولادت
سال 1320 هـ.ش(1) شهر مقدس قم(2)، در تاريخ خود، هميشه درخشيده و مايه مباهات تاريخ تشيع بوده است و اينك باز هم در آستانه يك درخشش نو واقع گرديده است. در يكى از روزهاى سال 1320 هـ.ش(3) در خانواده اى روحانى، فرزندى متولد شد، كه نام زيبايى را بر او نهادند، «غلامحسين» و او هم بعدها به اسم خود مصداق واقعى بخشيد. غلامحسين دوران كودكى را در قم آغاز و سپس همراه خانواده به تهران كوچ نمود.(4)
تحصيلات
- 1- تهران: تحصيلات ابتدايى را در تهران آغاز و به پايان رساند و درسهاى حوزوى را در محضر پدر بزرگوارش آغاز كرد، سپس براى ادامه تحصيلات دينى وارد مدرسه آيت الله مجتهدى شد(5) و پله هاى ترقى را به سرعت پشت سر گذاشت و در شبى خجسته، در آستانه ميلاد حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، عمامه گذارى نمود.(6)
خانواده معظم شهيد حقانى مى نويسند كه: ايشان از هوش سرشارى برخوردار بود به گونه اى كه سال پنجم و ششم را در تهران به طور جهشى خواند و بعد از پايان تحصيلات ابتدايى، دروس حوزه را در محضر پدر بزرگوارش و همچنين در مدرسه مجتهدى آغاز كرد. سيزده سال بيش نداشت كه براى ادامه تحصيلات خويش وارد شهر قم شد و بعد از گذشت چند سال از اشتغال به دروس حوزه، همزمان تحصيلات دبيرستان خود را زير نظر شهيد دكتر بهشتى در مدرسه دين و دانش به پايان رسانيد. قابل تذكر است كه بازگشت به دروس كلاسيك به نقل از خود ايشان، راهيابى به مدارس و دانشگاهها جهت تبليغ دين و ارشاد و روشنگرى دانشجويان در مسائل اجتماعى و سياسى آن وقت بود. 1335 هـ.ش .
- 2- قم: شهر مقدس قم كودكى را كه سالها پيش از آن، شاهد تولدش بود، اكنون مأمن و جايگاه رشد و ترقى و تعالى او گرديد. غلامحسين پس از طى مراحل اوليه تحصيلات جديد و حوزوى در تهران، به شهر مقدس قم عزيمت نمود(7) و در محضر بزرگان اين شهر زانوى شاگردى به زمين زد پس از سالها تحصيل تا رسيدن به مقام اجتهاد، چون گلى معطر شكفته شد و جامعه را از عطر معنويت بهره مند ساخت. 1340 هـ.ش . شهيد حقانى در اين سال ازدواج نمود كه ثمره اين ازدواج 6 فرزند مى باشد.(8)
استادان شهيد حقانى
در تهران :
- 1- پدر بزرگوارش حجت الاسلام حاج شيخ محمد حقانى سالهاى اول تحصيل.(9)
- 2- آيت الله مجتهدى.(10)
در قم :
- 3- امام خمينى.(11)
- 4- آيت الله محقق داماد.(12)
- 5- آيت الله حائرى.(13)
- 6- آيت الله حاج شيخ عباسعلى شاهرودى.(14)
- 7- شهيد استاد مطهرى.(15)
تأليفات
اين روحانى دانشمند، جزوات بسيارى نوشت و بدون ذكر نام مؤلف از طريق مؤسسه در راه حق منتشر ساخت.(16) در سال 1344 هـ.ش(17) كتاب «اسلام پيشرو نهضتها» را به همراه آقاى محمد مصطفوى(18) كرمانى تأليف و منتشر ساخت. شهيد استاد دكتر مفتح بر اين كتاب مقدمه اى نوشت كه گوشه اى از آن چنين است: كتاب اسلام پيشرو نهضتها پنجمين نشريه جلسات (علمى اسلامشناسى) است، كه براى تأمين همان هدف تأليف شده است. نويسندگان دانشمند اين كتاب آقايان حقانى و مصطفوى از فضلاى حوزه علميه قم مى باشند، و در تاليف و تحقيق مطالب كتاب زحمت فراوان كشيده اند تا اثرى نفيس به جامعه جوانان تقديم دارند. تاريخ مقدمه 1344/2/7 هـ.ش.(19) شهيد حقانى كتابهاى ديگرى نوشت كه هنوز منتشر نشده است.(20)
