غزوه بنی قریظه
کلیدواژه: بنی قریظه، غزوه بني قريظه، یهودیان بنی قریظه، وقایع سال پنجم هجری، ابولبابه، كعب بن اسد، توبه ابولبابه، استوانه توبه
غزوه در اصطلاح به جنگی گفته میشود که پیامبر صلی الله علیه و آله خود فرماندهی آن را به عهده داشت. غزوه بنیقریظه، سومین جنگ پیامبر صلی الله علیه و آله با یهودیان مدینه به شمار میرود و در سال پنجم هجرت اتفاق افتاد.[۱]
یهودیان بنیقریظه به همراه یهودیان بنینضیر و بنیقینقاع از همپیمانان پیامبر صلی الله علیه و آله به شمار میرفتند[۲] که هر سه قبیله پیمان شکن شدند.[۳]
پیش از بیان غزوه بنیقریظه ابتدا این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که طبق پیمان پیامبر صلی الله علیه و آله با این یهودیان، آنان حق هیچگونه فعالیتی علیه پیامبر صلی الله علیه و آله و مسلمانان را نداشتند. با این حال یهودیان بنیقریظه در جنگ خندق (احزاب) نقض پیمان کرده و با مشرکان مکه در جنگ علیه مسلمانان همکاری کردند.[۴]
این رفتار بنیقریظه موجب شد، در طول جنگ ضربه روحی شدیدی بر مسلمانان وارد شود. قرآن کریم در اشاره به این موضوع میفرماید: «به خاطر بیاورید زمانی را که آنها از طرف بالا و پایین [شهر] بر شما وارد شدند [و مدینه را محاصره کردند] و زمانی را که چشمها از شدت وحشت خیره شده و جان‌ها به لب رسیده بود».[۵]
از اینرو بعد از پایان جنگ خندق پیامبر صلی الله علیه و آله به دستور خداوند، سپاهیان را به فرماندهی "علی بن ابیطالب علیه السلام" به سمت قلعههای یهودیان بنیقریظه فرماندهی کرد.[۶]
پیامبر صلی الله علیه و آله لوای خود را به ایشان سپرد. در ادامه بلال را امر کرد تا ندا دهد که مسلمانان نماز عصر را جز در محله بنیقریظه بجا نیاورند،[۷] بعد از مدتی قلعهها محاصره شد. محاصرهای که پانزده روز و بنابر نقلی دیگر بیست و پنج روز به طول انجامید.[۸]
مسلمانان با مقابله اندك بنیقریظه روبرو شدند؛[۹] ولی آنها سرانجام خود خواستار مذاکره و صلح با مسلمانان شدند. آنان خواستار آن بودند كه رسول خدا صلی الله علیه و آله مشابه همان برخوردی كه با بنینضیر داشت، با آنان داشته باشد.
به این صورت که تمام اموال و اسلحهها مال مسلمانان باشد، در مقابل از خون آنان گذشته شود. سپس همراه زنان و فرزندان خود مدینه را ترک کنند و هر کدام به اندازه یک بار شتر با خود ببرند. این درخواست با مخالفت پیامبر صلی الله علیه و آله روبرو شد. از اینرو آنان دوباره طرح دیگری پیشنهاد دادند، مبنی بر این که مسلمانان از خون آنان بگذرند، زنان و فرزندانشان به آنها واگذار شود و بدون هیچ مالی از مدینه بیرون بروند. این بار نیز پیامبر صلی الله علیه و آله با خواسته آنان مخالفت کردند.
پیامبر صلی الله علیه و آله به بنیقریظه فرمودند: «فقط باید به حکم من گردن نهید».[۱۰]
یهودیان بنیقریظه که همه راهها را به روی خود بسته میدیدند، از طرفی محاصره نیز سختتر شده بود، از "ابیلبابه بن عبدالمنذر" به عنوان خیرخواهی، درخواست مشورت کردند.[۱۱]
ابیلبابه از مسلمانان بود و خود به همراه خانوادهاش نزد یهودیان بنیقریظه زندگی میکردند و از همپیمانان آنان به شمار میرفت. وی به آنان گفت: «اگر تسلیم شوید، بدانید که حکم پیامبر صلی الله علیه و آله درباره شما ذبح ـ با اشاره به گردن خویش ـ است»؛ ولی از کار خود پشیمان شد. ابیلبابه در حالی که «انا لله و انا الیه راجعون» میخواند،[۱۲] با خود میگفت: «به خدا و رسولش خیانت کردم» و از قلعه بنیقریظه بیرون آمد. او بدون این که پیش رسول خدا صلی الله علیه و آله برود به مسجد رفت و خود را با طناب به ستونی بست. ابیلبابه با خود عهد کرد یا بمیرد یا این که خداوند توبهاش را بپذیرد.[۱۳]
بعد از این جریان، یهودیان دوباره به مشورت نشستند. برخی از آنها پیشنهاد مسلمان شدن و برخی دیگر پیشنهاد جزیه را مطرح کردند که هیچ کدام مورد قبول واقع نشد.[۱۴] آنان که ترس شدیدی سراسر وجودشان را فراگرفته بود،[۱۵] تصمیم بر قبول حکم پیامبر صلی الله علیه و آله گرفتند و سرانجام یهودیان بنیقریظه تسلیم شدند.
