مسجد اعظم قم
| |
|
کشور |
ایران |
|
شهر |
قم |
| |
| |
| مشاهده در نقشه | |
مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
يكى از آثار دينى با عظمتى كه به همت والاى مرجع تقليد عالم تشيع، حضرت آيت الله العظمى بروجردى تاسيس گرديد، مسجد اعظم قم بوده كه در كنار حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها جهت رفاه حال زائران ساخته شد. البته اين بناى رفيع تنها مسجدى است كه با شرائط خاص آن در مجاورت آستان رفيع فاطمى بنا گرديده است.
محتویات
انگيزه تاسيس مسجد
اساسى‌ترين انگيزه آن فقيه فرزانه براى بناى چنين مسجد عظيمى، اين بود كه آن بزرگوار بارگاه كريمه اهل بيت عليهم‌السلام را فاقد مسجد مناسبى مى‌ديد كه زائران بتوانند در آنجا از فضاى روحانى بيشترى بهره ببرند، لذا مشاهده اين خلأ مهم بود كه ايشان را بر چنين تصميم والايى واداشت. چنانچه خود ايشان (بنابر نقل حضرت آيت الله فاضل لنكرانى دام ظله در اين رابطه مى‌فرمود: بنا دارم در جوار حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها مسجدى چون مسجد گوهرشاد بنا نمايم).
از سوى ديگر پيش‌بينى آن بزرگوار اين بود كه حوزه مقدسه قم در درازمدت به فضايى وسيع و مناسب جهت برگزارى دروس حوزويان در سطوح مختلف به ويژه دروس خارج مراجع عظام نياز دارد و چه بهتر كه اين مركز در جوار حرم مطهر و با نام مسجد باشد. چنانچه قرار گرفتن مدفن آن عبدصالح خدا در كنار درب ورودى اين مسجد، گواهى صادق بر اخلاص و پاكى نيت اوست. و به حق مى‌توان آن را يكى از مصاديق روشن (لمسجد اسس على التقوى من اول يوم) به شمار آورد.
تاريخچه تأسيس
كلنگ بناى اين مسجد در روز يازدهم ذی القعده 1373 هـ.ق، سالروز ولادت با سعادت حضرت على بن موسى الرضا علیه السلام برابر با بيست و يك تيرماه 1333 هـ.ش طى تشريفات خاصى به زمين زده شد.
يكى از مشكلات مهم احداث مسجد در اين نقطه، محدوديت مكانى زمين و ناموزون بودن آن بود. چون به طورى كه مشاهده مى‌شود، مسجد از يك طرف به آستانه مقدسه و از طرف ديگر به ساحل رودخانه محدود است كه ضلع غربى آن حدود 120 متر و قاعده آن حدود 15 متر مى‌باشد. مشكل ديگر وجود خانه‌هايى بود كه در محدوده زمين مسجد قرار داشت كه خريد آن‌ها هزينه زيادى را مى‌طلبيد. اما به دستور آن بزرگوار با مشكلات زيادى همه آن خانه‌ها خريدارى و رضايت صاحبان آن‌ها جلب شد. همچنين بيش از 3000 متر از كنار مسجد بالاسر از بيوتات و متعلقات آستانه مقدسه بود كه با درايت خاص ايشان در حريم مسجد قرار گرفت.
سرانجام با عنايات الهى و رفع مشكلات ياد شده، نقشه ساختمانى مسجد زير نظر مهندسان و معماران كارآزموده‌اى چون مرحوم ((لرزاده)) به طور دقيق و جامع طراحى شد و بر اساس آن، ساخت مسجد آغاز گرديد و پس از شش سال كار متمادى عمده كارهاى ساختمانى آن به پايان رسيد و در نيمه اول سال 1339 هـ.ش با اقامه نماز جماعت توسط حضرت آيت الله العظمى بروجردى افتتاح و مورد بهره‌بردارى قرار گرفت.
