امام جماعت‌

این صفحه مدخلی از فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

«امام جماعت» یا پیش‌نماز، به کسی گفته می‌شود که در نماز جماعت جلو می‌ایستد و دیگران به او اقتدا می‌کنند. از عنوان «امام جماعت» در فقه در باب صلات سخن رفته و برای آن احکام و شرایطی بیان شده است.

احکام امام جماعت

شرایط امام جماعت:

امام جماعت باید عاقل، بالغ، مؤمن (شیعه دوازده امامى)، عادل، حلال‌زاده و در صورت مرد بودن همه یا بعضى از نمازگزاران، مرد باشد.

امامت ممیّز در آستانه بلوغ به قول مشهور و نیز نشسته براى ایستاده، همچنین اُمّى (کسى که قرائت نماز را نمى‌داند) و لال براى غیرهمسانشان و به قول مشهور، امامت کسى که حرفى را به جاى حرفى دیگر تلفظ مى‌کند - مانند تلفظ سین به جاى شین - جایز نیست. به قول مشهور، امامت زن براى زن در صورت دارابودن سایر شرایط امام جماعت، جایز است.

به قول مشهور، امامت این افراد کراهت دارد:

• حاضر براى مسافر و برعکس.
• مبتلا به بیمارى خوره (جذام) و پیسى (برص).
• کسى که حد شرعى بر او جارى شده است، پس از توبه.
• کسى که به جهت عذرى ختنه نکرده است.
• اعرابى (بیابان‌نشین) براى غیراعرابى به قول مشهور میان متأخران.
• کسى که با تیمم نماز مى‌گزارد، براى کسى که با وضو نماز مى‌خواند.
• کسى که مأمومان از امامت او ناخشنودند.

برخى امامت اسیر، بافنده، حجامت‌گر، دباغ، نگهدارنده بول خود و نیز امامت ناقص براى کامل و کامل براى کامل‌تر را مکروه شمرده‌اند.

اگر بعد از نماز، بطلان نماز امام به جهت نداشتن شرط صحت مانند طهارت و اخلال در ارکان یا بطلان امامت او به جهت فسق یا کفر محرز گردد، نماز مأموم به قول مشهور صحیح است. لیکن در صحت نماز وى در فرض علم به بطلان امامت پیش نماز به جهت نداشتن سایر شرایط -جز فسق و کفر-، اختلاف مى‌باشد.

در صورت علم به بطلان در اثناى نماز، در این که نماز مأموم باطل است و باید اعاده شود، یا لازم است نیت فرادا کرده و نماز را ادامه دهد، اختلاف است.

اولویت در امامت:

برخی در امامت جماعت بر دیگران اولویت دارند، از جمله: امام جماعت ثابت مسجد، امیرِ گمارده شده از سوى امام عادل، صاحب خانه در منزل خود و نیز هاشمى (سادات).

اختلاف در امامت:

در صورت اختلاف دو یا چند نفر درباره امامت، منتخب از سوى مأمومان بر دیگران مقدم است و در فرض اختلاف مأمومان در تقدیم فردى، به مرجّحات رجوع مى‌شود. در شمار مرجحات و نیز ترتیب بین آن‌ها و تقدیم یکى بر دیگرى اختلاف است. قول مشهور، تقدیم «أقرأ» (آن که قرائتش نیکوتر است) بر «أفقه» (داناترین به مسائل و احکام شرعى) و «أفقه» بر سایر مرجحات است.

نیابت از طرف امام:

در صورت مردن یا بیهوش شدن امام جماعت در اثناى نماز، جایز است یکى از مأمومان واجد شرایط، نماز را با دیگر مأمومان به آخر رساند. همچنین امام مى‌تواند در حال ضرورت مانند باطل شدن وضو یا ابتلا به خون دماغ در اثناى نماز، فردى را به جاى خود بگمارد تا با مأمومان نماز را به اتمام رساند.

مستحبات:

قرار گرفتن در وسط صف جماعت، مراعات حال ناتوان‌ترین مأمومان در افعال نماز، شنواندن قرائت و ذکرهاى نماز به گوش مأمومان، طول دادن رکوع به دو برابر اندازه‌اى که انجام مى‌داده است، در موردى که کسى قصد پیوستن به جماعت را دارد و برنخاستن از جاى خود پس از اتمام نماز تا زمانى که نماز مأمومان تمام نشده است، بر امام جماعت مستحب است.

منابع

• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودى، ج۱، ص۶۴۶.