مُلَّطَفَه
ملطفه در لغت به معناي نامه باريك، رقعه، نوشته مختصر، نامه خصوصي و كوچك است. ملطفه را نخستين بار ابوالفضل بيهقي (385-470ق.) در تاريخ بيهقي بكار برده است و از اين كلمه، نامه‌اي كوچك و مختصر را براي ارسال مطالب محرمانه و غالباً فوري، اراده كرده است: "ركابدار پياده شد و زمين بوسه داد و آن نامه بزرگ از برِ قبا بيرون كرد و پيش داشت... امير گفت: آن ملطفه‌هاي خُرد كه بونصر مشكان تو را داد... كجاست؟ گفت: من دارم و زين فرو گرفت و ميان نمد باز كرد و ملطفه‌ها در موم گرفته، بيرون كرد".
از شواهد چنين برمي‌آيد كه وجه تسميه اين نامه‌هاي خُرد به ملطفه (=تلطيف شده، نازك شده) اين است كه در وقت ارسال، آنها را باريك و نازك مي‌كرده‌اند تا مخفي كردن و ارسال آن آسان باشد. در برخي متون علاوه بر معادل فارسي "نامك"، "مهرنامه" را هم ذكر كرده‌اند و همچنين وجه تسميه آن را اين دانسته‌اند كه در ابتدا به نامه‌هاي كوتاه و دوستانه اطلاق مي‌شده كه در متون شاهدي ندارد. در ملطفه‌ها معمولاً عنوان ذكر نمي‌شده است. اين كلمه به صورت ملاطفه نيز بكار رفته است. اگر مندرجات ملطفه رمزي باشد، آن را "ملطفه معما" و اگر امضاي پادشاه بر آن درج شود، "ملطفه توقيعي" گويند. ملطفه به معني مطلقِ نامه نيز بكار رفته است.
منابع
- دائره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی، مدخل "مُلَّطَفَه" از عباس جاهدجاه، بازیابی: 16 مرداد 1392.
