سازمان تبلیغات اسلامی
پس از پیروزی انقلاب و با توجه به احساس نیاز مبرم جامعه‌ی انقلابی به تشکیلات منسجم و یک مرجع مشخص برای تبلیغات اسلامی که همه بتوانند بدان مراجعه کنند با مشورت جامعه‌ی مدرسین و همکاری دفتر تبلیغات قم، در تیرماه سال ۱۳۶۰ شورای عالی تبلیغات اسلامی تشکیل و به محضر امام معرفی شد و امام نیز آن را مورد تأیید قرار دادند.
این شورا برای نیل به اهداف مذکور، سازمان تبلیغات اسلامی را تأسیس کرد و دفتر تبلیغات قم و دفتر انتشارات وابسته به جامعه‌ی مدرسین را زیر پوشش مالی خود قرار داد و برای هماهنگ ساختن فعالیت‌های تبلیغی ارگان‌های انقلابی ـ که امری ضروری بود ـ شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی را به وجود آورد.
ضرورت هماهنگی در عرصه‌ی تبلیغات و تلاش جهت ارائه‌ی تصویری از اسلام و انقلاب ایجاب می‌کرد تا این سازمان به فعالیت‌های تشکیلاتی خود به صورت منسجم ادامه دهد؛ لذا دفتر تبلیغات اسلامی قم و نیز شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی به مرور از سازمان تبلیغات اسلامی جدا و سازمان به صورت مجزا به فعالیت در عرصه‌ی تبلیغ پرداخت.
اعضای شورای عالی سازمان تبلیغات اسلامی در اولین سالگرد تأسیس این سازمان خدمت امام خمینی رسیدند و در این دیدار ضمن تأیید اقدامات این سازمان موارد ذیل را به عنوان وظایف اصلی سازمان برشمرد:
- با تشکر عمیق از علما و فضلای محترم حوزه‌ی علمیه‌ی قم که در هر گرفتاری، وظیفه‌ی الهی خود را انجام داده‌اند و در نقاط مختلف کشور، به ویژه در جبهه‌های جنگ تحمیلی و مناطق دورافتاده‌ی محروم و مراکز کارگری حضور یافته و شایستگی خویش و حوزه‌های دینی و علمی را به ثبوت رساندند، لکن نظر به حساسیت موقع و موقعیت آنان در اولویت دادن به امور تبلیغی به نظر می‌رسد که فعالیت چشمگیرتر و دقت بیشتری برای این امر حیاتی اختصاص دهند و علاوه بر اوقات تعطیل در ایام اشتغال، بخشی از اوقات شریف خود را در این امر صرف نمایند و با انتخاب افراد شایسته به طور متناوب نگذارند این پست حساس خالی بشود.
- لازم است نهادهای دولتی و ارگان‌های انقلابی و ذی‌ربط در این وظیفه‌ی الهی با شورای مذکور همکاری جدی نمایند.
- بدیهی است که تبلیغات خارج از کشور از ویژگی و اهمیت خاصی برخوردار است و چون وزارت ارشاد عهده‌دار این امر است، لازم است شورای عالی تبلیغات در جذب و آموزش نیروهای صالح و افراد شایسته برای اعزام به خارج از کشور و برای مقصد نشر فرهنگ اسلامی به وزارت ارشاد کمک و همکاری نماید و با هماهنگی کامل این وظیفه‌ی الهی را عمل نمایند. (صحیفه‌ی امام، ج۱۶، ۲۵۴ـ۲۵۰)
این سازمان در ابتدا زیر نظر شورایی متشکل از شهید حقانی، شهید شیرازی، آیت‌الله جنتی، آیت‌الله مهدوی کنی و آیت‌الله امامی کاشانی اداره می‌شد. اداره‌ی شورایی آن در ادامه باعث بروز برخی نابسامانی‌ها در آن سازمان شد که مشکلات مالی از آن جمله بود. اعضای شورا برای حل مشکلات سازمان در ۱۳۶۷ ش طی نامه‌ای مفصل به محضر امام خواستار رسیدگی معظم‌له به کمبودهای مالی از یک طرف و انتصاب نماینده‌ای در آن سازمان از طرف دیگر شدند. امام پس از اطلاع از وضعیت سازمان موارد ذیل را متذکر شدند:
- از طرف اینجانب مانعی نیست که طی حکمی جناب حجت‌الاسلام آقای جنتی را مسئول سازمان تبلیغات اسلامی بنمایم، مشروط بر این که مسئله را پیش آقایان اعضای محترم سازمان تبلیغات طرح کنید که خدای نکرده آقایان نگران نشوند.
- در مورد صرف سهم مبارک امام علیه‌السلام مختارید هر گونه صلاح می‌دانید عمل کنید و نیز اجازه می‌دهم تا آن کسانی که از من در سهم اجازه دارند، به همان میزان اجازه‌شان صرف در تبلیغات اسلامی نمایند.
