ماه شعبان

شعبان ۱۴۴۶ در تقویم ایران
شنبه	۳۰	۲	۹	۱۶	۲۳
یک‌شنبه		۳	۱۰	۱۷	۲۴
دوشنبه		۴	۱۱	۱۸	۲۵
سه‌شنبه		۵	۱۲	۱۹	۲۶
چهارشنبه		۶	۱۳	۲۰	۲۷
پنج‌شنبه		۷	۱۴	۲۱	۲۸
جمعه	۱	۸	۱۵	۲۲	۲۹
دانشنامه تقویم

ماه شعبان، هشتمین ماه از ماه‌های قمری، ماهی بسیار شریف و منسوب به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است. پیامبر اکرم ماه شعبان را روزه می‌‌داشت و آن را به ماه رمضان وصل می‌‌کرد. وقایع تاریخی متعددی نیز در این ماه روی داده که مهمترین آنها، ولادت امام حسین، امام سجاد و امام مهدی (علیهم‌السلام) است.

فضیلت ماه شعبان

شعبان ماه بسیار شریفی است، و به سید انبیاء صلّی اللّه علیه وآله انتساب دارد، و آن حضرت همه این ماه را روزه می گرفت ، و روزه آن را به ماه رمضان وصل می کرد ، و می فرمود: شعبان ماه من است ، هرکه یک روز از این ماه را روزه بدارد ، بهشت بر او واجب می شود. از امام صادق علیه السّلام روایت شده: چون ماه شعبان می رسید حضرت زین العابدین علیه السّلام اصحاب خود را جمع می کرد و می فرمود: ای اصحاب من ، می دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است ، و حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله می فرمود شعبان ماه من است ، پس در این ماه برای جلب محبّت پیامبر خود ، و برای تقرّب به سوی پروردگار خویش ، روزه بدارید.

شیخ از صفوان جمّال روایت کرده است که امام صادق علیه السّلام به من فرمود: کسانی را که پیرامون تو هستند، به روزه شعبان وادار کن. گفتم: فدایت شوم ، مگر در فضیلت آن چیزی می بینی؟ فرمود: آری رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله هرگاه هلال شعبان را میدید ، به منادی دستور می داد تا در مدینه از جانب پیامبر ندا کند: آگاه باشید ، به درستی که شعبان ماه من است ، خدا رحمت کند کسی را ، که مرا در ماه من یاری کند ، یعنی روه بدارد آن را... .

محدث نوری در کتاب «کلمه طیّبه» خود روایتی از امام علی علیه السّلام در مورد ماه شعبان آورده که می فرماید: پرودگار آن را «شعبان» نامیده به خاطر انشعاب یافتن و پراکنده شدن خیرات در آن ، همانا پروردگار شما در شعبان درهای حسنات را باز کرده ، و خیراتش را به شما جلوه داد به قیمتی ارزان و کارهایی آسان ، پس در مقام خرید برآیید... شاخه های خیراتش عبارت است از: نماز ، روزه ، زکات ، امر به معروف ، نهی از منکر ، نیکی به پدر و مادر و خویشان و همسایگان ، ایجاد صلح و صفا بین مردم ، صدقه دادن به فقرا و مساکین.

شب نیمه ماه شعبان شب بسیار مبارکی است؛ از امام باقر علیه السّلام از فضیلت شب نیمه شعبان سؤال شد ، ایشان فرمود: این شب پس از شب قدر برترین شبهاست. در این شب خدا فضل خود را بر بندگان سرازیر می کند ، و آنان را به بخشش و کرم خویش می آمرزد... و شب نیمه شعبان شبی است که حق تعالی آن را برای ما قرار داد و در عوض شب قَدر که آن را مخصوص پیامبر صلّی اللّه علیه و آله فرمود.

