کتاب المعقبین من ولد الإمام أمیرالمؤمنین (کتاب)
كتاب المعقبين من ولد الامام اميرالمؤمنين، به زبان عربى، تأليف ابى الحسين يحيى بن الحسن العقيقى، در موضوع علم انساب آل ابى طالب(ع) است كه با تحقيق محمد الكاظم تهيه شده است.
كتاب كه يكى از منابع علم انساب به شمار مى‌آيد، با توجه به توضيحات و حواشى محقق، منبعى جامع و كامل در موضوع شناخت فرزندان ابى طالب(ع) است.
محتویات
ساختار
كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، نمونه‌اى از نسخه خطى كتاب، متن كتاب در چند قسمت و بخش فهرست كتاب و اماكن مى‌باشد.
كتاب، به‌صورت گزارشى از فرزندان ابى طالب، عموى پيامبر(ص) شروع مى‌شود و بعد درباره فرزندان هركدام، مؤلف شروع به سخن مى‌كند كه اولين ايشان و به‌طور خاص، حضرت على(ع) مى‌باشد.
گزارش محتوا
مقدمه محقق، با گزارشى درباره مؤلف آغاز شده است و در ادامه، به خود كتاب پرداخته شده و گزارشى مختصر درباره آن ارائه گرديده است.
محقق، در بخش آخر مقدمه، روش تحقيق خود را درباره اين اثر بيان مى‌كند و خاطرنشان مى‌سازد كه تنها به نسخه واحد آن كه موجود مى‌باشد، تكيه نموده و براى بهتر مشخص شدن مطالب كتاب، بعضى از عبارات را در پاورقى‌ها با استفاده از كتب ابى الفرج اصفهانى و شيخ صدوق و شيخ مفيد توضيح داده است.
همچنين از كتاب‌هايى همچون «مقاتل الطالبيين»، «الاغانى»، «الارشاد» مفيد، «توحيد» و «خصال» صدوق، «شواهد التنزيل» حسكانى، «مستدرك» حاكم و «تاريخ بغداد» نيز بهره‌ها برده شده است.
متن كتاب، با «قال الشريف أبوالحسين يحيى بن الحسن بن جعفر...» شروع مى‌شود. عبارت ايشان، در ابتدا، ذكر فرزندان ابى طالب(ع) مى‌باشد كه سه تن بودند از فاطمه بنت اسد: على(ع)، جعفر و عقيل.
فرزندان حضرت على(ع)، اولين گروهى هستند كه مؤلف به ذكر انساب آنها پرداخته است؛ به اين ترتيب: حسن، حسين، محمد، عمر و عباس.
مادر امام حسن(ع) و حسين(ع)، فاطمه زهرا(س)، دختر رسول خدا(ص) مى‌باشد. محمد بن على، معروف به ابن حنفيه است كه مادر وى حنفيه، بنت جعفر بن قيس مى‌باشد. مادر عمر بن على، تغلبيه، ام حبيب، دختر ربيعة بن يحيى و مادر عباس بن على و برادرانش (عثمان، جعفر و عبدالله) ام البنين، فاطمه، دختر حزام مى‌باشد.
مطالب كتاب، در ذكر فرزندان هريك از ايشان در ادامه بيان مى‌شود و از آنجايى كه اصل كتاب، خيلى موجز و مختصر است، محقق در پاورقى به‌صورت مفصل، بر اساس كتب تاريخى و حديثى و رجالى، به توضيح مطالب مؤلف پرداخته است. در تتمه كتاب نيز در بخشى جداگانه به امام حسين(ع) و فرزند بزرگوارش على‌اكبر(ع) پرداخته شده است.
در اين بخش، به نام 20 تن از فرزندان آل ابى طالب كه در حادثه عاشورا به شهادت رسيده‌اند، اشاره مى‌شود كه فقط نام آنها آورده شده است و محقق بعضى از آنها را بيشتر معرفى مى‌كند.
مبحث بعدى كتاب، درباره زيد بن على بن حسين و فرزندش يحيى است كه در زمان بنى اميه بر ضد حكومت هشام بن عبدالملك قيام كردند. بخشى نيز به اسامى فرزندان حضرت على(ع) كه با سم به شهادت رسيدند، اختصاص يافته است.
همچنين به قيام محمد نفس زكيه در زمان منصور نيز جداگانه اشاره شده است. مؤلف، به‌طور خاص در اين كتاب به زندانى شدن موسى بن جعفر(ع) به دست هارون و به شهادت رسيدن او اشاره مى‌كند. مباحثى، همانند عبدالله بن حسن بن حسن، صاحب فخ و قيام ابوالسرايا، از مباحث بعدى اين اثر مى‌باشد.
محقق، در توضيح بعضى از اشخاص و ذكر حوادث تاريخى، از اشعارى كه در تاريخ در وصف ايشان آمده، نيز در پاره‌اى از مواقع استفاده كرده است.
چنان‌كه در نقل مطالب ابتدايى كتاب مشاهده شد، كتاب با اينكه در ذكر اعقاب و انساب حضرت ابى طالب مى‌باشد، ولى به‌طور خاص به ذكر اولاد حضرت على(ع) پرداخته است.
اين كتاب، در شمار منابع علم انساب شمرده مى‌شود و در آن به ذكر اسامى فرزندان امام حسن(ع) و امام حسين(ع)، به‌صورت مفصل پرداخته شده است. در هنگام بيان فرزندان امام حسن(ع)، به آن دسته از ايشان كه بر ضد حكومت جور قيام كردند، به‌صورت مفصل پرداخته شده است. درباره فرزندان امام حسين(ع) نيز به حادثه كربلا و ائمه معصومين از نسل ايشان اشاره شده است. در اين كتاب،ذكرى از فرزندان امام على بن موسى الرضا(ع) و فرزندان ايشان و همچنين اشاره‌اى به زيديه و اماميه و مذهب خاصى نشده است. از برخى الفاظ كه در مورد خلفا در اين اثر به كار رفته است، معلوم مى‌شودكه نويسنده، شيعى‌مذهب مى‌باشد.
وضعيت كتاب
كتاب داراى پاورقى و توضيحات محقق در شرح مطالب مى‌باشد. در بخش فهرست‌هاى كتاب، به فهرست اعلام و اماكن اشاره شده است.
منبع
ویکی نور