مشخصات ساختمانى مسجد
مجموع مساحت مسجد تقريباً 12000 مترمربع است و كليه ساختمان آن با بتون مسلح بنا گرديده ولذا اين مسجد از نظر استحكام از بناهاى كم‌نظير اسلامى است. مسجد داراى چهار شبستان مى‌باشد كه مساحت شبستان زيرگنبد 400 مترمربع و شبستان‌هاى جانبى آن هر كدام 900 مترمربع مى‌باشد و در طرف شمال مسجد نيز شبستان زير ساعت با مساحتى حدود 300 مترمربع قرار دارد. ارتفاع سقف هر يك از شبستان‌ها با سطح آن حدوداً 10 مترمربع است. در ضلع غربى مسجد سرويس بهداشتى و وضوخانه مسجد و يك سالن آسايشگاه براى خادمين احداث شده است. همچنين كتابخانه‌اى با دو سالن مطالعه و يك سالن مخزن در ضلع غربى صحن مسجد بنا گرديده است كه درب ورودى آن در طرف راهرو ورودى مسجد اعظم قرار دارد.
مسجد به سبك معمارى اسلامى بنا شده است كه داراى گنبد بسيار بزرگى به قطر 30 مترمربع و به ارتفاع 15 مترمربع از سطح پشت بام و به ارتفاع 35 مترمربع از كف شبستان مى‌باشد و داراى گلدسته‌هايى بلند به ارتفاع 25 مترمربع از سطح زمين است و داراى دو مأذنه به ارتفاع 5 مترمربع مى‌باشد و همچنين يك برج با ساعت زنگى بزرگ و زيبا در شمال مسجد قرار دارد كه از چهار جهت ديده مى‌شود.
اين مسجد از نظر تزئينات و كاشي‌كارى و جلوه‌هاى هنر اسلامى از نمونه‌هاى بديع كاشي‌كارى در قرن اخير به شمار مى‌رود. فرش‌هاى داخل شبستان‌ها از نوع قالى كرمان است كه مخصوص مسجد بافته شده است. مخارج مسجد را عمدتاً مردم متدين و تجار خيرانديش جامعه اسلامى به عهده داشتند كه مخارج ساختمانى آن را تا روز افتتاح كه بالغ بر مبلغ 6/000/000 تومان مى‌شد، تأمين نمودند.
حضرت آيت الله العظمى بروجردى همواره با اقامه نماز جماعت مغرب و عشاء و همچنين نماز ظهر و عصر در ماه رمضان و برگزارى مراسم مذهبى در شهادت و ولادت ائمه معصومين عليهم‌السلام موجبات رونق هر چه بيشتر مسجد را فراهم نمود. ولى متأسفانه ديرى نپاييد كه عمر پربركت آن قائد عظيم‌الشأن شيعه به سر آمد و سرانجام در سيزدهم شوال المكرم سال 1341 هـ.ش امت اسلامى و شيعيان جهان بالاخص حوزه علميه قم در فقدان آن فقيد فرزانه به سوگ نشستند و جامعه اسلامى در عزا و ماتم فرو رفت.
جريان امور مسجد پس از رحلت آیت الله بروجردی
پس از رحلت جانسوز آن يگانه دوران، روند كارهاى عمرانى و ساختمانى مسجد به كندى گرائيد. تاكنون هم نماى كامل و ايده‌آل آن شكل نگرفته است كه اميد است با مساعدت‌هاى مردم متدين و اقدامات اساسى مسئولين مربوطه، اين مكان مقدس به نماى مطلوب خود برسد.
موقوفات مسجد
موقوفات مسجد اعظم عبارتند از:
- 1. شش دانگ از دهكده محمدآباد واقع در بروجرد.
- 2. سه دانگ از دهكده سراب واقع در بروجرد.
- 3. 47 شعير از قريه مسگان واقع در بروجرد.
- 4. 7 شعير از قريه زارم واقع در بروجرد.
- 5. 4 دانگ از يك خانه در تهران.
- 6. 135 سهم از كارخانه برق صنايع قم.
- 7. 18 باب مغازه اطراف حرم و مسجد اعظم؛ كه در سال 1341 هـ.ش حدود يك ميليون ريال عائدى داشته است و اگر دقتى در اداره آن‌ها شود فقط همين يك مورد به خوبى جوابگوى همه احتياجات روزانه مسجد مى‌باشد.
- 8. از سال 1342 هـ.ش به بعد نيز موقوفات ديگرى توسط مردم متدين به همين منظور وقف گرديده است كه مجموعاً با اسناد و مدارك در اختيار نواده معظم‌له، جناب حجت الاسلام والمسلمين حاج سيد صادق طباطبايى بروجردى مى‌باشد.
