حمّاد بن عثمان

حمّاد بن عثمان، محدّث و فقيه شيعه در قرن دوم. او را در شمار اصحاب سه امام شيعه، امام صادق، امام كاظم و امام رضا ذكر كرده‌اند.حماد ملقب به ناب و اهل كوفه بود.

حماد در توصیفات دیگران

حماد از راويانى است كه تمامى دانشمندان علم رجال، از متقدمان بر وثاقتش اتفاق‌نظر دارند و او را با صفاتى چون ثقه، فاضل و جليل‌القدر و خيّر ستوده‌اند.

كشّى (ص 375) حماد را در زمره شش راوى فقيه از اصحاب امام صادق عليه‌السلام شمرده است كه شيعه بر صحت روايات، تصديق منقولات و اعتراف به فقاهت آنها اجماع و اتفاق‌نظر دارند. اين عده دانشمندترين افراد در طبقه جوان‌تر شاگردان امام صادق عليه‌السلام بوده‌اند و با دو گروه شش نفره ديگر، مجموعآ به عنوان اصحاب اجماع شناخته مى‌شوند.

روایات حماد بن عثمان

شمار احاديث نقل شده از حمادبن عثمان در منابع حديثى شيعه حدود دوهزار حديث است. و بیش از پنجاه راوی از او روایت می کنند، از جمله: محمد بن ولید خزاز، حسن بن علی فضّال و عبدالرحمان اصم. بررسى محتواى روايات حمادبن عثمان نشان مى‌دهد كه وى بيشتر به ثبت و نقل احاديث احكام اهتمام داشته است و در اين زمينه از راويان پر حديث به‌شمار مى‌آيد و البته روايات متعددى نيز در صفات امام و احوال امامان دارد

کتاب حماد

حمّاد، کتابی نیز داشته است که راوی نامور، حسن بن علی بن فضّال، از وی روایت می کند.

برادران حماد

برادران او، جعفر و حسین نیز فاضل و ثقه اند. صاحب «التحریر الطاووسی» درباره حمّاد و برادرش حسین گوید:

فاضلان، خیران، ثقتان.

گفتنی است که در مورد این که حمّاد بن عثمان ناب بن زیاد الرواسی(م190ق) با حمّاد بن عثمان بن عمرو بن خالد فزاری عرزمی، اتحاد دارد یا تغایر، بحث است که در کتابهای مربوط، مذکور است.

منابع

ناصر باقری بیدهندی، اصحاب اجماع، فصلنامه علوم حدیث، شماره 9

دانشنامه جهان اسلام، مدخل "حماد بن عیسی" از مجتبى الهى‌خراسانى