ابن غضائری
«احمد بن حسين بن عبيدالله غضائری» معروف به «ابن غضائری» (م، 425 ق)، محدث و رجالی بزرگ شيعه در قرن پنجم هجرى است.
زندگی‌نامه
شيخ ابوالحسين احمد فرزند حسين ابن عبيدالله غضائری، در قرن 4 هجرى در بغداد به دنیا آمد. زندگی وی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، چرا كه در منابع رجالی شيعه، شرح حالی از وي به دست داده نشده و تنها نجاشی در برخی نقل قولهايی كه از وی نموده، به زندگی و دانش وی اشارتی كرده است.
وى خصوصاً در علم رجال از نوادر شیعه در زمان خود به شمار مى رفت. در معرفى مقام وى همین اندازه كفایت مى كند كه بزرگانى چون شیخ طوسى، نجاشى و علماى متأخر خصوصاً علامه حلی، ابن داوود، سید احمد بن طاووس هم از كتاب ایشان نقل كرده اند و هم به آراى او اعتماد نموده اند. نقل و پذيرش ديدگاههای ابن غضائری در جرح و تعديل روات توسط نجاشی، نشان دهندۀ ميزان اعتماد و وثوق بر ابن غضائری است. تعبیرى كه بعضى اعیان درباره وى دارند، مقام عالى علمى وى را به خوبى نشان مى دهد؛ گفته شده: «كان من أحفظ الشیعه بحدیث اهل البیت علیهم السلام».
از بررسی برگرفته‌های نجاشی از ابن غضائری برمی‌آيد كه وی در شناخت آثار اماميه اهتمام بسيار داشته و حتی برخی كتابها را تنها او ديده و شناسانيده است. آنچه مسلم می‌نمايد آن است كه ابن غضائری در زمينۀ «رجال‌شناسی» و «كتاب‌شناسی» از پدرش كه از دانشمندان بزرگ بغداد بوده و ظاهراً مكتب ويژه‌ای در رجال‌شناسی داشته، استفادۀ بسيار برده است.
از قراينی، نظير سندی كه میرزای افندی[۱] به نقل از فلاح السائل ابن طاووس به دست داده، برمی‌آيد كه وفات وی چندی پس از فوت پدرش (۱۵ صفر ۴۱۱) واقع شده است.
استادان و شاگردان
ابن غضائری از شاگردان پدرش حسين بن عبيدالله (م، 411 ق) بوده است. از دیگر اساتید او می توان ابومحمد بن طلحه بن على بن عبدالله بن علاله، ابوالحسین صبیى، حسین بن محمد بن بندار قمى، احمد بن عبدالواحد بن عبدون و ابوالحسين محمد بن عثمان نصيبی را نام برد.
از شاگردان او كسی را نمی‌شناسيم، تنها می‌دانيم كه نجاشى (372ـ450 ق) از نظرات رجالی و تاريخی وی بسيار استفاده نموده و به گفته‌های وی در زمينۀ رجال ارزش بسيار می‌داده است؛ چنانکه وی به حضور خودش با علی بن محمد بن شيران اُبُلّی نزد ابن غضائری اشاره دارد.[۲]
آثار و تألیفات
آثار ابن غضائری را چنین برشمرده اند:
- كتاب جامع الاسماء الكتب المصنفة لدى الشیعة، شیخ طوسی در مقدمۀ الفهرست، آنجا كه دربارۀ فهرستهای اماميه سخن می‌گويد، يادآور شده كه وی دو كتاب: يكی در ذكر «مصنفات» و ديگری در يادكرد «اصول» اماميه تأليف كرده بوده است. همو افزوده كه ابن غضائری در اين دو كتاب بيش از پيشينيان كوشش كرده تا به تفصيل آثار اماميه را معرفی نمايد. اما طوسی به نقل از منبع مجهولی نقل كرده كه به سبب كم توجهی بازماندگانش، اين دو كتاب و ديگر كتابهای او از بين رفته‌اند. با اين وصف، نجاشی گاه با عبارت «قال احمد بن الحسين»، به نقل نظرات وی می‌پردازد. از بررسی اين منقولات می‌توان دريافت كه نجاشی احتمالاً كتاب مصنفات او را در دست داشته و از آن در موارد مكرر استفاده نموده است.
- كتاب جامع الاسماء الاصول المعتمدة لدى الشیعة،
- كتاب التاریخ،
- كتاب الضعفاء، كتاب رجال وى كه به نام «الضعفاء» شهرت دارد از منابع مهم كتب رجالى است و علامه حلى در كتاب الخلاصة و ابن داوود در رجال خويش و سيد ابن طاووس (م، 673 ق) در كتاب حل الاشكال از آن نقل مى کنند.
- كتاب الثقات والممدوحین،
- الجرح و التعديل؛[۳] سيد بن طاووس كتاب الجرح او را براى آن كه محفوظ بماند تماماً در كتاب خويش درج كرد.
پانویس
منابع
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
- "ابن الغضائری"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- "ابن الغضائری"، معارف و معاریف، سید مصطفی حسینی دشتی.