مبارزات
شهيد حقانى از شاگردان امام خمينى بود و همانند ديگر شاگردان برجسته آن استاد درس مبارزه را از وى آموخت. وى چندين بار در شهرهاى شيراز، كرمان، بندرعباس توسط ساواك تحت تعقيب و پيگيرى قرار گرفته و دستگير شد.(21) او از سال 1342 كه نهضت اسلامى به رهبرى امام شروع گرديد، همگام با ديگر عالمان قم و سراسر كشور عليه رژيم پهلوى، مبارزه آشتى ناپذيرى را آغاز كرد.(22) اين روحانى شجاع براى اولين بار بعد از يك سخنرانى افشاگرانه كه در يكى از مساجد شيراز انجام داد، توسط مأموران ساواك دستگير گرديد.(23)
اين شهيد بزرگوار در سال 1354 نيز به خاطر ادامه مبارزه دستگير و تحت شديدترين شكنجه ها قرار گرفت،(24) به گونه اى كه بر اثر شكنجه نزديك به مرگ رسيد. او با اين شكنجه ها مقاومت خود را آشكار ساخت و اسرار مبارزان در نزد او مكتوم ماند.
زندان
شهيد حقانى در سال 1350 هـ.ش در شيراز دستگير(25) و به چند ماه زندان محكوم گرديد.(26) در سال 1354 ش مجدداً دستگير و به 12 سال حبس محكوم شد كه 7 ماه آن را در زندان كميته گذراند. 4 ماه آن، مرتباً با شكنجه همراه بود. او 6 ماه در زندان اوين بدون ملاقات و 11 ماه در زندان قصر محبوس بود.(27) در ايام زندان در اثر، شكنجه پيراهن اين شهيد عزيز پاره و خونى شده بود، بعد از رهايى از زندان در اوايل انقلاب، روزى به خانواده خود سفارش مى كند كه آن پيراهن خونى را با همان هيئت به هنگام مرگ با وى دفن كنند.
شهيد حقانى در ايام زندان از فعاليتهاى سياسى مذهبى خود غافل نبود به گونه اى كه يك بار شخصى يهودى را در زندان ارشاد مى كند.(28) وى در اوج مبارزات و فشارهاى ملت عليه رژيم سرسپرده پهلوى، همراه تعدادى ديگر از زندانيان آزاد شد و به فعاليتهاى خود ادامه داد.
هم بندان شهيد حقانى(29)
- 1- مرحوم آيت الله سيد محمود طالقانى ؛
- 2- آيت الله مهدوى كنى ؛
- 3- آيت الله اكبر هاشمى رفسنجانى .
ليست فعاليتهاى سياسى شهيد حقانى به روايت اسناد
- 1- نامه جمعى از علماى تهران از جمله شهيد حقانى به اميرعباس هويدا - نخست وزير - در اعتراض به ادامه تبعيد امام در تاريخ 1343/12/14، در اين نامه تعداد افراد امضاء كننده 58 نفر است.(30)
- 2- نامه فضلاء و محصلان حوزه علميه قم از جمله شهيد حقانى به امام خمينى، در پى انتقال معظم له از تركيه به نجف اشرف در مهرماه 1344 هـ.ش.(31)
- 3- اعلاميه محصلين حوزه علميه قم از جمله شهيد حقانى در ارتباط با شهداى مدرسه فيضيه در مورخه 1344/11/25 هـ.ش.(32)
- 4- نامه فضلا و محصلان حوزه علميه قم و شهيد حقانى به مراجع ايران و عراق درباره بازداشت جمعى از فضلاى حوزه علميه قم، در فروردين 1345 هـ.ش.(33)
- 5- اعلاميه جمعى از علما و استادان حوزه علميه قم و شهيد حقانى به مناسبت فرارسيدن نيمه شعبان 1398 هـ.ق با امضاى 39 نفر.(34)
- 6- اعلاميه جمعى از علما و روحانيان حوزه علميه قم و شهيد حقانى درباره حمله مزدوران رژيم شاه به مردم مشهد و ساير شهرها در مرداد 1357 با امضاى 37 نفر.(35)
- 7- پيام جمعى از فضلاء و استادان حوزه علميه قم و شهيد حقانى به كاركنان شركت نفت پس از اعتصاب آن ها از كار و تقدير از آنان در مورخه 1357/9/1 هـ.ش با امضاى 48 نفر.(36)
