ابن اعثم کوفی: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | + | '''«احمد بن اعثم کوفی»''' (م، ۳۱۴ ق)، مورخ، محدث و شاعر نامدار [[شیعه]] در قرن سوم و چهارم هجری است. کتاب «[[الفتوح ]]» او، یکی از اسناد مهم تاریخی صدر [[اسلام]] است. | |
| − | == | + | ==معرفی اجمالی== |
| − | + | از زادگاه و تاریخ تولد و زندگانی ابومحمد احمد بن علی معروف به ابن اعثم کوفی، آگاهی دقیقی در دست نیست. در نام و نسب وی نیز اختلاف کرده‌اند؛ [[یاقوت حموی]]<ref>2/230.</ref> نام وی را احمد و برخی محمد آورده‌اند.<ref>ابن اعثم، 2؛ I/329 GAS, I/220; S, .GAL, </ref> همچنین لفظ اعثم را که لقب پدر او بوده است، گاهی درباره خود ابن اعثم بکار برده‌اند. | |
| − | + | یاقوت او را مورخی [[شیعه]] دانسته که نزد اصحاب حدیث ضعیف شمرده شده و تصریح کرده که خود، کتاب ابن اعثم را دیده است، اما شوشتری او را شافعی مذهب و از ثقات متقدمین دانسته است.<ref>1/278.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
| سطر ۱۵: | سطر ۱۳: | ||
آثار ابن اعثم که ذکر آنها در کتب تاریخی آمده، عبارتند از: | آثار ابن اعثم که ذکر آنها در کتب تاریخی آمده، عبارتند از: | ||
| − | # [[الفتوح ]] در تاریخ. این کتاب به نامهای تاریخ فتوح <ref>غفاری، 4.</ref> و فتوحات الشام <ref>حاجی خلیفه، 2/1237.</ref> نیز معرفی شده است. این کتاب یکی از اسناد مهم تاریخی صدر اسلام است که در آن، مؤلف از مورخان و محدثان بنامی مانند مداینی، | + | #[[الفتوح ]] در تاریخ. این کتاب به نامهای تاریخ فتوح<ref>غفاری، 4.</ref> و فتوحات الشام<ref>حاجی خلیفه، 2/1237.</ref> نیز معرفی شده است. این کتاب یکی از اسناد مهم تاریخی صدر اسلام است که در آن، مؤلف از مورخان و محدثان بنامی مانند مداینی، [[محمد بن عمر واقدی|واقدی]]، زهری، [[ابومخنف|ابومخنف]]، ابن کلبی و چند راوی دیگر به عنوان منابع خود نام برده است. کتاب الفتوح از آن روی که مطالب مهمی درباره حوادث [[عراق]]، فتح [[خراسان|خراسان]]، ارمنستان، [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]] و همچنین جنگهای اعراب و خزرها و روابط بیزانس و اعراب دارد، از اهمیت و اعتبار بسیاری برخوردار است.<ref>روحانی، 452.</ref> |
| − | # تاریخ. این کتاب به گفته یاقوت<ref>2/231.</ref> به احتمال قریب به یقین ذیلی بر کتاب اول وی یعنی | + | #تاریخ. این کتاب به گفته [[یاقوت حموی]]<ref>2/231.</ref> به احتمال قریب به یقین ذیلی بر کتاب اول وی یعنی [[الفتوح (کتاب)|الفتوح]] است. چون به تصریح ابن حجر<ref>ابن حجر، 1/138.</ref> کتاب فتوح وی شامل حوادث [[واقعه سقیفه بنی ساعده|سقیفه بنی ساعده]] تا زمان [[هارون الرشید|هارون‌الرشید]] (م، 193ق) است. به احتمال قوی حوادث‌ِ پس از آن، یعنی از زمان [[مأمون|مأمون]] (م، 218ق) تا [[مقتدر (خلیفه عباسی)|المقتدر بالله]] (م، 320ق) که در فتوح چاپ حیدرآباد آمده، باید همان ذیلی باشد که یاقوت از آن نام برده است. قسمتی از کتاب تاریخ ابن اعثم در 596 ق. به دستور یکی از بزرگان خوارزم و خراسان که نام وی مشخص نیست و با القاب قوام‌الدولة والدین و حاتم‌الزمان از وی یاد شده به وسیله دو مترجم به فارسی ترجمه شده است.<ref>دبیرسیاقی، 893-894.</ref> |
