دعای کمیل
این دعا یکی از ادعيه معروف است. علامه مجلسى آن را از بهترين دعاها می داند و آن دعاى حضرت خضر عليه السلام است. حضرت امیرالمومنین عليه السلام آن را به كميل كه از خواصّ اصحاب آن حضرت است، تعليم داد. در شبهاى نيمه شعبان و در هر شب جمعه خوانده مى شود و براى كفايت از شرّ اعداء و فتح باب رزق و آمرزش گناهان نافع است.
مفاتیح الجنان این دعا را از مصباح المتهجّد نقل نموده است.
محتویات
القای دعا توسط امام علی علیه السلام به کمیل
كميل بن زياد مي‌گويد: با مولايم علي عليه السلام در مسجد بصره نشسته بوديم و جمعي از اصحاب آن حضرت نيز حضور داشتند. يكي از آنها خطاب به علي عليه السلام راجع به اين آيه مباركه «فيها يفرق كلّ امر حكيم»[۱] سؤال كرد. حضرت فرمود: مقصود، شب نيمه شعبان است.
آن گاه فرمود: قسم به كسي كه جان علي به دست اوست، هيچ بنده‌اي نيست مگر اين كه جميع مقدراتي كه تا سال آينده بر او جاري مي‌شود از خير و شر، در شب نيمه شعبان براي او تقدير مي‌گردد. و هيچ بنده‌اي نيست كه اين شب را احيا بدارد و دعاي خضر عليه السلام را بخواند مگر آن كه دعايش مستجاب شود. مجلس پايان يافت و حضرت به منزل تشريف برد. من شبانه درِ خانه علي عليه السلام را زدم. حضرت فرمود: چه چيز (در اين وقت شب) تو را به اين جا آورده؟ عرض كردم: اي اميرمؤمنان! دعاي خضر!
فرمود: بنشين اي كميل! اگر اين دعا را حفظ كني و هر شب جمعه، يا در ماه، يا در سال، يا در عمرت يك مرتبه بخواني، كفايت و ياري مي‌شوي و مشمول رزق قرار مي‌گيري و مغفرت الهي شامل حالت خواهد شد! اي كميل! مصاحبت طولاني تو با ما، سبب گرديد تا پاسخ تو را بگويم. حضرت سپس فرمود: بنويس: اللهم انّي اسألك برحمتك التي وسعت كل شي‌ء...[۲]
شيخ طوسی از كميل بن زياد نقل مي‌كند كه وي مشاهده كرد امام علي عليه السلام در سجده اين دعا را مي‌خواند.[۳]
محتوای دعا
الف) توحيد در دعاي كميل:
دانشمندان كلامي، مراتبي براي توحيد بيان نموده‌اند؛ مانند: توحيد ذاتي، توحيد صفاتي، توحيد افعالي و... مي‌توان اذعان نمود كه دعاي كميل، بيان و اقرار همه اين مراتب است.
ب) محورها:
محورهاي كلي مطرح شده در اين دعا، به ترتيب عبارت است از:
- 1. درخواست مغفرت و ترحم و قبول عذر از پيشگاه خداوند؛
- 2. اقرار به عظمت پروردگار؛
- 3. اقرار به عجز و ضعف بنده؛
- 4. مقايسه بين عذاب دنيا و آخرت؛
- 5. دعا براي بهبودي حالات معنوي.
شرح‌های دعای کمیل
علاوه بر اين كه اين دعا مورد عنايت ويژه مؤمنان و سلف صالح بوده و آنان بر اين دعا مواظبت مي‌نمودند، عده‌اي از فرهيختگان به شرح و توضيح فرازهاي مختلف آن پرداخته‌اند. از جمله آنها می توان شروح زیر را نام برد:
- 1. انيس الليل، محمدرضا كلباسي.
- 2. درمان روح و روان در شرح دعاي كميل، محمدباقر ملبوبي.
- 3. شرح دعاي كميل، عبدالأعلي سبزواري.
- 4. شرح دعاي كميل، ابوتراب هدايي.
- 5. نفحات الليل در شرح دعاي كميل، كلباسي.
- 6. شرح دعاي كميل، سيد محمدتقي نقوي.
- 7. غناء مؤمنين، سيد محمود محمدي.
- 8. علي عليه السلام و كميل، احمد زمرديان.
- 9. ترجمه و تفسير دعاي كميل، محمدعلي صالح غفاري.
- 10. شرح دعاي كميل، مهندس عبدالعلي بازرگان.
- 11. في رحاب دعاء كميل، سيد محمدحسين فضل الله.
- 12. ترجمه دعاي مباركه كميل از مثنوي انسان كامل (شعر)، مفتون همداني.
- 13. راز دلباختگان، سيد علي‌اكبر موسوي (محب الاسلام).
- 14. اضواء علي دعاء كميل، عزالدين بحرالعلوم.
- 15. ترجمه دعاء كميل (200 بيت)، علامه محمدباقر مجلسي.
- 16. ترجمه دعاء كميل (شعر)، شهيد دكتر مصطفي چمران و بسياري از شروح و ترجمه‌هاي ديگر.
پانویس
منابع
- مفاتیح الجنان
- سيد جعفر رباني, فرهنگ كوثر شماره 61، بهار 1384.