وقایع ماه شعبان

• ولادت امام حسین علیه‌السلام؛ روز سوّم شعبان روز بسیار مبارکی است؛ شیخ طوسی در کتاب «مصباح» فرموده است: در این روز حضرت حسین بن علی علیه السّلام متولّد شد.
• ولادت حضرت عباس علیه‌السلام در روز چهارم شعبان سال ۲۶ هجرى در مدینه.
• ولادت امام سجاد علیه‌السلام؛ به عقیده اکثر علمای شیعه، امام سجاد علیه السلام در روز پنچشنبه، پنجم شعبان سال ۳۸ هجری در مدینه یا به نقلی در کوفه به دنیا آمده اند.
• ولادت امام زمان علیه‌السلام؛ روز نیمه شعبان، روز ولادت شریف امام دوازدهم صاحب الزّمان حضرت مهدی علیه السّلام است که در سحر 15 شعبان در سال 255 قمری در سُرَّ من رأی واقع شد.

اعمال ماه شعبان

اعمال متعددی همچون نماز، روزه، اذکار و دعاها و استغفار در این ماه وارد شده که در کتاب شریف مفاتیح الجنان در فصل اعمال ماه شعبان ذکر گردیده است. اعمال این ماه شریف بر دو بخش است: اعمال مشترک و اعمال خاص.

• اول: هر روز هفتاد مرتبه بگوید: «اَسْتَغْفِرُاللّهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ».

• دوم: هر روز هفتاد مرتبه بگوید: «اَسْتَغْفِرُاللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَىُّ الْقَیّوُمُ وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ». و از روایات مستفاد مى‌شود كه بهترین دعاها و ذكرها در این ماه استغفار است و هر كه هر روز از این ماه هفتاد مرتبه استغفار كند، مثل آنست كه هفتاد هزار در ماه‌هاى دیگر استغفار كند.

• سوم: در این ماه صدقه بدهد، اگر چه به نصف دانه خرمایى باشد تا حق تعالى بدن او را بر آتش جهنم حرام گرداند. شخصی به امام صادق علیه‌السلام عرض كرد: یابن رسول الله بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: تصدق و استغفار؛ هر كه تصدق كند در ماه شعبان حق تعالى آن را رشد و نمو دهد. همچنان كه یكى از شما شتر بچه‌اش را تربیت مى‌كند تا آن كه در روز قیامت برسد به صاحبش در حالتى كه به قدر كوه اُحُد شده باشد.

• چهارم: در تمام این ماه هزار بار بگوید: «لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَ لانَعْبُدُ اِلاّ اِیّاهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوُ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ» كه ثواب بسیار دارد، از جمله آن كه عبادت هزار ساله در نامه عملش بنویسند.

• پنجم: در هر پنجشنبه این ماه دو ركعت نماز كند، در هر ركعت بعد از سوره حمد صد مرتبه توحید و بعد از سلام صد بار صلوات بفرستد تا حق تعالى برآورد هر حاجتى كه دارد از امر دین و دنیاى خود و روزه‌اش نیز فضیلت دارد.
• ششم: گرفتن روزه؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خدا. هر کس یک روز از ماه من را روزه بگیرد، من در قیامت شفیع او خواهم بود». هنگامی که ماه شعبان فرا می‌رسید امام سجاد علیه‌السلام اصحاب خود را فرامی‌‌خواند و درباره فضیلت این ماه سخن می‌گفت و می‌‌فرمود: «هر کس برای محبت پیامبر و تقرب به خداوند، ماه شعبان را روزه بدارد، خداوند او را در روز قیامت مشمول کرامت خود می‌‌گرداند و بهشت را برای او لازم می‌شمارد». از امام صادق علیه‌السلام منقول است كه از آن جناب سؤال كردند از فضیلت روزه رجب؛ فرمود: چرا غافلید از روزه شعبان؟ راوى عرض كرد: یابن رسول الله چه ثواب دارد كسى كه یك روز از شعبان را روزه بدارد؟ فرمود: به خدا قسم بهشت ثواب اوست.

