قضاء امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(علیه‌السلام) (کتاب)
کتاب «قضاء أمیرالمؤمنین علی بن أبی‌طالب(علیه‌السلام)» تألیف علامه محمدتقى شوشترى (م، ۱۴۱۵ ق) مشتمل بر قضاوت‌ها و داوری‌هاى امام على (علیه السلام) است. این اثر با نام «قضاوت‌های امیرالمؤمنین (علیه السلام)» به فارسی نیز ترجمه شده است.
مؤلف
شیخ محمدتقى شوشترى (۱۳۲۰-۱۴۱۵ ق) از علمای رجال معاصر شیعه و صاحب کتبی چون قاموس الرجال و بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه است. وی به دلیل قانون کشف حجاب به همراه سید باقر حکیم از شوشتر به عتبات هجرت کرد، و در حوزه‌های علمیه کربلا و سپس نجف به کسب علوم و معارف اسلامی ادامه داد. آیت الله مرعشی نجفی از جمله کسانی است که از او اجازه روایت دارد.
انگیزه نگارش
محمدتقى شوشترى به دلیل اهمیت موضوع و از آن‌جا که کسی از علمای متأخّر را ندیده تا کتابی جداگانه در این باره تألیف کرده باشد و برخی مانند علامه مجلسی در بحار و شیخ حرّ عاملی در وسائل الشیعة تنها به مقدار یک باب در ضمن کتاب خود اکتفا کرده‌اند، تصمیم گرفت در این موضوع، کتابی مستقل بنگارد.
ویژگی‌ها و محتوای کتاب
با توجه به احادیث نبوى در تأیید و تمجید قضاوتهاى امام على(علیه السلام) و رخدادهاى متعددى که از آن حضرت گزارش شده است، مؤلفان شیعه و سنى از سده‌هاى نخستین اسلامى، کتاب‌هاى زیادى در باره قضاوتهاى امیرمؤمنان على(ع) تألیف کرده یا در کتب مناقب و شرح حال آن حضرت به این موضوع پرداخته‌اند. فهرست‌نویسانى چون نجاشى از کتب زیادى در این باره نام برده‌اند. در دوره‌هاى اخیر نیز روایت‌هاى قضاى آن حضرت، توسط عالمانى چون علامه سید محسن امین و علامه محمدتقى شوشترى از منابع مختلف جمع‌آورى و منتشر شده است. در این میان آنچه مرحوم شوشترى به آن اقدام کرده، تنظیم و دسته‌بندى متفاوت و جدیدى را در بر دارد.
غالب مؤلفان کتب قضاء على(ع) یا کسانى چون شیخ مفید در کتاب ارشاد، قضاوتهاى آن حضرت را به تناسب زمان‌هاى مختلفى چون عصر پیامبر(ص)، عصر هر یک از سه خلیفه و عصر خلافت خود آن حضرت تقسیم کرده و ذیل هر کدام آورده‌اند، لیکن مرحوم شوشترى فصل بندى خود را بر اساس موضوعات (نه ترتیب تاریخ وقوع) آورده است. وى کتاب خود را به ۵۴ فصل تقسیم و عناوین را اینگونه تنظیم کرده است:
- قضاوتهایى که با استفاده از اسلوبى خاص، حقیقت را کشف کرده است؛
- قضایایى که احکام متعدد داشته و دیگران فقط یک حکم فهمیده اند؛
- فصلى در پاسخ پرسش هاى دشوار؛
- پاسخ‌هاى معما گونه و... .
مؤلف بخشى هم به عنوان خاتمه آورده که در آن قضاوتهاى خلفا را بیان مى‌کند تا میان آن و قضاوتهاى امیرالمؤمنین(ع) مقایسه شود.
شوشترى سلسله اسناد را حذف کرده اما نام کتاب هایى که از آنها نقل کرده به دقت آورده است. منابع وى متعدد و متنوع و شامل کتب اصلى شیعه و سنى است. مؤلف که خود فقیه و صاحب نظر است در موارد زیادى به اظهار نظر پرداخته است.
منابع
- ویکی نور
- ویکی شیعه
