محبت اهل بیت علیهم السلام
خداوند، دوستى و مودت خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله را در قرآن، اجر رسالت آن حضرت قرار داده و واجب ساخته است: «قل لااسئلکم علیه اجرا الا المودة فى القربى»[۱]؛ بگو من برای رسالت خود از شما مزدی نمی خواهم مگر محبت اهل بیتم.
وجوب محبت اهل البیت علیهم السلام اعتقاد مشترک شیعه و اهل سنت است. امام شافعى در این مورد می گوید:
یا اهل بیت رسول الله حبکم فرض من الله فى القرآن انزله
کفاکم من عظیم القدر انکم من لم یصل علیکم لا صلاة له[۲]
اى خاندان پیامبر خدا! حب شما فریضه اى است خدایى که خداوند در قرآن آورده است، براى افتخار بزرگ شما همین بس که هر کس (در نماز) بر شما صلوات و درود نفرستد، نمازش درست نیست و نماز ندارد.
محبت خاندان رسول، مرز حرکت در خط صحیح دین است. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرموده است که مردم را دوستدار اهل بیت بار آورید و بر مبناى این محبت، تربیت کنید: «ادبوا اولادکم على حبى و حب اهل بیتى والقرآن؛ فرزندانتان را با محبت من و محبت خاندان من و محبت قرآن تربیت و تادیب کنید».
امام صادق علیه السلام نیز فرموده است: «رحم الله عبدا حببنا الى الناس ولم یبغضنا الیهم؛ خدا رحمت کند کسى را که ما را محبوب مردم سازد و ما را در نظر مردم مبغوض و منفور نسازد».
نیز از سخنان آن حضرت در توصیه به شیعه است: «احبونا الى الناس و لا تبغضونا الیهم، جروا الینا کل مودة وادفعوا عنا کل قبیح؛ ما را در نظر مردم محبوب سازید و در نظرشان ما را منفور نگردانید، هر مودت و دوستى را به طرف ما بکشید و هر زشتى را از ما دور سازید».
تولاى شما فرض خدایى است قبول و رد آن مرز جدایى است
دیانت بى شما کامل نگردد بجز با عشقتان دل، دل نگردد
هر آن کس را که در دین رسول است ولایت، مهر و امضاى قبول است[۳]
دوستدار این خانواده، دوستدار خداست و دشمنان آنان دشمن خدایند.[۴]
تاکید به دوست داشتن اهل بیت، استفاده از اهرمى نیرومند در جهت سازندگى انسان و حرکت تربیتى و اجتماعى اوست. آن که طعم محبت اهل بیت را بچشد، محبت هاى دیگر برایش جذاب نیست. رشته محبت این دودمان تا درون خانه‌هاى شیعیان کشیده شده و همه جا را روشن و گرم مى‌سازد. اتصال به این رشته محبت، مایه گرمى جان و روشنایى‌دل است و محب آنان، محبوب خدا مى‌شود.
محبت امام حسین علیه السلام در این میان، ویژگى خاصى دارد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «حسین منى و انا من حسین، احب الله من احب حسینا».[۵] و درباره امام حسن و حسین علیهم السلام و ثمره دوستى و محبت این دو ریحانه رسول فرمود: «من احب هذین الغلامین و اباهما و امهما فهو معى فى درجتى یوم القیامة».[۶] هر کس این دو نوجوان و پدر و مادرشان را دوست بدارد، روز قیامت در رتبه من همراهم خواهد بود.
هر چه محبت و دلباختگى و ارتباط قلبى بیشتر باشد، تبعیت و همرنگى و همراهى و همدلى هم بیشتر خواهد شد. نقش عشق و محبت در ایجاد همسانى و همفکرى و همراهى و هم‌سویى بسیار عظیم است و مردم پیوسته از چهره‌هاى محبوبشان الگو و سرمشق مى‌گیرند. ایمان عاطفى به رهبرى حتى در اطاعت سیاسى و اجتماعى هم تاثیر مى‌گذارد و زمینه‌ساز تبعیتى عاشقانه مى‌شود، نه صرفا تشکیلاتى و رسمى.
