المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «کتاب المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، مهم‌ترین اثر ابن جوزی د...» ایجاد کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | کتاب | + | کتاب '''«المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم»'''، مهم‌ترین اثر [[عبدالرحمان بن جوزی|عبدالرحمان بن جوزی]] (م، ۵۹۷ ق)، مشتمل بر تاریخ عالم از آغاز تا عصر مؤلف (۵۷۴ ق) است. نویسنده در تاریخ هر سال نخست اخبار مهم و حوادثی را که از نظر وی جالب یا شگفت‌انگیز بوده است می‌آورد و سپس به وفیات بزرگان می‌پردازد. می‌توان این کتاب را آیینه تمام‌نمای روزگار ابن جوزی دانست، که از لحاظ مطالعات علوم انسانی و اجتماعی حائز اهمیت فراوان است. |
| + | {{مشخصات کتاب | ||
| − | + | |عنوان= | |
| − | |||
| − | + | |تصویر= [[پرونده:المنتظم.jpg|240px|وسط]] | |
| − | + | |نویسنده= عبدالرحمان بن جوزی | |
| − | + | |موضوع= تاریخ جهان | |
| − | + | |زبان= عربی | |
| − | + | |تعداد جلد= ۱۰ جلد | |
| − | + | |عنوان افزوده1= | |
| − | + | |افزوده1= | |
| − | + | |عنوان افزوده2= | |
| − | |||
| − | + | |افزوده2= | |
| − | + | |لینک=[https://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39909/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D9%85-%D9%81%D9%8A-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%88%D9%83-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D9%85/&from=search&&query=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D9%85%E2%80%8C&count=20&execute=true المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم] | |
| − | + | }} | |
| − | + | == مؤلف == | |
| + | «[[عبدالرحمان بن جوزی|ابوالفرج عبدالرحمن بن جوزى]]» (۵۱۰-۵۹۷ ق)، متکلم، مورخ، [[محدث]] و [[فقیه]] [[حنبلی]] در قرن ششم هجری است. بیشترین مایه شهرت ابن جوزی، وعظ و خطابه و تدریس بود، که بخش مهمی از زندگی اجتماعی او را در برمی‌گرفت. | ||
| − | + | وی کتب فراوانی در علوم مختلف علاوه بر «المنتظم» تألیف کرده است، از جمله: [[تلبیس ابلیس (کتاب)|تلبیس ابلیس]]، [[زاد المسیر فی علم التفسیر (کتاب)|زاد المسیر فی علم التفسیر]]، آفة اصحاب الحدیث، بستان الواعظین، صید الخاطر، صفوة الصفوة. | |
| − | دائرة المعارف بزرگ | + | [[سبط بن جوزی|سبط ابن جوزی]] (۶۵۴-۵۸۲ ق)، واعظ و مورخ نامدار [[اهل سنت]] در قرن هفتم هجری، نوه عبدالرحمن بن جوزى است. |
| + | |||
| + | == محتوای کتاب == | ||
| + | در این کتاب مؤلف پس از خطبه که با عبارت «الحمدلله الذی سبق الازمان و ابتدعها و الالوان واخترعها...» شروع می‌شود، به اقامه دلیل بر وجود [[الله|خدای تعالی]] و سپس ذکر نخستین مخلوقات می‌پردازد و تاریخ عالم را از آغاز تا دوران [[پیامبر اسلام|حضرت رسول]] صلی الله علیه وآله و از آن زمان تا ۵۷۴ق (خلافت [[مستضىء|المستضی]]، ۵۶۶ - ۵۷۵ق) می‌آورد. | ||
| + | |||
| + | وی حوادث تاریخی قبل از [[هجرت پیامبر اسلام به مدینه|هجرت]] را بر حسب ابواب و بعد از آن را به ترتیب سنوات ذکر می‌کند. در تاریخ هر سال نخست اخبار مهم و حوادثی را که از نظر وی جالب یا شگفت‌انگیز بوده است، می‌آورد. سپس به وفیات بزرگان می‌پردازد و در این بخش نام آنان را که گاه همراه شرح مختصری از احوال و آثارشان است، به ترتیب الفبایی ذکر می‌کند. | ||
