جعفر بن محمد المستغفری
جعفر بن محمد مستغفرى (م، ۴۳۲-۳۵۰ ق) معروف به «ابوالعباس مستغفرى»، خطیب، فقیه و محدث نامدار اسلامی در منطقه ماوراءالنهر، در قرن پنجم هجری است. مشهورترین کتاب او «طب النبی»، در میان علماى شیعه مشهور است.
| نام کامل | جعفر بن محمد مستغفرى |
| زادروز | ۳۵۰ قمری |
| زادگاه | نسف، سمرقند |
| وفات | ۴۳۲ قمری |
| مدفن | نسف |
|
| |
| اساتید |
عبدالله بن محمد زر رازى، زاهر بن احمد سرخسى، هارون بن احمد استرآبادى، محمد بن احمد غنجار، ابوالهیثم محمد بن مکى،... |
| شاگردان |
ابوذر بن جعفر بن محمد مستغفری، عبدالعزیز نخشبى نسفى، قاضى ابومنصور سمعانى، حسن بن احمد سمرقندى،... |
| آثار |
طب النبی، دلائل النبوة، شمائل النبی، فضائل القرآن، خطب النبی، تاریخ سمرقند، معرفة الصحابة،... |
ولادت و خاندان
ابوالعباس، جعفر بن محمد بن معتز بن محمد بن مستغفر بن فتح بن ادریس نسفى سمرقندى نخشبى، در سال ۳۵۰ هجرى در شهر نَسَف در نزدیکى سمرقند و در خانواده اى اهل علم به دنیا آمد. پدر و پدربزرگ او از علماى آن سامان به شمار مى آمدند و در تربیت او نقش مهمى را عهده دار شدند.
پدرش ابوعلى محمد نسفى (۳۱۸-۳۷۲ هجرى) معروف به «شیخ» از علماى منطقه خود بود. او از محضر درس ابا حفص احمد بن محمد عجلى استفاده کرد. پدربزرگش ابوبکر معتز بن محمد بن مستغفر هم از مشایخ روایى است.
فرزندش ابوذر بن جعفر مستغفرى خطیب شهر نسف بود و بعد از پدر جانشین وى گشت. او از محضر درس پدرش و یعقوب بن اسحاق سلامى و ابوعلى حاجبى بهره برده بود.
تحصیل و استادان
جعفر بن محمد مستغفرى از همان دوران کودکى در زادگاه خود شهر نسف نزد پدر و پدربزرگ خود به فراگیرى علم و دانش مشغول گشت. سپس در مجلس درس ابومحمد عبدالله بن محمد زر رازى حاضر شد.
بعد از آن به سرخس رفت و در مجلس درس ابن ابى على، زاهر بن احمد سرخسى و هارون بن احمد استرآبادى شرکت کرد. سپس به بخارا رفت و در مجلس درس محمد بن احمد غنجار حافظ شرکت نمود. بعد از آن به مرو رفت و از محضر ابوالهیثم محمد بن مکى استفاده برد.
شاگردان
علماى فراوانى نیز از محضر درس ابوالعباس مستغفری بهره بردند، مانند:
- فرزندش، ابوذر بن جعفر بن محمد مستغفری
- ابومحمد عبدالعزیز نخشبى نسفى (متوفى ۴۵۶ یا ۴۵۷ هجرى)
- قاضى ابومنصور سمعانى جد أعلاى ابوسعد سمعانى
- حافظ ابومحمد حسن بن احمد سمرقندى
- قاضى ابوعلى حسن بن عبدالملک.
شخصیت علمی
جعفر بن محمد مستغفرى از علماى بزرگ دوران خود در منطقه ماوراءالنهر و شمال استان خراسان به شمار مى آمد. او پیرو مذهب «حنفى» و در اصول عقاید پیرو مسلک «اشعرى» بود. برخى نیز او را پیرو مذهب شافعى دانسته اند و برخى دیگر احتمال داده اند که او شیعه باشد. خواجه نصیرالدین طوسى از وى تعبیر به «شیخ» و «امام» مى کند.
سمعانى درباره ایشان مى گوید: «خطیبُ نسف کان فقیها، فاضلا و محدثا مکثرا صدوقا»؛ او خطیب شهر نسف و شخصیتى فقیه، دانشمند و محدثى بزرگ بود که روایات فراوانى را روایت کرده و انسانى راستگو بود.
«ابن قطلوبغا» در کتاب «تاج التراجم» مى گوید: «خطیب نسف لم یکن بماوراءالنهر فی عصره مثله، کان فقیها، محدثا، فاضلا، مکثرا، حافظا، صدوقا»؛ او خطیب شهر نسف و در دوران خود شخصیتى بى نظیر در منطقه ماوراءالنهر بود. او شخصیتى فقیه، راوى حدیث و دانشمند بود و روایات فراوانى را روایت کرده است. او حافظ قرآن است و روایات فراوانى را نیز حفظ کرده و انسانى راستگو است.
میرزا عبدالله افندى، صاحب کتاب ریاض العلماء درباره او مى گوید: «الکامل الجلیل المعروف بالشیخ الإمام»؛ او شخصیتى کامل و داراى کمالات بوده و بزرگوار و معروف به شیخ و امام است.
آثار و تألیفات
- طب النبی (صلى الله علیه و آله)؛ این کتاب در میان علماى شیعه مشهور است و بسیار سفارش به مطالعه آن شده است.
- تاریخ نسف
- تاریخ سمرقند
- تاریخ کشّ
- معرفة الصحابة
- دلائل النبوة
- کتاب الأوائل
- شمائل النبی صلى الله علیه و آله
- فضائل القرآن
- خطب النبی صلى الله علیه و آله یا الخطب النبویة
- کتاب الدعوات
- کتاب المنامات.
وفات
ابوالعباس مستغفرى، سرانجام در جمادى الاول سال ۴۳۲ هجرى در شهر نسف دیده از جهان فروبست. آرامگاه او در منطقه نسف ـ شهری بین جیحون و سمرقند ـ قرار گرفته است.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
