شیخ عبدالکریم گزی
آیت الله عبدالکریم گزی (۱۲۶۰ - ۱۳۳۹ ق)، عالم ربانی شیعه در قرن ۱۴ هجری و از شاگردان آخوند خراسانی بود. سید عبدالحسین طیب و شیخ عباسعلی ادیب از شاگردان او هستند. تذکرة القبور، معروف ترین اثر وی است که شرح حال قریب به یک صد نفر از علمای مدفون در شهر اصفهان را دارد.
| |
| نام کامل | عبدالکریم گزی |
| زادروز | ۱۲۶۰ قمری |
| زادگاه | گز، اصفهان |
| وفات | ۱۳۳۹ قمری |
| مدفن | تخت فولاد، اصفهان |
|
| |
| اساتید |
میرزا محمدحسن شیرازی، میرزا ابوالمعالی کلباسی، آخوند خراسانی، سید حسین ترک کوه کمره ای، میرزا حبیب الله رشتی،... |
| شاگردان |
سید احمد خوانساری، جلال الدین همایی، آقا نجفی قوچانی، سید عبدالحسین طیب، شیخ عباسعلی ادیب،... |
| آثار |
تذکرة القبور، رساله اصول دین، رساله ای در حجیت ظن، رساله ای در اذان،... |
محتویات
ولادت
عبدالکریم گزی فرزند ملا مهدی، در سال ۱۲۶۰ هجری قمری (برابر با ۱۲۱۷ شمسی) در قریه «گز» از توابع اصفهان به دنیا آمد. پدرش از افراد خیّر و نیک نفس روزگار خود به حساب می امد.
تحصیل و استادان
عبدالکریم بعد از گذراندن ایام کودکی عمده ترین ایام تربیت و رشد خود را نزد پدر و دایی خود ملا محمدباقر برخواری گزی معروف به ابوالفقراء (م، ۱۲۸۶ ق) که از علما و ادبا و شعرای زمان خود به حساب می آمد طی نمود.
وی همچنین از اساتید مبرزی مانند میرزا محمدحسن نجفی، میر محمدصادق کتابفروش، میرزا ابوالمعالی کلباسی و شیخ محمدباقر نجفی مسجدشاهی بهره برد. پس از آن برای ادامه تحصیلات، راهی عتبات عالیات شد و در حوزه علمیه نجف از محضر آخوند خراسانی، سید حسین ترک کوه کمره ای و میرزا حسین خلیلی و میرزا حبیب الله رشتی استفاده کرد.
آخوند گزی در سامرا نیز به محضر آیت الله میرزا محمدحسن شیرازی رسید و از جلسات او بهره مند شد. مدتی هم در کربلا از محضر شیخ علی نقی برغانی حائری بهره علمی برد. وی در سال ۱۲۹۸ قمری برابر ۱۲۵۵ شمسی در سن ۳۸ سالگی موفق به اخذ درجه اجتهاد گردید و در همان سال به شهر اصفهان مراجعت نمود.
تدریس و شاگردان
آیت الله شیخ عبدالکریم گزی در مدرسه نیم‌آورد تدریس می کرد و به تربیت شاگردان اهتمام خاصی داشت. برخی از تربیت شدگان مکتب درسش عبارتند از:
- سید حسن مشکان طبسی
- سید محمدتقی موسوی اصفهانی (صاحب مکیال المکارم)
- شیخ غلامرضا یزدی (فقیه خراسانی)
- سید احمد خوانساری
- استاد جلال الدین همایی
- سید محمدحسن آقانجفی قوچانی
- سید حسین موسوی خادمی (رئیس حوزه علمیه اصفهان)
- حسن وحید دستگردی
- سید عبدالحسین طیب (تفسیر اطیب البیان)
- میرزا فتح الله درب امامی
- شیخ عباسعلی ادیب حبیب آبادی
- سید محمدحسن روضاتی
- سید محمد مقدس بیدآبادی
آثار و تألیفات
از آیت الله شیخ عبدالکریم گزی تألیفاتی بر جای مانده است که عبارتند از:
- تذکرة القبور، معروف ترین اثر وی در شرح حال قریب به یک صد نفر از علما، عرفا و بزرگانی که در شهر اصفهان و توابع آن مدفونند.