- 8- نامه جمعى از علما و اساتيد حوزه علميه قم و شهيد حقانى به حضرت آيت الله العظمى خويى درباره ملاقات ايشان با فرح ديبا و ابراز نگرانى و تأسف شديد خود از اين عمل و گزارش جنايات رژيم شاه به ايشان در آذر ماه 1357 با امضاى 27 نفر.(37)
- 9- اعلاميه جمعى از فضلا و اساتيد حوزه علميه قم و شهيد حقانى با امضاى 48 نفر در آذر ماه 1357 درباره موضوع قبلى، كه در پايان اعلاميه، خواستار نصرت دين و آگاهى و استقامت بيش از پيش مسلمين و دفع شر اشرار، از درگاه خداوند متعال شده بودند.(38)
- 10- تلگرام جمعى از فضلا و استادان حوزه علميه قم و شهيد حقانى به رئيس جمهور فرانسه والرى ژيسكاردستن، در مورخه 1357/9/18 با امضاى 56 نفر، در اين تلگرام تصريح شده بود كه امام خمينى رهبر 35 ميليون نفر مردم ايران است. احترام به معظم له، احترام به ملت ايران و هر گونه اخطار به ساحت ايشان در واقع توهين به ملت ايران است، و گوشزد كرده بودند كه دولت فرانسه بايد طرفدار ملت ايران باشد نه طرفدار حكومت دژخيم و ضدمردمى.(39)
فعاليتهاى فرهنگى شهيد حقانى قبل از انقلاب
- 1- عضو جلسه علمى اسلام شناسى.(40)
- 2- نشر كتاب اسلام پيشرو نهضتها.
- 3- از بنيانگذاران مؤسسه در راه حق و اصول دين قم.(41)
- 4- تبليغ در مناطق مختلف كشور.
- 5- نشر جزواتى در مؤسسه در راه حق .
در آينه خاطرات
حجت الاسلام شيخ محمد حقانى پدر بزرگوار شهيد مى گويد: «او در دوران كودكى اخلاق حميده اى داشت و تا آن جا كه به ياد دارم، غلامحسين در سنى كه روزه گرفتن براى او واجب نبود در ماه مبارك رمضان روزه دار بود در آن موقع حجت الاسلام نبوى امامت جماعت مسجد محل را به عهده داشتند، به خاطر احترامى كه براى او قائل بود، غلامحسين را براى افطار دعوت مى كرد بايد بگويم كه به عبادت و بندگى خداوند از همان كودكى دل داده و نمازش حتى الامكان قضا نمى شد».(42)
حجت الاسلام سيد محمد سجادى دامغانى نقل مى كند: «به همراه چند نفر روحانى براى تبليغات به بندرعباس رفتيم، و به حضور شهيد حقانى كه امام جمعه بندرعباس بود رسيديم تا ترتيب اعزام ما به مناطق مورد نظر، داده شود. شب جهت استراحت در منزل ايشان مانديم و آن شهيد عزيز در مورد وظيفه خطير روحانيت در مقابله با توطئه هاى ضدانقلاب و آگاهى دادن مردم به حفظ وحدت و اتحاد مطالبى را بيان نمودند. پس از آن ترتيب استراحت مهمانان داده شد. نيمه شب بيدار شدم شهيد حقانى را در راهروى منزل كه بسيار تنگ بود مشاهده كردم كه به استراحت پرداخته و در كنار مهمانان بودند او با اين عمل درس تواضع و فروتنى را به ما آموخت».(43)
سفرهاى خارج از كشور
- 1- وى سه بار به مكه معظمه سفر نمود، در اولين سفر از آن جا كه ممنوع الخروج بود ابتدا به كربلا و نجف اشرف رفتند و از آن جا به مكه مشرف شدند. به هنگامى كه در نجف اقامت داشتند به خدمت امام خمينى نيز رسيدند،(44) و رهنمودها و دستورالعملهاى انقلابى را براى بكارگيرى در تشكيلات سياسى خود، از ايشان گرفتند. اين سفر در سال 1345 ش. انجام شد، ضمنا همين مسأله سفر به عراق به عنوان يكى از جرائم دستگيرى وى در ساواك مطرح شده بود.
