علم نحو: تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | «علم | + | '''«علم نَحو»''' علم به اصول و قواعدی است که با آنها حالت و حرکت حرف آخر هر کلمه در جمله و نیز کیفیت ترکیب کلمات با هم در یک جمله، معلوم میشود. موضوع این علم، کلمه و کلام و هدف آن نیز حفظ زبان عربی از اشتباه لفظی است.<ref> جامع المقدمات، تصحیح مدرس افغانی، انتشارات هجرت، قم، ۱۳۷۵، ج ۲، صص ۶۴ و ۱۹۳ </ref> |
==تعریف و موضوع نحو== | ==تعریف و موضوع نحو== | ||
| − | در | + | در علم نحو، درباره إعراب فاعل و مفعول و فعل و مبتدا و خبر و... و جایگاه هر یک از آنها در جمله بحث میشود، و همچنین این که چه عاملی باعث میشود این اعراب تغییر کنند. امیل بدیع یعقوب، زبان شناس معاصر عرب، علم نحو را چنین تعریف میکند: «علم نحو، روش عرب در کلام فصیح با دقت در حرکات است، یا به عبارت دیگر، قانون گردآوردن کلام و پیوند زدن الفاظ آن به یکدیگر است».<ref> بدیع یعقوب، ۱۹۸۷، ج ۲ ص ۱۲۳۸ </ref> |
| − | + | به عبارت دیگر، علم نحو روش مردم عرب در کاربرد کلام فصیح و روشن است که با دقت در حرکات و نشانههای آخر کلمات و الفاظ انجام میپذیرد. و آن روشی است که کلمات را در کنار هم گردآورده و به صورت قانونمند آنها را به یکدیگر پیوند میزنند و در واقع مردم غیر عرب، برای آسان آموزی زبان عربی بدان نیازمندند. | |
استاد [[جلال الدین همایی]] در مقالهاش می آورد: | استاد [[جلال الدین همایی]] در مقالهاش می آورد: | ||
| − | «نحو عربی برای دو منظور تدوین شد: یکی حفظ زبان از تصرف اقوام و ملل غیر عرب و دیگر سهولت تعلیم و تعلّم [زبان عربی]».<ref> دهخدا، | + | «نحو عربی برای دو منظور تدوین شد: یکی حفظ زبان از تصرف اقوام و ملل غیر عرب و دیگر سهولت تعلیم و تعلّم [زبان عربی]».<ref>لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۲، مقدمه ص ۹</ref> |
==تاریخچه علم نحو== | ==تاریخچه علم نحو== | ||
| − | در تاریخ پیدایش نحو آمده است که پس از فتوحات اسلامی، قبائلی در حوزه زبان فصیح عربی قرار گرفتند که با زبان گویشی خود در فصاحت زبان عربی لغزش ایجاد کردند و لحن (عدم صحّت اِعراب در اواخر کلمات و الفاظ) را پدید آوردند و این وضع تا زمان [[امام علی علیه السلام|امام علی]] ( | + | در تاریخ پیدایش نحو آمده است که پس از فتوحات اسلامی، قبائلی در حوزه زبان فصیح عربی قرار گرفتند که با زبان گویشی خود در فصاحت زبان عربی لغزش ایجاد کردند و لحن (عدم صحّت اِعراب در اواخر کلمات و الفاظ) را پدید آوردند و این وضع تا زمان [[امام علی علیه السلام|امام علی]] (علیهالسلام) رواج داشت تا آنکه [[ابوالاسود دئلى|ابوالأسود دؤلی]] از یاران آن امام بزرگوار، ایشان را از این خطر زبانی آگاه ساخت. زیرا با ورود لحن، اشعار شاعران نامدار عرب به غلط خوانده میشد و طبیعی بود که [[قرآن]] نیز به اشتباه [[تلاوت قرآن|تلاوت]] میگردید، که موجب ظهور اختلافات اعتقادی و مذهبی میشد. |
| − | در نتیجه «امام علی (ع) به ابوالاسود دؤلی فرمود تا اساس [علم] نحو را بنهد. چنان که خود گفته است: «من حدود نحو را از امام علی (ع) اخذ نموده ام».<ref> | + | در نتیجه «امام علی (ع) به ابوالاسود دؤلی فرمود تا اساس [علم] نحو را بنهد. چنان که خود گفته است: «من حدود نحو را از امام علی (ع) اخذ نموده ام».<ref> دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج ۵ ص ۱۸۵ </ref> |
