قاسطین

این کلمه - به معناى ستمگران حق ستیز - لقب گروهى از دشمنان امام علی علیه السلام است که سرکرده آن، معاویة بن ابى سفیان بود. او سال‌ها پیش به حکومت شام رسیده و سخت بدین حکومت دلبسته بود و از آن رو که امام على علیه السلام حکومت کسى چون او را بر مسلمانان روا نمى‌دانست، به مخالفت با امام علیه السلام برخاست.

معاویه خونخواهى عثمان را بهانه کرد و جنگى علیه امام على علیه السلام راه انداخت. این جنگ که به «جنگ صفین» مشهور است، در شوال سال ۳۶ ق. آغاز گشت و تا سال ۳۷ ق. ادامه یافت. سرانجام نشانه‌هاى شکست کامل در لشکر معاویه هویدا گشت؛ امّا عمرو بن عاص نیرنگى زد و لشکر را از شکست رهانید. او قرآن‌ها را بر نیزه کرد و گفت که خدا و قرآن باید میان دو لشکر داورى کنند. عده‌اى از لشکریان امام علیه السلام نیز فریب خوردند و خواهان آتش‌بس شدند.

امام على علیه السلام بدانان فرمود که این نیرنگ است و سپاه شام پیرو قرآن نیست؛ امّا لشکریان و از جمله اشعث بن قیس کندى، نپذیرفتند و امام علیه السلام را مجبور کردند که از نبرد بازایستد و تن به «حکمیت» دهد. بدین سان، جنگ صفین - که کشتگان فراوانى بر جاى نهاد - بدون نتیجه پایان یافت.

عنوان قاسطین برگرفته از حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است که خطاب به آن حضرت فرمودند:«ستقاتل بعدی الناکثین و القاسطین و المارقین؛ پس از من با ناکثین و قاسطین و مارقین خواهی جنگید» و در همین راستا، امام علی(ع) هنگام روبرویی با سپاه شام می‌فرماید: «پیامبر خدا(ص) به من دستور داد که با ناکثین بجنگم و من این کار را انجام دادم و فرمان داد تا با قاسطین بجنگم که شما مصداقش هستید، اما در مورد مارقین نمی‌دانم که چه وقتی نوبت آنان خواهد شد»

منابع

• ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
• ابن اعثم کوفى، أبومحمد أحمد، الفتوح، تحقیق، شیرى، على، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
• جمعی از نویسندگان، فرهنگ شیعه
• منقرى، نصر بن مزاحم، وقعه صفین، قاهره، المؤسسه العربیه الحدیثه، چاپ دوم، ۱۳۸۲ق.