قیام حسین بن محمد علوی

تقویم هجری قمری

روز واقعه:30 جمادی الثانی

سال 251 هجری قمری

هنگامی كه فشار و ظلم عامل خلیفه وقت بر اهالی كوفه و حوالی آن شدت یافت، عده ای كثیری از مردم این منطقه، دست از جان شسته و آماده قیام بر ضد خلیفه وقت، یعنی مستعین عباسی و عامل وی در منطقه گردیدند. آنان، مردی از سادات علوی را به رهبری خویش برگزیده و وی را از جهت امكانات اقتصادی، جنگی و مردان مبارز یاری دادند.

نَسَب این مرد مبارز علوی، بنا به گفته طبری: حسین بن محمد، بن حمزه، بن عبدالله، بن حسین، بن علی، بن حسین، بن علی، بن ابی طالب صلوات الله علیهم اجمعین است.

وی با چهار واسطه به امام زین العابدین علیه السلام منتهی می گردد.

حسین بن محمد در آخر جمادی الثانی سال 251 قمری، در نینوا قیامش را آشكار و با تعداد پنجاه تن از یاران خویش با سربازان هشام بن ابی دلف رو به رو شد و پس از مبارزه و نبرد سخت، ناچار به عقب نشینی به سوی كوفه گردید. در آن واقعه تعدادی از یاران او كشته و تعدادی نیز اسیر و به بغداد ارسال گردیدند و در آن جا، محمد بن عبدالله، نماینده خلیفه عباسی، بر هر یك از آنان، پانصد تازیانه زد و سپس آنان را با بدن زخمی و خونین آزاد كرد.

اما حسین بن محمد علوی كه به كوفه گریخته بود، در آن جا مجدداً نیرو گرفت و صحنه را بر عامل خلیفه تنگ كرد. احمد بن نصر بن مالك خزاعی، عامل مستعین عباسی در كوفه به نبرد با مبارزان علوی پرداخت و با دادن یازده كشته، مجبور به فرار از كوفه شد. وی به سوی قصر ابن هبیره رفت و در آن جا اقامت گزید و طی نامه ای، خلیفه را از اوضاع كوفه باخبر كرد.

حسین بن محمد، پس از بیرون راندن عامل خلیفه و بدست گرفتن اداره شهر، یكی از سادات علوی به نام ابواحمد، محمد بن جعفر را به نیابت خویش در كوفه گذاشت و خود با شش صد تن از یارانش عازم سواد كوفه گردید و در نینوا و سواد كوفه با سربازان هشام بن ابی دلف بار دیگر به نبرد برخاست.

هشام، این بار در نبرد با وی، متحمل شكست گردید و با از دست دادن سواد كوفه و منطقه نینوا به احمد بن نصر، در قصر ابن هبیره پیوست. مستعین عباسی كه از افزایش قدرت حسین بن محمد علوی به هراس و تشویش افتاده بود، مزاحم بن خاقان را در رأس سپاهی سنگین به كوفه اعزام كرد. مزاحم در نزدیكی كوفه، در روستای شاهی اردو زد و داوود بن قاسم جعفری را با اموال و بخشش های زیاد به سوی حسین بن محمد علوی فرستاد، تا وی خود را تسلیم و رزمندگانش را از نبرد و درگیری در امان نگه دارد.

ولیكن داوود بن قاسم جعفری در عمل، شتاب و سرعتی از خود نشان نمی داد و بدین جهت كار، به كندی پیش می رفت. مزاحم بن خاقان كه صبر و خویشتن داری را بیش از این، به صلاح و مصلحت خویش و خلیفه نمی دید، لشكریانش را به دو دسته تقسیم كرد. دسته ای را به فرماندهی یكی از سردارانش، به سمت شرقی فرات فرستاد و دسته ای دیگر را برای خویش نگه داشت. آن گاه از روستای شاهی، به سمت غربی فرات هجوم آورد و در مدخل شهر كوفه با سپاهیان حسین بن محمد علوی رو به رو گردید و نبرد سختی میان طرفین درگرفت.

از دو طرف، تعداد زیادی كشته و زخمی گردیدند و مدافعان شهر، با دلاوری تمام از شهر خویش دفاع می كردند. اما یك باره، متوجه شدند كه دسته ای دیگر از سپاهیان مزاحم بن خاقان كه از سمت شرقی فرات، به كوفه حمله آورده بودند، وارد شهر شده و از پشت جبهه، به آنان هجوم آورده اند.

مدافعان شهر و هواداران سید علوی در میان دو دسته از مهاجمان و سربازان مزاحم بن خاقان محاصره شده و آن قدر جنگیدند تا تمامی آن ها كشته شدند. مزاحم بن خاقان، پس از پایان دادن به قیام سید علوی، وارد شهر كوفه شد و بر اهالی آن، به ویژه بر علویان و هاشمیان بسیار سخت گرفت.

وی به هنگام نبرد، دستور داده بود كه دو ناحیه كوفه را با دستگاه سنگ انداز، سنگ باران كنند و بر اثر آن، آتش سوزی بزرگی به راه افتاد و هفت بازار این شهر در آتش خشم و كین دشمن سوخت.

بدین سان، سپاهیان خلیفه با بی رحمی تمام، قیام مردمی كوفه به رهبری حسین بن محمد علوی را سركوب و پاداش زیادی از خلیفه جائر عباسی دریافت كردند.

منابع

سید تقى واردى، روز شمار تاریخ اسلام، جلد چهارم، ماه جمادی الثانی