| + | |||
| + | ابن جوزی در المنتظم نظیر آنچه در روزنامه‌های روزگار ما می‌آید، از حوادث گوناگون سخن می‌گوید: رویدادهای مهم سیاسی، توطئه‌ها، اخبار مربوط به جنگ‌ها، اخبار فرهنگی (برگزاری مجالس وعظ و خطابه و مناظره، تأسیس مدارس و نام مدرسان و معیدان آنها...)، منازعات مذهبی و [[علم کلام|کلامی]]، تاریخ آغاز و پایان بناها، قتل‌ها، سرقت‌ها، نیرنگ‌ها، آتش‌سوزی‌ها، رویدادهای شگفت‌انگیز، اخبار مربوط به خلیفه (شکار، سیاحت، بیماری...)، گزارش برخی نرخ‌ها در روزهای گرانی و ارزانی، قحطی، شیوع بیماری‌ها، سوانح طبیعی (طغیان رودها، باران‌های شدید، تگرگ‌های درشت...)، گزارش گرم‌ترین روز سال، اخبار مربوط به افطاری و مهمانی‌ها به مناسبت‌های مختلف، گزارش اعدام‌ها (دزدان، قاتلان، بدمذهب‌ها...) و...، تا آن‌جا که اگر صحت این گزارش‌ها محقق گردد، می‌توان این کتاب را آیینه تمام‌نمای روزگار او دانست که از لحاظ مطالعات علوم انسانی به ویژه علوم اجتماعی حائز اهمیت فراوان است. | ||
| + | |||
| + | == المنتظم در نظر دیگران == | ||
| + | |||
| + | * [[حاجی خلیفه|حاجی خلیفه]] پس از معرفی «المنتظم» و اشاره به فواید جنبی آن در علم [[حدیث|حدیث]] از قول مولا علی بن حنابی، می‌افزاید: در این کتاب مطالب بی‌اساس و اغلاط آشکار بسیار است که من به برخی از آنها در حاشیه نسخه‌ای که به خط مؤلف است، اشاره کرده‌ام. آنگاه می‌افزاید که این کتاب را شیخ علاءالدین علی بن محمد مشهور به مصنفک در ۸۷۰ق در یک مجلد خلاصه کرده و آن را مختصر المنتظم و ملتقط الملتزم نامیده است. | ||
| + | * بروکلمان از این کتاب با عنوان «المنتظم فی ملتقط الملتزم» سخن گفته است، که به نظر می‌رسد تصحیفی از نام مختصر مصنف باشد. وی می‌نویسد قسمت اول این کتاب مأخوذ از [[محمد طبری|طبری]] است که مطالب بسیاری در وفیات بدان افزوده شده است و قسمت‌های اخیر آن مقتبس از «[[الکامل فی التاریخ (کتاب)|الکامل]]» [[عزالدین ابن اثیر|ابن اثیر]] است، هر چند که ابن جوزی خود در المنتظم، ابن اثیر را مورد انتقاد قرار داده است. در مقایسه‌ای اجمالی که میان مطالب المنتظم و [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخ طبری]] و همچنین الکامل ابن اثیر به عمل آمد، معلوم شد که نظر بروکلمان در مورد قسمت اول صحیح است، اما اقتباس قسمت‌های اخیر المنتظم از الکامل ثابت نشد. بنابراین و با توجه به سخن عبدالمنعم در مقدمه بر کتاب العسجد المسبوک‌ِ غسانی که می‌نویسد: گروهی از مؤلفان پس از ابن جوزی از جمله ابن اثیر از المنتظم سود جسته‌اند، می‌توان احتمال داد که بروکلمان تلخیص مصنفک را با المنتظم اشتباه کرده و آن را با تاریخ طبری و الکامل ابن اثیر مقایسه نموده باشد. | ||
| + | * ابن قفطی در بحث از علم تاریخ و کتب تاریخی، المنتظم ابن جوزی را به مثابه یکی از تکمله‌های متوالی تاریخ طبری که هر یک برای کامل کردن کتاب‌های پیش از خود تألیف شده، به شمار آمده است و می‌گوید: ذکر حوادث پس از المنتظم را ابن قادسی تا ۶۱۶ق ادامه داده و آن را تکمیل کرده است. | ||
| + | |||
| + | == کتب مرتبط == | ||
| + | ابن جوزی خود کتاب المنتظم را که در ۱۰ جلد بزرگ تألیف کرده بود، در یک مجلد کوچک مختصر ساخت و آن را «شذور العقود فی تاریخ العهود» نامید. سخاوی این کتاب را به خط ابن جوزی دیده است. | ||
| + | |||