- 2- ايشان به زبان تسط كامل داشت از اين رو به همراه در هيئتهاى اعزامى به كشورهاى عربستان، سوريه، لبنان، يمن شمالى و يمن جنوبى سفر كرد و در مجامع عمومى براى ملتهاى مسلمان سخنرانيهاى مفصل ايراد نمود تا آنان را با انقلاب اسلامى ايران آشنا سازد.(45)
مشاغل و مسئوليتها پس از انقلاب
- 1- مسئول دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم.(46)
- 2- نماينده امام و رياست دادگاه و حاكم شرع استانهاى هرمزگان و سيستان و بلوچستان.(47)
- 3- امام جمعه بندرعباس.(48)
- 4- عضو شوراى عالى تبليغات اسلامى.(49)
- 5- دبير شوراى هماهنگى تبليغات اسلامى.(50)
- 6- سرپرست سازمان تبليغات اسلامى.(51)
- 7- نماينده مردم بندرعباس در مجلس شوراى اسلامى.(52)
نحوه انتخاب ايشان به عضويت شوراى عالى تبليغات از سوى امام چنين بود كه آيت الله امامى كاشانى نامه اى به امام مرقوم داشتند و حضرت امام خمينى پاسخ دادند كه متن آن دو نامه چنين است: محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دام ظله العالى .
بعد از تحيت و سلام، خاطر مبارك مستحضر است كه حقير مسئوليت تبليغات اسلامى مستقر در مدرسه شهيد مطهرى را دارم و كارهايى كه انجام شده است خلاصه اى تقديم مى شود و نظر به اين كه حوزه علميه قم هم فعاليت تبليغاتى داشته و دارد و نيز تبليغات به خارج از كشور گسترش يافته است، ضرورت داشت شورايى تشكيل شود و كارهايشان هماهنگ و بهتر انجام گردد.
لذا حجج الاسلام آقايان جنتى عضو شوراى نگهبان، محمدجواد باهنر عضو شوراى انقلاب فرهنگى، شرعى نماينده جامعه مدرسين قم، عبايى از دفتر تبليغات قم، حقانى رابط بين شوراى عالى تبليغات و شوراى هماهنگى، از همه شاخه هاى فرهنگى، نهادهاى انقلابى قم و مدرسه شهيد مطهرى دعوت نمودم و شورايى عالى به اضافه حقير تشكيل گرديد تا شوراى هماهنگى شاخه هاى فرهنگى اسلامى را تغذيه نمايد. اعضاى شورا اميدوارند از رهنمودهاى پدرانه رهبر عاليقدر بهره مند گردند. ادام الله ظلكم العالى. محمد امامى كاشانى .
بسمه تعالى . شوراى مذكور مورد تاييد است و حضرات آقايان مذكور را مى شناسم و مورد اعتماد هستند اميد است در اين مهم كوشش نمايند و تبليغات اسلامى را با همه ابعادش هر چه بهتر و بيشتر گسترش دهند و اشخاصى كه براى اين امر مهم تعيين مى شوند اشخاص ارزشمند مورد اعتماد باشند، توفيق همگان را از خداوند متعال خواستارم . روح الله الموسوى الخمينى.(53)
شهيد حقانى در سنگر مجلس
روحانى شهيد غلامحسين حقانى در مجلس شوراى اسلامى نقش مؤثرى داشت و بسيار پيش مى آمد كه از خواب و خوراك خود در راه سامان رساندن مسائل و مشكلات آن دوره از مجلس، مى گذشت. ايشان در كميسيون دفاع، معاونت مقام معظم رهبرى حضرت آيت الله العظمى خامنه اى و شهيد چمران را بر عهده داشتند.
مقام معظم رهبرى در ديدارى با خانواده شهيد مى فرمايد: «اين شهيد مظلوم، بى سروصدا و در نهايت اخلاص در مجلس فعاليت مى كردند و حقيقتا به جاى چهار نفر در كميسيون كار مى كردند و از آن جا كه ما در جبهه حضور داشتيم وظايف بنده و شهيد چمراه را هم ايشان انجام مى داد. بعد از شهادت ايشان كميسيون دفاع حقيقتا بى پدر شد و امور كارها از آن شور و حال به سرعت به كاستى گراييد».