استفاده بهينه از مسجد اعظم توسط آستانه مقدسه
پس از پيروزى انقلاب با توجه به اقبال زياد زائرين محترم به حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها و احساس نياز به فضاهاى عبادى، معنوى بيشتر در جوار بارگاه منور حضرت و عدم امكان بهره‌بردارى شايسته از فضا و امكانات وسيع مسجد اعظم به خاطر ضعف مديريت حاكم بر آن و ناهماهنگى مسئولين آن مكان مقدس با مسئولين آستانه مقدسه در ارائه خدمت به زائران محترم و در نتيجه معطل ماندن آن همه امكانات وسيع كه با هدف اصلى بنيان‌گذار عظيم‌الشأن آن موافقت نداشت؛ سرانجام در دهه آخر ماه مبارك رمضان سال 1371 هـ.ش طى يك حركت مردمى حائل بين مسجد اعظم و مسجد بالاسر برداشته شد و به دنبال آن امورات ادارى و خدماتى مسجد بر عهده آستانه مقدسه قرار گرفت.
يادآورى مى‌شود كه طبق فرمان مقام معظم رهبرى به توليت محترم آستانه مقدسه «مسئولين مربوطه موظفند بدون بهره‌بردارى و دخالتى در موقوفات مسجد، اقدام به نگهدارى و حفاظت از مسجد و متعلقات آن و تأمين حقوق كارمندان و ديگر مخارج لازم، جهت ايجاد خدمات و تسهيلات براى عموم زائرين بنمايند.» ولذا هم اكنون اين مكان مقدس محيط بسيار مناسبى براى تحصيل دانش پژوهان علوم دينى فراهم شده، به گونه‌اى كه در ايام تحصيلى حوزه، اكثر مراجع معظم تقليد در اين مكان مقدس تدريس مى‌نمايند و تعداد كثيرى از طلاب و فضلاى محترم از فيوضات علمى ايشان بهره‌مند مى‌شوند. همچنين مراسم مذهبى مختلفى كه از شئونات مسجد است با شكوه خاصى در آن برگزار مى‌شود كه مورد تقدير و تحسين حضرات آيات عظام و علماى گرانقدر حوزه و عموم طلاب و زائران محترم قرار گرفته است.
خدمات آستانه مقدسه در مسجد اعظم
در اين مدت آستانه مقدسه علاوه بر تأمين مخارج مربوط به مسجد و اداره امورات آن، خدمات شايسته‌اى را به شرح زير انجام داده است:
- 1. تعميرات ساختمانى مختلف در گوشه و كنار مسجد.
- 2. ايجاد سيستم صوتى عالى در شبستان‌هاى مسجد.
- 3. ايجاد سيستم برقى مناسب و تعمير و تعويض لوازم برقى در موارد لازم.
- 4. ايجاد سيستم گرمايشى و سرمايشى و تعمير دستگاه‌هاى سابق.
- 5. بازسازى شبستان زير ساعت كه قبلا به يك انبار مخروبه‌اى مبدل شده بود.
- 6. بازسازى برج ساعت كه سابقاً از طرف خيابان امام مانع ديد گنبد حضرت معصومه سلام الله علیها بود.
- 7. احداث ساختمان بزرگ وضوخانه زنانه و مردانه در دو طبقه و يك سالن آسايشگاه براى خدام با تأسيسات كامل آب گرم و غيره.
- 8. بازنمودن دو درب ورودى به طرف خيابان ساحلى براى سهولت رفت و آمد زائران حرم مطهر.
در مجموع در رابطه با خدمات ارائه شده توسط آستانه مقدسه در مسجد اعظم از سال 71 تاكنون بيش از 250 ميليون تومان هزينه شده است كه همه اين‌ها با دستور توليت معظم آستانه مقدسه، حضرت آيت الله مسعودى خمينى و عنايت معاونت محترم امورمالى و ادارى ايشان، جناب آقاى حسين فقيه ميرزايى بوده است.
يادآور مى‌شود مقدارى از اطلاعات در اين مجموعه، برگرفته از كتاب خاطرات زندگى آيت الله العظمى بروجردى تأليف حضرت آيت الله آقاى سيد محمدحسين علوى طباطبايى مى‌باشد.
منبع
روابط عمومى آستانه مقدسه قم, فرهنگ كوثر، شماره 47، بهمن 1379
