سید حسین مجتهد کرکی
«سید حسین مجتهد کرکی عاملی» (متوفای ۱۰۰۱ ق)، فقیه و متکلم شیعه در قرن دهم هجری و نوه محقق ثانی بود. او در عصر شاه طهماسب صفوی از جبل عامل لبنان به ایران آمد و مدتی در منصب «شیخ‌الاسلامی» به ترویج امور دینی پرداخت.
| نام کامل | سید حسین مجتهد کرکی |
| زادگاه | جبل عامل، لبنان |
| وفات | ۱۰۰۱ قمری |
| مدفن | عتبات عالیات |
|
| |
| اساتید |
محقق ثانی، ضیاء‌الدین سیدحسن کرکی، شیخ عبدالعالی کرکی،... |
| شاگردان |
شمس‌الدین محمد بحرانی،... |
| آثار |
دفع المناواة، ایمان ابی‌طالب، رفع البدعة، سیادة الاشراف، تذکرة الموقنین، التوحید، الرسالة الطهماسبیة،... |
زندگی‌نامه
امیر سیدحسین مجتهد کرکی عاملی فرزند ضیاء‌الدین سیدحسن و دخترزادهٔ محقق کرکی بود. او از طفولیت در خاندان علم و دانش پرورش یافت و مراتب کمال را از آغاز زندگی می پیمود. سالها از حضور والد معظم خویش سید حسن و پدرِ مادرش محقق ثانی و اعلام عراق و جبل عامل لبنان بهره مند بود؛ هر چند بیشتر مراتب علمی او از محضر عبدالعالی دائی عزیزش نصیب او گردید تا خود به درجۀ اجتهاد و فضل و کمال رسید. شیخ شمس‌الدین محمد بحرانی از شاگردان او می‌باشد.
امیر حسین مجتهد در عصر شاه طهماسب صفوی از جبل عامل به ایران آمد و مدتی در قزوین پایتخت اولیه صفویان سکونت داشت. وی در دانش فقه، زبدگی جدش محقق ثانی را نداشت؛ اما به دلیل وابستگی خانوادگی و نیز عدم وجود عالمی برجسته در این عهد، و نیز اعتباری که شاه طهماسب برای وی قائل شد، به تدریج موقعیت بالایی به دست آورد. زمانی که شاه طهماسب درگذشت و اوضاع سخت آشفته شد، سید حسین کار کفن و دفن شاه را عهده‌دار شد که در این باب متحمل آزار و اذیت نیز گردیده، در درگیری که بر سر جنازه شاه طهماسب پیش آمد، تیری هم به او که در برابر جنازه ایستاده بود، اصابت کرد.
امیر حسین مجتهد که از فقهای جبل عامل بوده و به طور سنّتی ضد اهل سنت بود، با شاه اسماعیل دوم در افتاد. شاه نیز که احساس کرد قزلباشان تحت تأثر علما، در حال روگردانی از وی هستند، به علما بدگمان شده، به میر سید حسین مجتهد و میر سید علی خطیب و استرآبادیان که در تشیع و تبرّا غلو داشتند، بیشتر از دیگران بی‌التفاتی اظهار کرد و بعضی را از اردو اخراج کرد و جمیع کتب علمی میر سید حسین را دستور داد که در خانه نهاده، مُهر کردند و او را از منزلی که داشت بیرون کردند.
صاحب روضات ضمن شرحی از مقامات و مراتب علمی میرحسین مجتهد می نویسد: قسمتی از عمر او مصادف با دوران سلطنت اسماعیل دوم صفوی بود. وی بر خلاف اسماعیل اول و طهماسب، نسبت به شیعیان و علما، کینه توزی می نمود و قصد از بین بردن سید مذکور را نیز داشت. در دوران سلطنت یک ساله خود صدمه و آزار روحی فراوانی به امیر حسین وارد نمود پس از مظالم و بی عفتیها و لاابالی گری های متعدد، مردم و مخصوصا علما او را نفرین نمودند و مرگ او را از خدا خواستار شدند. اسماعیل دوم نقشه در مورد ترور علما و سادات و اغلب دودمان صفویان کشید، ولی چند روز پیش از رسیدن به هدف، شبی از شبها ضمن عیاشی های زیاد در حالت مستی جان سپرد و از شرّ او علما و مردم آسوده شدند.
امیر حسین مجتهد سپس به دستور شاه عباس اول به اردبیل رفت و شیخ‌الاسلام آنجا گردید و به ترویج امور دینی مشغول بود.
گفته شده در اول قرن یازدهم هجری، نواحی اردبیل و قزوین طاعون سختی مردم را از پا درآورد و به سال ۱۰۰۱ ق. امیر حسین مجتهد نیز در عداد چندین نفر دیگر به مرض طاعون وفات نمود. پیکر او را از ایران به قصد عتبات حمل نمودند و در آنجا به خاک سپردند. با درگذشت سید حسین کرکی، موقعیت شیخ الاسلامی در مرکز سلطنت، یعنی اصفهان، تا اندازه‌ای متزلزل شد.
آثار و تألیفات
از آثار میر حسین مجتهد می توان به مراتب علمی و دانش های فراوان او پی برد، که عبارتند از:
- دفع المناواة؛
- ایمان ابی‌طالب؛
- رفع البدعة؛
- سیادة الاشراف یا "السید السیادة" یا "تحقیق معنی السیادة"؛
- تبصرة المؤمنین؛
- تذکرة الموقنین، در اصول دین و عقاید؛
- تفسیر آیهٔ "احلّ لکم الطیبات..."؛
- حاشیه بر "صحیفه" و شرح آن؛
- حاشیه بر "عیون اخبارالرضا"؛
- دعامة الخلاف؛
- شرح "روضه الکافی"؛
- التوحید؛
- النیة؛
- النفحات القدسیه؛
- النفحات الصمدیة؛
- الرسالة الطهماسبیة، در امامت؛
- رساله لمعه در وجوب نماز جمعه.
منابع
- "ابوعبداللَّه حسین مجتهد کرکی"، سایت راسخون.
- پایگاه شعائر.
- "صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست"، ج۱، ص۲۱۱.