| − | + | ابن اعثم [[شعر]] نیز می‌سرود و یاقوت حموی ابیاتی از اشعار او را که برای ابوالحسین بن سلامی بیهقی انشاء کرده، آورده است.<ref> 2/230- 231. </ref> ابن حجر شعر او را متوسط شمرده است.<ref>1/138.</ref> یاقوت ابیاتی از او را در [[معجم الادباء (کتاب)|معجم الادباء]] آورده است. | |
| − | + | ==روایات ابن اعثم از واقعه کربلا== | |
| − | ابن اعثم | + | برخی از گزارشهای ابن اعثم ارزش خاصی دارد، زیرا وی در نقل آن بر همه پیشی گرفته است. برای نمونه مطالبی که در این کتاب گزارش عبور [[امام علی]] علیه السلام را از سرزمین [[کربلا]] و گریستن آن حضرت و پیشبینی شهادت فرزندش [[امام حسین]] علیه السلام را به تفضیل آورده است. وی خواب امام حسین علیه السلام کنار قبر جدش [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله در [[مدینه]] را نقل می کند که طی آن رسول خدا به حضرت فرمودند: بزودی می بینم که تو در سرزمین کربلا بدست گروهی از امتم کشته مي شوی در حالی که تشنه هستی و سیراب نمی شوی. |
| − | ابن اعثم نخستین تاریخ نگاری است که از طفل شیرخوار امام حسین علیه السلام با نام "علی" یاد می کند و از او با نام "علی فی الرضاع" تعبیر نموده است. در حالی که تاریخ نویسان پیش از او چون | + | ابن اعثم اخبار مربوط به پیشگویی [[ملائکه]] و پیامبر اکرم را درباره شهادت امام حسین علیه السلام آورده است: در حالی که چنین گزارشهایی در منابع متقدم یا معاصر ابن اعثم در حد اشاره به چشم می خورد. |
| + | |||
| + | ابن اعثم نخستین تاریخ نگاری است که از طفل شیرخوار امام حسین علیه السلام با نام "[[حضرت علی اصغر علیه السلام|علی]]" یاد می کند و از او با نام "علی فی الرضاع" تعبیر نموده است. در حالی که تاریخ نویسان پیش از او چون [[ابومخنف]]، محمد بن حبیب بغدادی و [[احمد بن یحیی بلاذری|بلاذری]] همگی از او با نام "عبدالله" یاد کرده اند. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * ابومحمد احمد بن اعثم | + | |
| − | * | + | *"ابومحمد احمد بن اعثم کوفی"، در دسترس در [http://www.wikifeqh.ir/%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%B9%D8%AB%D9%85_%DA%A9%D9%88%D9%81%DB%8C ویکی فقه دانشنامه حوزوی]، بازیابی: 29 آبان 1392. |
| + | *"بازشناسی ابن اعثم کوفی و کتاب الفتوح وی"، امیر محسن عرفان، فصلنامه سخن تاریخ، ش11، زمستان 1389. | ||
{{سنجش کیفی | {{سنجش کیفی | ||
نسخهٔ ۱۶ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۲۸
«احمد بن اعثم کوفی» (م، ۳۱۴ ق)، مورخ، محدث و شاعر نامدار شیعه در قرن سوم و چهارم هجری است. کتاب «الفتوح » او، یکی از اسناد مهم تاریخی صدر اسلام است.
معرفی اجمالی
از زادگاه و تاریخ تولد و زندگانی ابومحمد احمد بن علی معروف به ابن اعثم کوفی، آگاهی دقیقی در دست نیست. در نام و نسب وی نیز اختلاف کرده‌اند؛ یاقوت حموی[۱] نام وی را احمد و برخی محمد آورده‌اند.[۲] همچنین لفظ اعثم را که لقب پدر او بوده است، گاهی درباره خود ابن اعثم بکار برده‌اند.