روشنگرى شهيد حقانى در مجلس شوراى اسلامى
شهيد غلامحسين حقانى نماينده بندرعباس يكى از ناطقين قبل از دستور در يكى از جلسات چنين گفت: مجلس به طور مسلم بايد تابع خط مشى امام باشد و رهنمودهاى امام به طور مرتب الهام بخش ما باشد بعد از پيامها و سخنرانيهاى امام در چند روز قبل براى ما مقدارى محسوس بود كه مى خواستند جريان انحرافى درست بكنند، امام در آن پيامها، لبه تيز فرمايشات خود را يكى به منافقين ضدخلق و ديگر به مسأله پاكسازى و تصفيه وزارتخانه ها و ادارات متوجه نمودند كه به طور كلى ارتش را هم مى گويد و اگر آن موقع، خوب مراقب بوديم شايد كار به اين جا نمى رسيد. مدارك زيادى را خود من درباره ارتش ارائه دادم و با كمال تأسف كمتر توجه شد، من معتقدم كه هنوز هم عده اى ضدانقلاب در ارتش وجود دارند و متأسفانه گاه گاهى مهره عوض مى كنند و جابه جا مى شوند، وى افزود: (انتقاد از وزارت خارجه و وزارت ارشاد ملى) وزارت خارجه نيز اقدام مؤثرى در زمينه پاكسازى انجام نداده است، مثلا در اين جا مساله امير علايى مطرح شد كه در جريان شهادت مرحوم نواب صفوى دست داشته ولى هيچ عكس العملى وزارت خارجه نشان نداد، همين طور وزارت ارشاد ملى، من در رابطه با جزيره كيش مى توانم شخصا بر عليه وزارت ارشاد ملى اعلام جرم بكنم كه ميليون ها تومان اموال ملت را عملا در آن جا تلف كرده است و بعد از پيام امام نه تنها ترتيب اثرى در وزارت خانه صورت نگرفته است بلكه در اين روزها باز برخلاف پيام امام از نظر ما افراد ناسالمى را در همان زمينه سركار گذاشته اند و به هر حال مساله كودتا براى ما از اين جهت اهميت دارد كه بايد پيشگيرى كنيم، گرچه به هيچ نحوى در ايران موفق نخواهند شد كه كودتايى را به ثمر برسانند. وى در پايان به مسأله بى هدين (منافقين خلق) اشاره نمود و گفت: اين ها هنوز پس از پيام امام و خواسته مجلس و ديگران، موضع خودشان را روشن نكرده اند و به عقيده من جاى تعجب دارد كه معاون وزارت كشور به اين ها اجازه بحث آزاد مى دهد، بحث آزاد موقعى است كه جاى بحث باشد. گروهى كه بايد پس از اعلام نظر صريح امام موضع خودشان را مشخص مى كردند، اما عكس العمل شديدتر و حركات مذبوحانه اى انجام دادند، بحث با چنين گروهى درست نيست و با كمال تأسف مشاهده مى شود كه در مجلس (كه شايد بيش از يك نفر هم نباشد) مطالبى به نفع آنان گفته مى شود و يا اين كه به يكى از مقامات نامه مى نويسند و خودشان را مى خواهند منتسب به او كنند. آن شخصيت بايد حتما موضع خودش را در برابر پيام امام مشخص كند.(54)
شهادت
در هفتم تيرماه 1360 هـ.ش شهيد حقانى پس از عمرى تلاش ارزشمند در جنبه هاى مختلفِ سياسى فرهنگى و علمى و خدمت در مسئوليتهاى خطير و روشنگرى جامعه به همراه 72 گل لاله پرپر گرديد و خون او بر اوراق تاريخ باقى ماند تا سند مظلوميت انقلاب اسلامى ايران باشد.
آيت الله جنتى در جمله اى از ايشان چنين تقدير كردند: «سازمان تبليغات اسلامى افتخار دارد كه شهداى بسيار ارزنده اى تقديم اسلام عزيز كرده؛ شهيد باهنر، شهيد حقانى، شهيد شيرازى، شهيد زمانى و شهيد كرمى اللهم تقبل منا انك انت السميع العليم».(55)
پى نوشت
(1). پيشتازان شهادت انقلاب سوم، دفتر انتشارات اسلامى، ص 93.