| − | + | همچنین در این رابطه داستانی نقل شده که روزی ابوالاسود شنید مردی هنگام خواندن آیه {{متن قرآن|"...أنّ اللهَ بريءٌ من المشركين ورسولُه"}}،<ref>[[سوره توبه]]، آیه۳</ref> کلمه "رسولَه" را مجرور تلفظ می کرد (رسولِه)، یعنی معطوف به کلمه "المشركين"؛ که در این صورت معنای آیه غلط می شود. در پی این ماجرا، امام علی (ع) ابوالاسود را مأمور به وضع علم نحو نمود. ابوالاسود گوید: علی (علیهالسّلام) صفحهای به من داد که در آن نوشته بود: کلام بر سه قسم است؛ اسم، فعل و حرف و بعد از آن، اصول و قوانینی به من تعلیم داد و سپس فرمود: "اُنحُ هذا النحوَ يا أباالأسود".<ref>ثقفی کوفی، الغارات و شرح حال اعلام آن، ترجمه عزیز الله عطاردی، ص۳۵۴-۳۵۵.</ref> و از این گفتار امام بود که این علم به «علم نحو» نامیده شد. | |
| − | یادآوری | + | مورخان عموما اتفاق دارند که ابوالاسود دوئلی (متوفی ۶۹ ق) علم نحو عرب را وضع کرده است. وی از بزرگان [[تابعین]] و از اصحاب حضرت علی (ع) بوده و در [[جنگ صفین]] التزام رکاب آن حضرت را داشته است. پس از آن به [[بصره]] آمده و در آنجا [[زبان سریانی]] آموخته و قواعد نحو آن را نیز فرا گرفت. |
| + | |||
| + | یادآوری می شود که پیش از نحو پردازی ابوالأسود دؤلی، [[قرآن|کتاب خدا]] بدون اِعراب و نقطه گذاری (علائم و نشانه های علم نحو) بود. از این رو ابوالاسود دوئلی به وضع حرکات حروف پرداخت و پس از وی، «نصر بن عاصم» به نقطه گذاری مُصحف پرداخت. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | *[http://www.andisheqom.com/Files/olumeslamic.php?idVeiw=1909&level=4&subid=190 سایت اندیشه قم]، بازیابی:۴ مهر ۱۳۹۲. | + | *[http://www.andisheqom.com/Files/olumeslamic.php?idVeiw=1909&level=4&subid=190 "علم نحو"، سایت اندیشه قم]، بازیابی:۴ مهر ۱۳۹۲. |
| − | * | + | *[http://www.ensani.ir/fa/content/87588/default.aspx "آموزش زبان عربی در ایران اهداف، چالشها، راهکارها"، علیرضا فرقانی، پژوهشگاه علوم انسانی]، بازیابی:۴ مهر ۱۳۹۲. |
| − | * | + | *[http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/6185 "نحو عربی چگونه و توسط چه کسی پدید آمد؟"، زیدان جرجی، پایگاه اطلاعرسانی حوزه]، بازیابی:۴ مهر ۱۳۹۲. |
[[رده :ادبیات عرب]] | [[رده :ادبیات عرب]] | ||
نسخهٔ ۲۸ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۱۴
«علم نَحو» علم به اصول و قواعدی است که با آنها حالت و حرکت حرف آخر هر کلمه در جمله و نیز کیفیت ترکیب کلمات با هم در یک جمله، معلوم میشود. موضوع این علم، کلمه و کلام و هدف آن نیز حفظ زبان عربی از اشتباه لفظی است.[۱]
تعریف و موضوع نحو
در علم نحو، درباره إعراب فاعل و مفعول و فعل و مبتدا و خبر و... و جایگاه هر یک از آنها در جمله بحث میشود، و همچنین این که چه عاملی باعث میشود این اعراب تغییر کنند. امیل بدیع یعقوب، زبان شناس معاصر عرب، علم نحو را چنین تعریف میکند: «علم نحو، روش عرب در کلام فصیح با دقت در حرکات است، یا به عبارت دیگر، قانون گردآوردن کلام و پیوند زدن الفاظ آن به یکدیگر است».[۲]
به عبارت دیگر، علم نحو روش مردم عرب در کاربرد کلام فصیح و روشن است که با دقت در حرکات و نشانههای آخر کلمات و الفاظ انجام میپذیرد. و آن روشی است که کلمات را در کنار هم گردآورده و به صورت قانونمند آنها را به یکدیگر پیوند میزنند و در واقع مردم غیر عرب، برای آسان آموزی زبان عربی بدان نیازمندند.