| + | [[سبط بن جوزی|سبط ابن جوزی]] می‌نویسد تاریخ نیایم یعنی «المنتظم» در سال ۵۷۴ق به پایان رسید. او تاریخ کوچکی به نام «درة الاکلیل» دارد که ذیلی بر «المنتظم» و حاوی حوادث سال‌های ۵۷۵ -۵۹۰ق (سال تبعید او به [[واسط]]) است و در این کتاب حوادث به طور کامل استقصا نشده است. | ||
| + | |||
| + | کسانی دیگر نیز بر «المنتظم» ذیل‌هایی نوشته‌اند: محمد بن احمد بن محمد قادسی (م، ۶۹۴ق) ذیل خود را که در چند مجلد است، «الفاخر فی ذکر حوادث ایام الامام الناصر» نامیده است. امام العز ابوبکر محفوظ بن معتوق بن بزوری نیز ذیلی بر المنتظم دارد. | ||
| + | |||
| + | == منابع == | ||
| + | |||
| + | * [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]، برگرفته از مقاله «ابن جوزی، ابوالفرج»، ج۴، ص۱۴۸۴. | ||
| + | |||
| + | == متن کتاب == | ||
| + | '''[https://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/39909/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D9%85-%D9%81%D9%8A-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%88%D9%83-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D9%85/&from=search&&query=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D9%85%E2%80%8C&count=20&execute=true المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم]''' | ||
نسخهٔ ۱۴ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۰۳
کتاب «المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم»، مهم‌ترین اثر عبدالرحمان بن جوزی (م، ۵۹۷ ق)، مشتمل بر تاریخ عالم از آغاز تا عصر مؤلف (۵۷۴ ق) است. نویسنده در تاریخ هر سال نخست اخبار مهم و حوادثی را که از نظر وی جالب یا شگفت‌انگیز بوده است می‌آورد و سپس به وفیات بزرگان می‌پردازد. می‌توان این کتاب را آیینه تمام‌نمای روزگار ابن جوزی دانست، که از لحاظ مطالعات علوم انسانی و اجتماعی حائز اهمیت فراوان است.
 | |
| نویسنده | عبدالرحمان بن جوزی |
| موضوع | تاریخ جهان |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱۰ جلد |
|
| |
مؤلف
«ابوالفرج عبدالرحمن بن جوزى» (۵۱۰-۵۹۷ ق)، متکلم، مورخ، محدث و فقیه حنبلی در قرن ششم هجری است. بیشترین مایه شهرت ابن جوزی، وعظ و خطابه و تدریس بود، که بخش مهمی از زندگی اجتماعی او را در برمی‌گرفت.
وی کتب فراوانی در علوم مختلف علاوه بر «المنتظم» تألیف کرده است، از جمله: تلبیس ابلیس، زاد المسیر فی علم التفسیر، آفة اصحاب الحدیث، بستان الواعظین، صید الخاطر، صفوة الصفوة.
سبط ابن جوزی (۶۵۴-۵۸۲ ق)، واعظ و مورخ نامدار اهل سنت در قرن هفتم هجری، نوه عبدالرحمن بن جوزى است.
محتوای کتاب
در این کتاب مؤلف پس از خطبه که با عبارت «الحمدلله الذی سبق الازمان و ابتدعها و الالوان واخترعها...» شروع می‌شود، به اقامه دلیل بر وجود خدای تعالی و سپس ذکر نخستین مخلوقات می‌پردازد و تاریخ عالم را از آغاز تا دوران حضرت رسول صلی الله علیه وآله و از آن زمان تا ۵۷۴ق (خلافت المستضی، ۵۶۶ - ۵۷۵ق) می‌آورد.
وی حوادث تاریخی قبل از هجرت را بر حسب ابواب و بعد از آن را به ترتیب سنوات ذکر می‌کند. در تاریخ هر سال نخست اخبار مهم و حوادثی را که از نظر وی جالب یا شگفت‌انگیز بوده است، می‌آورد. سپس به وفیات بزرگان می‌پردازد و در این بخش نام آنان را که گاه همراه شرح مختصری از احوال و آثارشان است، به ترتیب الفبایی ذکر می‌کند.