• هفتم: در این ماه صلوات بسیار فرستد.
• هشتم: در هر روز شعبان در وقت زوال [وقت ظهر شرعی] و در شب نیمه آن این صلوات را که از امام زین العابدین علیه السّلام روایت شده بخواند: اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ ، وَ مَوْضِعِ الرِّسَالَةِ ، وَ مُخْتَلَفِ الْمَلائِکَةِ ، وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ ، وَ أَهْلِ بَیْتِ الْوَحْیِ ، اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ، الْفُلْکِ الْجَارِیَةِ فِی اللُّجَجِ الْغَامِرَةِ ، یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَهَا ، وَ یَغْرَقُ مَنْ تَرَکَهَا ، الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ ، وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ ، وَ اللازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ.اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْكَهْفِ الْحَصِينِ ، وَ غِياثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَكِينِ ، وَ مَلْجَاَ الْهارِبِينَ ، وَ عِصْمَةِ الْمُعْتَصِمِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلاةً كَثِيرَةً تَكُونُ لَهُمْ رِضاً ، وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَداءً وَ قَضاءً بِحَوْلٍ مِنْكَ وَ قُوَّةٍ يَا رَبَّ الْعالَمِينَ . اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّيِّبِينَ الْأَبْرارِ الْأَخْيارِ ، الَّذِينَ أَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ ، وَ فَرَضْتَ طاعَتَهُمْ وَ وِلايَتَهُمْ .اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اعْمُرْ قَلْبِى بِطاعَتِكَ ، وَ لَا تُخْزِنِى بِمَعْصِيَتِكَ ، وَ ارْزُقْنِى مُواساةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَيْهِ مِنْ رِزْقِكَ ، بِما وَسَّعْتَ عَلَىَّ مِنْ فَضْلِكَ ، وَ نَشَرْتَ عَلَىَّ مِنْ عَدْلِكَ ، وَ أَحْيَيْتَنِى تَحْتَ ظِلِّكَ ، وَ هٰذا شَهْرُ نَبِيِّكَ سَيِّدِ رُسُلِكَ ، شَعْبانُ الَّذِى حَفَفْتَهُ مِنْكَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوان ، الَّذِى كانَ رَسُولُ اللّٰهِ ، صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ، يَدْأَبُ فِى صِيامِهِ وَ قِیَامِهِ ، فِی لَیَالِیهِ وَ أَیَّامِهِ ، بُخُوعا لَکَ فِی إِکْرَامِهِ وَ إِعْظَامِهِ ، إِلَی مَحَلِّ حِمَامِهِ. اَللّٰهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَى الاسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فِيهِ ، وَ نَيْلِ الشَّفاعَةِ لَدَيْهِ . اَللّٰهُمَّ وَ اجْعَلْهُ لِى شَفِيعاً مُشَفَّعاً ، وَ طَرِيقاً إِلَيْكَ مَهْيَعاً ، وَ اجْعَلْنِى لَهُ مُتَّبِعاً حَتّىٰ أَلْقاكَ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَنِّى راضِياً ، وَ عَنْ ذُنُوبِى غاضِياً ، قَدْ أَوْجَبْتَ لِى مِنْكَ الرَّحْمَةَ وَ الرِّضْوانَ ، وَ أَنْزَلْتَنِى دارَ الْقَرارِ وَ مَحَلَّ الْأَخْيارِ.
• نهم: مناجات ائمه علیهم السلام در ماه شعبان و مناجات شعبانیه را که از ابن خالویه روایت شده بخواند به گفته او این مناجات حضرت امیر المؤمنین علیهِ السّلامُ و امامان پس از اوست ، که در ماه شعبان می خواندند: اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلىٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْمَعْ دُعائِى إِذا دَعَوْتُكَ ، وَ اسْمَعْ نِدائِى إِذا نادَيْتُكَ ، وَ أَقْبِلْ عَلَىَّ إِذا ناجَيْتُكَ ، فَقَدْ هَرَبْتُ إِلَيْكَ ، وَ وَقَفْتُ بَيْنَ يَدَيْكَ مُسْتَكِيناً لَكَ ، مُتَضَرِّعاً إِلَيْكَ ، راجِياً لِما لَدَيْكَ ثَوابِى ، وَ تَعْلَمُ مَا فِى نَفْسِى ، وَ تَخْبُرُ حاجَتِى ،... . این راز و نیاز از مناجات های جلیل القدر أئمه علیهم السلام بوده ، و مشتمل بر مضامین بسیار بلندی است ، و هرگاه که حضور قلبی باشد خواندن آن مناسب است.

منابع

• مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص 389.
• وقایع الایام، شیخ عباس قمی، ماه شعبان.

پیوندها

• زيارت امام حسین علیه‌السلام در نيمه شعبان
• ولادت امام حسین علیه‌السلام
• ولادت امام سجاد علیه‌السلام
• ولادت امام مهدی علیه‌السلام