ملا حسینعلی تویسرکانی
«ملا حسينعلی تويسرکانی» (م، ۱۲۸۶ ق)، فقيه اصولی و عالم مجتهد شیعه در قرن سیزدهم قمری و از شاگردان شیخ محمدتقی رازی بود. آیت‌الله تويسرکانی در اصفهان ریاست تدریس و فتوا در عصر خود داشت و بسیاری از علما و فضلا مانند آخوند کاشانی و جهانگیرخان قشقایی از مجلس درس او برخاستند. کتاب «کشف الاسرار» در شرح «شرايع الاسلام» مهمترين اثر او است.
تحصیل و استادان
ملا حسينعلی تويسرکانی فرزند نوروزعلی، ابتدا در بروجرد از محضر آیة‌الله سید محمدشفیع جاپلقی بهره برد و از شاگردان برجسته او محسوب گردید. سپس به اصفهان مهاجرت نمود و در آنجا سکنی گزید. مهمترین استاد ایشان در حوزه علمیه اصفهان، علامه فقیه اصولی محقق شیخ محمدتقی رازی نجفی صاحب «هدایة المسترشدین» بود. به گفته میرزا محمدباقر خوانساری در روضات‌الجنات، عمده تحصیل او در اصفهان نزد مرحوم شیخ محمدتقی بوده، چنان‌چه از ملاحظه کتاب «فصل‌الخطاب» او معلوم می‌شود.
تدریس و شاگردان
آیت الله تويسرکانی بعد از وفات استاد بزرگوارش شیخ محمدتقی، به تدریس پرداخت و شمار بسیاری از فاضلان در محضر درس او گرد آمده و بهره‌های گرفتند. در «المآثر و الآثار» درباره ایشان چنین آمده است: او مجتهدی مسلم و رئیسی اعظم و از محققین فقها و اساتید عظمای علما محسوب می‌گردید. شهرت علم و صیت ریاستش تا به همه جا رسیده بود و ممالک عرب و عجم جمله را فرو گرفته ... .
علامه تویسرکانی در عهد خود ریاست تدریس فقه و اصول و مرجعیت و فتوا داشت و حوزه درسش در نزد فضلا به سبب کثرت تحقیق و تعمق بر سایر حوزه های مشابه ترجیح داده می شد. زیادتی منفعت درس ایشان و ممتاز بودن مجلس درس ایشان در شهر مشهور بوده و بسیاری از عوام و خواص نیز تقلید ایشان می‌کردند. در این جا به ذکر اسامی برخی از شاگردان ایشان که از تتبع کتب مختلف به دست آمده می پردازیم:
- آخوند ملا محمد کاشانی.
- حکیم جهانگیر خان قشقایی.
- میرزا عبدالغفار تویسرکانی.
- میرزا نصر الله قمشه ای.
- میرزا حسین همدانی.
- میرزا بدیع درب امامی.
- آخوند ملا حسین کرمانی.
- ملا عبدالجواد حکیم خراسانی.
- میرزا یحیی مستوفی بیدآبادی.
- شیخ علی محمد دهاقانی.
- سید محمدباقر زنجانی.
- سید زین العابدین رضوی خوانساری.
- میرزا محمدرحیم شیخ الاسلام.
- سید محمدعلی خاتون آبادی، امام جمعه اصفهان.
- سید جعفر خلیفه سلطانی.
- سید شهاب الدین نحوی.
- شیخ محمد نبی تویسرکانی، صاحب لئالی الاخبار.
- سید محمود خوانساری، برادر آیت الله سید ابوتراب.
- میرزا مسیح چهارسوقی، فرزند صاحب روضات.
- سید علی ساوجی اصفهانی، مقدس.
- سید ابراهیم بهشتی، دارای اجازه اجتهاد از ایشان.
آثار و تألیفات
- 1. کشف الاسرارء در شرح شرایع الاسلام، (11 جلد)
- 2. المقاصد العلیه، حاشیه بر قوانین الاصول.
- 3. فصل الخطاب، در اصول فقه.
- 4. نجاة المؤمنین، در اصول دین و اخلاق. وی این کتاب را در سال 1278 ق. به نام فرزندش محمد نگاشته و نسخه های بسیاری از آن در کتاب خانه های مختلف وجود دارد.
- 5. حاشیه بر جامع عباسی.
- 6. الشهاب الثاقب، در رد بر حاج کریم خان کرمانی.
- 7. قارعة القوارع، در رد بر ادله رکن رابع.
- 8. رساله عملیه.
وفات
مرحوم ملا حسینعلی تویسرکانی در 28 ماه صفر سال ۱۲۸۶ قمری در اصفهان بدرود حیات گفت. بدن مطهرش در قبرستان تخت فولاد در داخل بقعه علامه آقا حسین خوانساری مدفون گردید و به نوشته صاحب روضات، از برای آن مرحوم لحد آماده ساخته پیدا شد.
سنگ‌نوشته مزار مطهر آخوند حاج ملاحسینعلی چنین است: «هو الحی الذی لایموت، هذا مرقد العالم الفاضل الکامل المولی الجلیل و المقتدی النبیل، صاحب الکلمات الفاخره و الکرامات الظاهره، حاوی الفروع و الاصول، جامع المعقول و المنقول، فخر العلماء و المجتهدین، عمده العلماء العالمین، ظهیر الاسلام ونائب الامام، الآقا حاج ملا حسینعلی التویسرکانی».
منابع
- "آیت‌الله آخوند ملاحسینعلی تویسرکانی"، سایت علما و عرفا، تاریخ بازیابی: ۱۳۹۶/۰۳/۰۱.
- سایت شعائر.
- تخت فولاد اصفهان، سید احمد عقیلی، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1393، ص64.