- رساله اصول دین
- حاشیه بر کتاب طهارت شیخ انصاری
- رساله ای در حجیت ظن
- رساله ای در شهرت
- رساله ای در اذان (در خصوص معنی و اقسام اذان)
- رساله ای در صیغ العقود
- تقریرات مباحث اصول که از مباحث مرحوم آخوند خراسانی گرفته شده است.
- الخیارات
- رساله عملیه
- دیوان اشعار و مثنویات (با تخلّص مهدوی)
فعالیت‌های اجتماعی
از جمله خدمات ایشان به مردم اصفهان و حومه آن، قضاوت و حل و فصل دعاوی آنان بود. رفتارهای مناسب او با طرفین دعوا و عدم یک جانبه نگری و رعایت عدالت بین دو طرف، مصالحه بین آنها را راحت تر می نمود و باعث آوازه وی به عنوان «اداره عدلیه سیار» شده بود.
در ۲۲ ماه رمضان سال ۱۳۳۶ قمری و در اواخر گرانی و قحطی اصفهان، ظل‌السلطان مسعودمیرزا، حاکم اصفهان مُرد و از او ثروت زیادی باقی ماند. برای تقسیم ارث بین وارثین از آخوند گزی دعوت شد تا به این کار بپردازد. ایشان با پشت‌کاری عجیب در مدتی حدود ۲۰ روز در باغ نو با دقت تمام بر طبق وصیت او مال را تقسیم کرد. در روز آخر، صارم‌الدوله از طرف عموم ورثه، قباله ملک یکی از دهات را برای تشکر و حق‌الزحمه به ایشان می‌دهد، ولی آخوند گزی با متانت کامل قبول نمی‌کند و می‌گوید در برابر زحمات من اگر قرار است چیزی به من بدهید، حواله ۵ هزار تن گندم را صادر کنید، چرا که مردم در قحطی به سر می‌برند و گرسنه‌اند؛ اگر این کار را بکنید من همه را بین فقرا تقسیم خواهم کرد. ورثه قبول می‌کنند و ایشان همهٔ گندم‌ها را بین فقرا تقسیم می‌کند.
آیت الله گزی به انجمن های شعر و ادب نیز علاقه مند بود و در بعضی از این مجامع ادبی از جمله «انجمن شیدا» شرکت می کرد و شعر نیز می خواند.
ویژگی‌های اخلاقی
مرحوم جلال الدین همایی درباره زهد ایشان می نویسد: با این که سی چهل سال تمام امور قضایی اصفهان و توابعش در دست او بود، شبی که درگذشت، خانواده او نفت چراغ و نان شب نداشتند و مرحوم فشارکی از محل وجوهات حواله داد تا برای آن خانواده شام شب و لوازم معیشت تهیه گردد و من خود یکی از حاضران آن واقعه و مباشر آن خدمت بودم.
مرحوم همایی در جای دیگر، اخلاق و شخصیت والای استادش را ستوده و آورده است که وی همه نوع حق ولیّ نعمتی بر من دارد. گاهی کتابهای مورد حاجت مرا از محل موقوفه ای که مخصوص این کار بود برای من تهیه می کرد. اخلاق فاضله و اصلاح امور عامه و انقطاع از دنیا و سلوک او با مردم همه را شیفته او ساخته بود. وجود او مظهر خیر و مهر بود و چون شمعی می سوخت تا بزم دیگران را روشن سازد.
وفات
مرحوم آیت الله عبدالکریم گزی، سرانجام در سن ۷۹ سالگی در ۱۳ ذی الحجه ۱۳۳۹ قمری (برابر با ۲۶ خرداد ۱۳۰۰ ش) دار فانی را وداع گفت و در بقعه کازرونی تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.
منابع
- مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد.
- فارس نیوز، استان صفهان.
- چشم برخوار.
- دکتر سید محمدباقر کتابی، رجال اصفهان، جلد اول، اصفهان، انتشارات گلها، ۱۳۷۵.