(2). همان و روزنامه كيهان 7 تيرماه 1372، ص 6. ضمناً قابل ذكر است كه در كتاب شهداى روحانيت در يكصد ساله اخير، تأليف على ربانى خلخالى، ج 1، ص 548.
(3). روزنامه جمهورى اسلامى مورخه 1360/7/6، ص 12، تاريخ ولادت را 1310 هـ.ش نوشته است.
(4). شهداى روحانيت توسط منافقين و مزدوران استكبار جهانى، دفتر ششم، 1369 هـ.ش، دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، ص 58.
(5). همان.
(6). روزنامه جمهورى اسلامى 6 مهرماه 1360، ص 12 به اشتباه 1355 نقل كرده است. منابعى كه درست نقل كرده چنين است: شهداى روحانيت در يكصد ساله اخير ج 1، ص 548 و پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 93.
(7). همان.
(8). همان، ص 96.
(9). روزنامه كيهان، 7 تيرماه 1372، ص 6.
(10). روزنامه جمهورى اسلامى، 6 مهرماه 1360، ص 12.
(11). پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 93.
(12). همان.
(13). همان.
(14). همان.
(15). شهداى روحانيت، دفتر ششم، ص 58.
(16). پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 93.
(17). اسلام پيشرو نهضتها، محمد مصطفوى كرمانى، غلامحسين حقانى تهرانى، 1344 ش. در كتاب شهداى روحانيت شيعه در يكصد ساله اخير به اشتباه 13.
(18). شهيد معظم محمد مصطفوى كرمانى در حمله به هواپيماى حامل ايشان به همراه شهيد محلاتى و تنى چند از عزيزان كشور به لقاءالله پيوستند.
(19). همان، مقدمه كتاب.
(20). پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 94.
(21). شهداى روحانيت شيعه در يكصد ساله اخير، ج 1، ص 549.
(22). شهداى روحانيت توسط منافقين، دفتر ششم، ص 58.
(23). روزنامه جمهورى اسلامى، 6 مهرماه 1360، ص 12.
(24). شهداى روحانيت توسط منافقين، دفتر ششم، ص 59.
(25). شهداى روحانيت در يكصد ساله اخير، ج 1، ص 549 و پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 94.
(26). همان.
(27). همان.
(28). روزنامه جمهورى اسلامى، 6 مهرماه 1360، ص 12.
(29). سروش، ش 101، 17 مرداد 1360، ص 40.
(30). اسناد انقلاب اسلامى، ج 3، ص 135.
(31). همان، ص 175.
(32). همان، ص 194.
(33). همان، ص 197.
(34). همان، ص 322.
(35). همان، ص 331.
(36). همان، ص 434.
(37). همان، ص 473.
(38). همان، ص 476.
(39). همان، ص 479.
(40). اسلام پيشرو نهضتها.
(41). پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 93.
(42). روزنامه جمهورى اسلامى، 6 مهرماه 1360، ص 12.
(43). دستنوشته حجت الاسلام سجادى براى نگارنده.
(44). روزنامه جمهورى اسلامى، 6 مهرماه 1360، ص 12.
(45). پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 95 و شهداى روحانيت، دفتر ششم، ص 60.
(46). روزنامه كيهان، 7 تير 1372، ص 6.
(47). روزنامه جمهورى اسلامى، 1374/4/11، ص 12.
(48). همان.
(49). همان.
(50). پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 95، اين شورا مركب از سپاه پاسداران جهاد سازندگى، حزب جمهورى اسلامى، سازمان مجاهدين انقلاب اسلامى.
(51). روزنامه جمهورى اسلامى، 11 تير 1374، ص 12.
(52). همان.
(53). صحيفه نور، ج 14، ص 75.
(54). روزنامه جمهورى اسلامى 23 تيرماه 1359، ص 12.
(55). ذبيح عاشق، ن - شهرام مهر، سازمان تبليغات اسلامى، ص 65، و منذران صادق، اسماعيل محمدى، انتشارات پارسايان، 1376، ص 36.
منبع
اسماعيل محمدى كرمانشاهى , ستارگان حرم، جلد 5