یاقوت او را مورخی شیعه دانسته که نزد اصحاب حدیث ضعیف شمرده شده و تصریح کرده که خود، کتاب ابن اعثم را دیده است، اما شوشتری او را شافعی مذهب و از ثقات متقدمین دانسته است.[۳]
آثار
آثار ابن اعثم که ذکر آنها در کتب تاریخی آمده، عبارتند از:
- الفتوح در تاریخ. این کتاب به نامهای تاریخ فتوح[۴] و فتوحات الشام[۵] نیز معرفی شده است. این کتاب یکی از اسناد مهم تاریخی صدر اسلام است که در آن، مؤلف از مورخان و محدثان بنامی مانند مداینی، واقدی، زهری، ابومخنف، ابن کلبی و چند راوی دیگر به عنوان منابع خود نام برده است. کتاب الفتوح از آن روی که مطالب مهمی درباره حوادث عراق، فتح خراسان، ارمنستان، آذربایجان و همچنین جنگهای اعراب و خزرها و روابط بیزانس و اعراب دارد، از اهمیت و اعتبار بسیاری برخوردار است.[۶]
- تاریخ. این کتاب به گفته یاقوت حموی[۷] به احتمال قریب به یقین ذیلی بر کتاب اول وی یعنی الفتوح است. چون به تصریح ابن حجر[۸] کتاب فتوح وی شامل حوادث سقیفه بنی ساعده تا زمان هارون‌الرشید (م، 193ق) است. به احتمال قوی حوادث‌ِ پس از آن، یعنی از زمان مأمون (م، 218ق) تا المقتدر بالله (م، 320ق) که در فتوح چاپ حیدرآباد آمده، باید همان ذیلی باشد که یاقوت از آن نام برده است. قسمتی از کتاب تاریخ ابن اعثم در 596 ق. به دستور یکی از بزرگان خوارزم و خراسان که نام وی مشخص نیست و با القاب قوام‌الدولة والدین و حاتم‌الزمان از وی یاد شده به وسیله دو مترجم به فارسی ترجمه شده است.[۹]
ابن اعثم شعر نیز می‌سرود و یاقوت حموی ابیاتی از اشعار او را که برای ابوالحسین بن سلامی بیهقی انشاء کرده، آورده است.[۱۰] ابن حجر شعر او را متوسط شمرده است.[۱۱] یاقوت ابیاتی از او را در معجم الادباء آورده است.
روایات ابن اعثم از واقعه کربلا
برخی از گزارشهای ابن اعثم ارزش خاصی دارد، زیرا وی در نقل آن بر همه پیشی گرفته است. برای نمونه مطالبی که در این کتاب گزارش عبور امام علی علیه السلام را از سرزمین کربلا و گریستن آن حضرت و پیشبینی شهادت فرزندش امام حسین علیه السلام را به تفضیل آورده است. وی خواب امام حسین علیه السلام کنار قبر جدش پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مدینه را نقل می کند که طی آن رسول خدا به حضرت فرمودند: بزودی می بینم که تو در سرزمین کربلا بدست گروهی از امتم کشته مي شوی در حالی که تشنه هستی و سیراب نمی شوی.
ابن اعثم اخبار مربوط به پیشگویی ملائکه و پیامبر اکرم را درباره شهادت امام حسین علیه السلام آورده است: در حالی که چنین گزارشهایی در منابع متقدم یا معاصر ابن اعثم در حد اشاره به چشم می خورد.
ابن اعثم نخستین تاریخ نگاری است که از طفل شیرخوار امام حسین علیه السلام با نام "علی" یاد می کند و از او با نام "علی فی الرضاع" تعبیر نموده است. در حالی که تاریخ نویسان پیش از او چون ابومخنف، محمد بن حبیب بغدادی و بلاذری همگی از او با نام "عبدالله" یاد کرده اند.
پانویس
منابع
- "ابومحمد احمد بن اعثم کوفی"، در دسترس در ویکی فقه دانشنامه حوزوی، بازیابی: 29 آبان 1392.
- "بازشناسی ابن اعثم کوفی و کتاب الفتوح وی"، امیر محسن عرفان، فصلنامه سخن تاریخ، ش11، زمستان 1389.