پیامبر صلی الله علیه و آله "محمد بن مسلمه" را بر آنان گمارد، سپس مردانشان را کتف بسته در محلی نگه داشتند، زنان و بچههایشان را نیز در گوشهای دیگر جمع کردند و "عبدالله بن سلام" را مسئول آنان نمودند. کالاها، اثاث، لباس و تمام سلاحها را گردآوری کردند.
بیش از 1500 شمشیر، 300 زره، 2000 نیزه و 1500 سپر جمعآوری شد. در میان غنائم همچنین احشام بسیاری وجود داشت.[۱۶] از سویی دیگر قبیله «اوس» که در دوران جاهلیت از همپیمانان بنیقریظه به شمار میرفت، اعتراض کردند.
آنان به پیامبر صلی الله علیه و آله میگفتند همانگونه که یهودیان بنیقینقاع را به "عبدالله بن ابی"، منافق، بخشیدی یهودیان بنیقریظه را نیز بر ما ببخشید و بر آنان همانند بنینضیر، بیرون رفتن از مدینه پس از تسلیم سلاحها و املاک آنها، حکم كنید.
پیامبر صلی الله علیه و آله نتیجه را بر حکمیت "سعد بن معاذ" بزرگ اوسیان واگذار کرد، معترضین نیز استقبال کردند.[۱۷] سعد بن معاذ را در حالی که مجروح بود، آوردند. او حکم به قتل جنگ‌جویان، اسارت زنان و تقسیم اموال بنیقریظه کرد.[۱۸]
پیامبر صلی الله علیه و آله درباره حکم سعد بن معاذ فرمود: «به تحقیق به حکم خداوند متعال حکم کرد، حکمی که از فراز آسمانهای هفت‌گانه مشخص شده بود».[۱۹]
علامه شعرانی در مورد فلسفه این حکم می گیود:«آسایش کافر و مسلمان به عهد و پیمان است آنها که به عهد و پیمان خود مقید نیستند زندگی بشر را متزلزل می سازند و رحم بر آنها به هیچ وجه روا نیست.» [۲۰]
درباره ابولبابه نیز باید گفت، پس از چند روز خداوند توبه او را نیز قبول کرد. او آن قدر صبر كرد تا به دست رسول خدا صلی الله علیه و آله از ستونی كه به «ستون توبه» معروف شد آزاد گردید.[۲۱] همچنین باید گفت، در طول محاصره بنیقریظه رسول خدا صلی الله علیه و آله "ابن ام مکتوم" را به عنوان جانشین خود در مدینه، انتخاب کرده بود.[۲۲]
پانویس
- ↑ طبری، محمد بن جریر؛ تاریخ الطبری، تحقیق ابوصهیب الکرمی، بیروت، بیت الافکار الدولیة، بی‌تا، چاپ اول، ص397.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، تحقیق مؤسسة الهدی، قاهره، دارالتقوی، 2004م، چاپ اول، ج2، ص108.
- ↑ واقدی، محمد بن سعد؛ کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1989م، چاپ اول، ج1، ص363. درباره بنی قریظه ر.ک: همان، ج2، ص295 و ابن هشام، پیشین، ج3، ص8.
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، مؤسسة الاعلمی، بیروت، 1989م، ج2، ص484.
- ↑ سوره احزاب، آیه 10.
- ↑ طبری، پیشین، ص397.
- ↑ واقدی، پیشین، ج2، ص57.
- ↑ طبری، پیشین، ص397.
- ↑ واقدی، پیشین، طبقات الکبری، ج2، ص57.
- ↑ همان، ج2، ص501.
- ↑ طبری، پیشین، ص397.
- ↑ واقدی، پیشین، طبقات الکبری، ج2، ص57.
- ↑ ابن هشام، پیشین، ج3، ص141.
- ↑ واقدی، پیشین، ج2، ص503.
- ↑ ابن هشام، پیشین، ج3، ص139.
- ↑ واقدی، پیشین، طبقات الکبری، ج2، ص57.
- ↑ طبری، پیشین، ص398.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، 1998م، ج1، ص431.
- ↑ واقدی، پیشین و طبقات الکبری، ج2، ص58.
- ↑ نثر طوبی، علامه شعرانی، ج1، ص 171
- ↑ طبری، پیشین، ص398.
- ↑ بلاذری، پیشین، ج1، ص434.
منابع
- عباس ميرزايي، غزوه بني قريظه، سایت پژوهه، بازیابی: 7 بهمن 1391.
- نثر طوبی، علامه شعرانی، تهران:انتشارات اسلامیه