- در مورد اوقاف قابل صرف در تبلیغات اسلامی به جناب حجت‌الاسلام آقای امام‌جمارانی سفارش می‌نمایم تا در زمینه‌ی فوق کمک لازم را بنمایند. (همان، ج۲۱، ۲۷۰)
چندی بعد در فروردین ۱۳۶۸ آیت‌الله احمد جنتی به سمت ریاست آن سازمان منصوب شد و به این ترتیب سازمان مستقیماً زیرنظر مقام رهبری قرار گرفت.
در این حکم امام وظایف سازمان این‌گونه احصا کرده بودند: «تبلیغات که همان شناساندن خوبی‌ها و تشویق به انجام آن و ترسیم بدی‌ها و نشان دادن راه گریز و منع از آن است، از اصول بسیار مهم اسلام عزیز است. ان‌شاءالله در محدوده‌ی توانتان نقاط کور و مجهول را برای مردم شریف ایران و جهان اسلام باز و روشن نمایید و چارچوب اسلام ناب محمدی که ترسیم قهر و خشم و کینه‌ی مقدس و انقلابی علیه سرمایه‌داری غرب و کمونیسم متجاوز شرق است و نیز راه مبارزه علیه ریا و حیله و خدعه را به مردم و به خصوص جوانان سلحشورمان نشان دهید. این مسئله که نظام در اهداف خود جدی است و با هیچ‌کس شوخی ندارد و در صورت به خطر افتادن ارزش‌های اسلامی با هر کس در هر موقعیت قاطعانه برخورد می‌نماید، باید به عنوان یک اصل خدشه‌ناپذیر برای تمامی دست‌اندرکاران و مردم تبلیغ گردد».(همان، ۳۳۹)
پس از آن این سازمان به عنوان ارگانی رسمی، متولی تبلیغات در کشور شد و اهداف و وظایف آن مشخص شد. اهداف و وظایف این سازمان بر طبق اساسنامه عبارت است از:
- سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، هدایت، سازماندهی، پشتیبانی و نظارت بر تبلیغات دینی، مردمی
- زمینه‌سازی برای یافتن نیروهای مؤمن و پیدایش تشکل‌های انجمن‌های اسلامی و جمعیت‌های مشابه و نظارت بر فعالیت آنها
- تلاش در جهت احیا و اشاعه‌ی معارف، فرهنگ و تاریخ تشیع از همه‌ی راه‌های ممکن با تأکید بر وحدت تمام مذاهب اسلامی و حراست از آن، با همکاری مراجع و نهادهای ذی‌ربط
- تحقیق و بررسی در خصوص تبلیغات سوء و تهاجم فرهنگی دشمنان و شناسایی و تحلیل ترفندهای تبلیغی علیه انقلاب اسلامی با هماهنگی سایر دستگاه‌های ذی‌ربط و ارائه‌ی سیاست‌های لازم در جهت خنثی‌سازی آنها و تنویر افکار عمومی
- انجام مطالعات راهبردی و بررسی‌های کاربردی در زمینه‌ی نیازهای فرهنگی اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان و طراحی برنامه‌ها و شیوه‌های تبلیغی نوین و اصلاح و احیای روش‌های سنتی در تبلیغات اسلامی
- تدوین و انتشار کتب و نشریات مناسب و ضروری به منظور معرفی فرهنگ و تمدن اسلامی و تبیین مواضع انقلاب اسلامی و انجام پژوهش‌های لازم به ویژه در زمینه‌ی نظام تربیتی و مبانی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حکومت اسلامی و حمایت از پژوهشگران متعهد
- تلاش جهت هدایت افکار عمومی با استفاده از رسانه‌های همگانی و فعالیت‌های مستقیم رسانه‌ای در صورت لزوم
- شناسایی و معرفی آثار نمونه‌ی فرهنگی و هنری، افراد و شبکه‌های تبلیغی ـ مردمی جامعه‌ی اسلامی و تهیه و عرضه‌ی فرآورده‌ها و آثار نمونه‌ی فرهنگی ـ هنری، در جهت ارائه‌ی الگوهای مناسب هنرمندان متعهد و انقلابی و حمایت از آنان
- برنامه‌ریزی، زمینه‌سازی و انجام اقدامات لازم برای هرچه فعال‌تر شدن افراد تأثیرگذار مانند: روحانیون، دانشگاهیان، معلمان و هنرمندان در جهت رشد فرهنگ اسلامی و مقابله با آثار نامطلوب فرهنگ‌های بیگانه
- برنامه‌ریزی، نظارت و هماهنگی در برگزاری هر چه بهتر مراسم و شعائر انقلابی و دینی در کشور با مشارکت کلیه‌ی نهادهای مردمی و دولتی
- همکاری با وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی و وابسته به دولت و نهادهای انقلابی به منظور تعمیق و گسترش فرهنگ و معارف اسلامی در محیط سازمان‌های دولتی و نهادهای انقلابی