استاد جلال الدین همایی در مقالهاش می آورد: «نحو عربی برای دو منظور تدوین شد: یکی حفظ زبان از تصرف اقوام و ملل غیر عرب و دیگر سهولت تعلیم و تعلّم [زبان عربی]».[۳]
تاریخچه علم نحو
در تاریخ پیدایش نحو آمده است که پس از فتوحات اسلامی، قبائلی در حوزه زبان فصیح عربی قرار گرفتند که با زبان گویشی خود در فصاحت زبان عربی لغزش ایجاد کردند و لحن (عدم صحّت اِعراب در اواخر کلمات و الفاظ) را پدید آوردند و این وضع تا زمان امام علی (علیهالسلام) رواج داشت تا آنکه ابوالأسود دؤلی از یاران آن امام بزرگوار، ایشان را از این خطر زبانی آگاه ساخت. زیرا با ورود لحن، اشعار شاعران نامدار عرب به غلط خوانده میشد و طبیعی بود که قرآن نیز به اشتباه تلاوت میگردید، که موجب ظهور اختلافات اعتقادی و مذهبی میشد. در نتیجه «امام علی (ع) به ابوالاسود دؤلی فرمود تا اساس [علم] نحو را بنهد. چنان که خود گفته است: «من حدود نحو را از امام علی (ع) اخذ نموده ام».[۴]
همچنین در این رابطه داستانی نقل شده که روزی ابوالاسود شنید مردی هنگام خواندن آیه "...أنّ اللهَ بريءٌ من المشركين ورسولُه"،[۵] کلمه "رسولَه" را مجرور تلفظ می کرد (رسولِه)، یعنی معطوف به کلمه "المشركين"؛ که در این صورت معنای آیه غلط می شود. در پی این ماجرا، امام علی (ع) ابوالاسود را مأمور به وضع علم نحو نمود. ابوالاسود گوید: علی (علیهالسّلام) صفحهای به من داد که در آن نوشته بود: کلام بر سه قسم است؛ اسم، فعل و حرف و بعد از آن، اصول و قوانینی به من تعلیم داد و سپس فرمود: "اُنحُ هذا النحوَ يا أباالأسود".[۶] و از این گفتار امام بود که این علم به «علم نحو» نامیده شد.
مورخان عموما اتفاق دارند که ابوالاسود دوئلی (متوفی ۶۹ ق) علم نحو عرب را وضع کرده است. وی از بزرگان تابعین و از اصحاب حضرت علی (ع) بوده و در جنگ صفین التزام رکاب آن حضرت را داشته است. پس از آن به بصره آمده و در آنجا زبان سریانی آموخته و قواعد نحو آن را نیز فرا گرفت.
یادآوری می شود که پیش از نحو پردازی ابوالأسود دؤلی، کتاب خدا بدون اِعراب و نقطه گذاری (علائم و نشانه های علم نحو) بود. از این رو ابوالاسود دوئلی به وضع حرکات حروف پرداخت و پس از وی، «نصر بن عاصم» به نقطه گذاری مُصحف پرداخت.
پانویس
منابع
- "علم نحو"، سایت اندیشه قم، بازیابی:۴ مهر ۱۳۹۲.
- "آموزش زبان عربی در ایران اهداف، چالشها، راهکارها"، علیرضا فرقانی، پژوهشگاه علوم انسانی، بازیابی:۴ مهر ۱۳۹۲.
- "نحو عربی چگونه و توسط چه کسی پدید آمد؟"، زیدان جرجی، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، بازیابی:۴ مهر ۱۳۹۲.