از این رو، ارتباط شیعه با اهل بیت را علاوه بر جنبه‌هاى اعتقادى بر مبناى علمى و احادیث و منابع دینى، باید عاطفى و روحى و احساسى قرار داد و «آگاهى عقلى» را با «عاطفه قلبى» در هم آمیخت و عقل و عشق را با هم پیوند زد. همچنان که در آموزش هم اگر معلم بیش از رابطه علمى، رابطه قلبى و زمزمه محبت و مودت باشد «جمعه به مکتب آورد طفل گریزپاى را»، در ارتباط هاى ولایى با ائمه نیز دل، قلمرو فرمانروایى آنان مى‌گردد.
در این صورت، میان «شناخت»، «عشق» و «پیروى» رابطه‌اى مستحکم پدید مى‌آید و «معرفت»، محبت مى‌آورد و محبت «ولایت و تبعیت». در حدیثى رسول اکرم صلى الله علیه و آله به این سه عنصر و نقش آن در سعادت انسان اشاره فرموده است: «معرفة آل محمد برائة من النار و حب آل محمد جواز على الصراط والولایة لآل محمد امان من العذاب».
معرفت و شناخت آل محمد، برائت و نجات از دوزخ است و «محبت» آل محمد، جواز عبور از صراط است و «ولایت» نسبت به آل محمد، امان از عذاب است. این رابطه را مى‌توان چنین ترسیم کرد: معرفت، محبت، اطاعت.
در حدیث امام صادق علیه السلام نیز آمده است: «الحب فرع المعرفة؛ محبت، فرع و شاخه شناخت است».
در سیره پیامبر اکرم نیز آمده است که هر کس با او از روى معرفت و شناخت، رفاقت و نشست و برخاست مى‌کرد، محبت او در دلش مى‌افتاد.
این نشان‌دهنده تاثیر معرفت در پیدایش محبت است. ایجاد محبت و عشق را باید از مراحل ساده و بسیط و عاطفى شروع کرد و در مراحل بعدى با بصیرت و شناخت بیشتر آن را تعمیق داد، تا آنجا که «حب»، جزء سرشت انسان گردد و «محبت اهل بیت»، جزء دین یک مسلمان و شیعه درآید.
امام صادق علیه السلام فرمود: هل الدین الا الحب؟ آیا دین جز محبت است؟
و امام باقر علیه السلام فرمود: الدین هو الحب والحب هو الدین؛ دین همان محبت است و محبت همان دین است.
روشن است که محبت راستین به عمل و تبعیت هم مى‌انجامد و از عصیان و تخلف دور مى‌سازد.
براى این کار باید زمینه‌هاى روحى و آمادگى‌هاى قبلى افراد را در نظر گرفت وگرنه محبت اهل بیت به دلهاى غیرمستعد و غیرآماده نمى‌چسبد، آنچنان که کاشى به دیوار کاهگلى نمى‌چسبد. گاهى هم باید موانع را زدود، همچنان که در لحیم‌کارى ابتدا با سنباده و مواد دیگر چربی ها، آلودگی ها و جرم ها را از محل مى‌زدایند تا لحیم بچسبد و جوش بخورد.
پانویس
- ↑ سوره شورى، آیه ۲۳.
- ↑ الغدیر، ج۲، ص ۳۰۳
- ↑ مثنوى «اهل بیت آفتاب» از جواد محدثی.
- ↑ زیارت جامعه کبیره.
- ↑ حیاة الامام الحسین علیه السلام، ج ۱، ص ۹۴.
- ↑ سفینة البحار، ج ۱، ص ۲۵۷.
منابع
- جواد محدثی، عشق برتر راههاي ايجاد محبت اهل بيت عليهم‌السلام در كودكان و نوجوانان
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