- تأسیس و اداره‌ی مؤسسات آموزشی و مراکز دانشگاهی در جهت تربیت مبلغان کارآمد و هنرمندان متعهد و مربیان دینی
- تأسیس مراکز اطلاع‌رسانی تخصصی، تبلیغی و دینی
- سازماندهی و اعزام مبلغ در سراسر کشور به ویژه مناطق محروم با همکاری روحانیت و مردم
- هدایت و حمایت انجمن‌های اسلامی و تشکل‌های اسلامی ـ مردمی و نظارت بر آنها
- برنامه‌ریزی فرهنگی و تبلیغی برای علاقه‌مندان به فرهنگ فارسی در کشور با تأکید بر خدمات متقابل اسلام و ایران، با همکاری و هماهنگی مراجع ذی‌صلاح
- برگزاری کنفرانس‌ها، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی مردمی در کشور به منظور تعمیق و گسترش معارف اسلامی و فراهم کردن زمینه‌ی شرکت هنرمندان و شبکه‌های تبلیغی ـ مردمی در کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های فرهنگی
- انجام همکاری‌های فرهنگی ـ تبلیغی با مراکز اسلامی و فرهنگی داخل کشور در جهت اهداف سازمان و به منظور تأمین ارتباط افراد و مراکز اسلامی و فرهنگی ـ مردمی برای هماهنگی با سایر مراجع ذی‌صلاح
- نظارت بر ترجمه‌ی متون دینی و تعیین ضوابط و مقررات مربوط به تهیه، ترجمه و انتشار این متون جهت بهره‌برداری در کشور
- نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم و انجام فعالیت‌های قرآنی از طریق تربیت مربی، تدوین جزوات آموزشی و همکاری با وزارتخانه‌های ذی‌ربط جهت گسترش آموزش و معارف قرآن کریم. (گزارش عملکرد، ۱۰ـ۱۱ و نیز www.ido.ir)
این سازمان هم اکنون سه معاونت دارد:
- آموزشی و پژوهشی
- فرهنگی ـ تبلیغی
- اداری ـ مالی و در کنار آن دارای چندین دفتر که عبارتند از:
- طرح و برنامه
- امور مجلس و استان‌ها
- حراست
- روابط عمومی
علاوه بر آن چندین مجمع وابسته دارد که عبارتند از:
- مؤسسه‌ی انتشاراتی امیرکبیر
- حوزه هنری
- روزنامه‌ی تهران تایمز
- دارالقران کریم
- مؤسسه‌ی فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان
- خبرگزاری مهر
- پژوهشکده‌ی باقرالعلوم قم
این سازمان در تمام استان‌های کشور، اداره کل سازمان را دایر کرده است و در اغلب شهرستان‌های کشور هم دفتر دارد (بررسی و تبیین، ۱۱ـ ۱۸)
علاوه بر آن با اجرای طرحی با عنوان طرح «هجرت» صدها مبلغ را جهت تبلیغ دین به روستاها و شهرستان‌ها اعزام کرده است که آنان با استقرار در روستاها و شهرها به پاسخ‌دهی به مشکلات مردم می‌پردازند. این سازمان هم‌اکنون از نهادهای فعال تبلیغی ـ پژوهشی است و سالانه ده‌ها طرح و برنامه در معاونت‌ها و دفاتر و مجامع وابسته به این سازمان تهیه می‌شود.
دفتر چاپ و نشر بین‌الملل وابسته به معاونت پژوهشی این سازمان از انتشارات فعال در کشور است که تاکنون صدها اثر در زمینه‌ی علوم دینی و تبلیغ منتشر کرده است. چنانچه پیشتر گفته شد، این سازمان از ابتدا به صورت شورایی اداره می‌شد و در ۱۳۶۸ آیت‌الله احمد جنتی به ریاست این سازمان منصوب شد.
سپس محمود محمدی عراقی مدت ده سال ریاست این سازمان را بر عهده گرفت و در ۱۳۸۰ ش دکتر سید مهدی خاموشی از طرف مقام معظم رهبری به ریاست این سازمان منصوب شد و تاکنون (۱۳۸۵ش)، در این سمت می‌باشد. ریاست این سازمان بر اساس قانون در بعضی شوراها عضویت دارد که از آن جمله می‌توان به شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای فرهنگ عمومی، هیئت امنای دفتر تبلیغات اسلامی قم و... اشاره کرد. حکم انتصاب ریاست سازمان از طرف مقام معظم رهبری صادر می‌شود و مدت ریاست پنج سال است. (www.ido.ir)
منابع
- مرکز اسناد انقلاب اسلامی، فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی، مدخل "سازمان تبلیغات اسلامی"، در دسترس در پایگاه دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، بازیابی: 20 مهرماه 1392.