ابن جوزی در المنتظم نظیر آنچه در روزنامه‌های روزگار ما می‌آید، از حوادث گوناگون سخن می‌گوید: رویدادهای مهم سیاسی، توطئه‌ها، اخبار مربوط به جنگ‌ها، اخبار فرهنگی (برگزاری مجالس وعظ و خطابه و مناظره، تأسیس مدارس و نام مدرسان و معیدان آنها...)، منازعات مذهبی و کلامی، تاریخ آغاز و پایان بناها، قتل‌ها، سرقت‌ها، نیرنگ‌ها، آتش‌سوزی‌ها، رویدادهای شگفت‌انگیز، اخبار مربوط به خلیفه (شکار، سیاحت، بیماری...)، گزارش برخی نرخ‌ها در روزهای گرانی و ارزانی، قحطی، شیوع بیماری‌ها، سوانح طبیعی (طغیان رودها، باران‌های شدید، تگرگ‌های درشت...)، گزارش گرم‌ترین روز سال، اخبار مربوط به افطاری و مهمانی‌ها به مناسبت‌های مختلف، گزارش اعدام‌ها (دزدان، قاتلان، بدمذهب‌ها...) و...، تا آن‌جا که اگر صحت این گزارش‌ها محقق گردد، می‌توان این کتاب را آیینه تمام‌نمای روزگار او دانست که از لحاظ مطالعات علوم انسانی به ویژه علوم اجتماعی حائز اهمیت فراوان است.
المنتظم در نظر دیگران
- حاجی خلیفه پس از معرفی «المنتظم» و اشاره به فواید جنبی آن در علم حدیث از قول مولا علی بن حنابی، می‌افزاید: در این کتاب مطالب بی‌اساس و اغلاط آشکار بسیار است که من به برخی از آنها در حاشیه نسخه‌ای که به خط مؤلف است، اشاره کرده‌ام. آنگاه می‌افزاید که این کتاب را شیخ علاءالدین علی بن محمد مشهور به مصنفک در ۸۷۰ق در یک مجلد خلاصه کرده و آن را مختصر المنتظم و ملتقط الملتزم نامیده است.
- بروکلمان از این کتاب با عنوان «المنتظم فی ملتقط الملتزم» سخن گفته است، که به نظر می‌رسد تصحیفی از نام مختصر مصنف باشد. وی می‌نویسد قسمت اول این کتاب مأخوذ از طبری است که مطالب بسیاری در وفیات بدان افزوده شده است و قسمت‌های اخیر آن مقتبس از «الکامل» ابن اثیر است، هر چند که ابن جوزی خود در المنتظم، ابن اثیر را مورد انتقاد قرار داده است. در مقایسه‌ای اجمالی که میان مطالب المنتظم و تاریخ طبری و همچنین الکامل ابن اثیر به عمل آمد، معلوم شد که نظر بروکلمان در مورد قسمت اول صحیح است، اما اقتباس قسمت‌های اخیر المنتظم از الکامل ثابت نشد. بنابراین و با توجه به سخن عبدالمنعم در مقدمه بر کتاب العسجد المسبوک‌ِ غسانی که می‌نویسد: گروهی از مؤلفان پس از ابن جوزی از جمله ابن اثیر از المنتظم سود جسته‌اند، می‌توان احتمال داد که بروکلمان تلخیص مصنفک را با المنتظم اشتباه کرده و آن را با تاریخ طبری و الکامل ابن اثیر مقایسه نموده باشد.
- ابن قفطی در بحث از علم تاریخ و کتب تاریخی، المنتظم ابن جوزی را به مثابه یکی از تکمله‌های متوالی تاریخ طبری که هر یک برای کامل کردن کتاب‌های پیش از خود تألیف شده، به شمار آمده است و می‌گوید: ذکر حوادث پس از المنتظم را ابن قادسی تا ۶۱۶ق ادامه داده و آن را تکمیل کرده است.
کتب مرتبط
ابن جوزی خود کتاب المنتظم را که در ۱۰ جلد بزرگ تألیف کرده بود، در یک مجلد کوچک مختصر ساخت و آن را «شذور العقود فی تاریخ العهود» نامید. سخاوی این کتاب را به خط ابن جوزی دیده است.
سبط ابن جوزی می‌نویسد تاریخ نیایم یعنی «المنتظم» در سال ۵۷۴ق به پایان رسید. او تاریخ کوچکی به نام «درة الاکلیل» دارد که ذیلی بر «المنتظم» و حاوی حوادث سال‌های ۵۷۵ -۵۹۰ق (سال تبعید او به واسط) است و در این کتاب حوادث به طور کامل استقصا نشده است.
کسانی دیگر نیز بر «المنتظم» ذیل‌هایی نوشته‌اند: محمد بن احمد بن محمد قادسی (م، ۶۹۴ق) ذیل خود را که در چند مجلد است، «الفاخر فی ذکر حوادث ایام الامام الناصر» نامیده است. امام العز ابوبکر محفوظ بن معتوق بن بزوری نیز ذیلی بر المنتظم دارد.
منابع
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن جوزی، ابوالفرج»، ج۴، ص۱۴۸۴.
متن کتاب
