میرزا ابوالمعالی کلباسی

آیت الله میرزا ابوالمعالی کلباسی نیز از استادان آیت الله بروجردی، در اصفهان بوده است. نویسنده از بعضی از بزرگان شاگردان پیشین آیت الله بروجردی می شنیدم که می گفتند آن مرحوم از این استادش تعریف زیادی می کرد.

استاد فقید علامه تهرانی در « اعلام الشیعه » از وی بدین گونه نام می برد و یاد می کند : « میرزا ابوالمعالی کلباسی اصفهانی فرزند شیخ ابراهیم کلباسی اصفهانی دانشمندی بزرگوار و مجتهدی بزرگ و مصنفی خبیر بوده است. او در ماه شعبان ۱۲۴۷ در اصفهان متولد شد، و در آن جا نزد سید محمد بن عبد الصمد شهشهائی و سید حسن مدرس اصفهانی و دیگران تحصیل کرد تا به مقام والایی رسید. از نشانه های فضل و اجتهاد او رسائل پانزده گانه او درعلم اصول فقه است که همگی هم چاپ شده است. مرحوم کلباسی غیر از آنها تصانیفی بسیار دارد، از جمله رساله ای در استخارات است که در اول قرآنی رحلی در سال ۱۳۱۶ هـ چاپ شده است. و دیگر کتابی بزرگ به نام « البشارات » در اصول فقه است. نیز تصانیف بسیاری در تراجم جمعی از راویان دارد، مانند محمد بن ابی عبد الله که در آغاز بعضی از اساتید کافی هست، و علی بن محمد، و محمد بن حسن که نیز در بعضی از اسانید آغازین کافی هستند، و محمد بن زیاد، و محمد بن شریح، و جماد بن عثمان، و محمد بن فضل، و محمد بن سنان، و علی بن حکم، و ابوبکر حضرمی، و محمد بن قیس، و علی بن سندی، و حفصبن غیاث، و سلیمان ابن داود، و قاسم بن محمد.

آن مرحوم در شرح حال هر کدام از اینان رساله جداگانه ای نوشته است. همچنین درباره نجاشی،و محقق ( آقا حسین ) خوانساری و اصحاب اجماع رسائل مستقلی نوشته است. بسیاری از این رسائل را ما در ج ۴ « الذریعه » به عنوان شرح حال آنان نام برده ایم.

میرزا ابوالمعالی رسائل بسیاری هم در مسائل فقهی دارد، از جمله رساله ای در نیت و رساله دیگری در وجوب طهارت، و رساله سومی درباره نمازگزاردن در پارچه ماهوت، و رسائل دیگری راجع به نماز در حمام وقف، و وارد شدن غبار و دود در دهان روزه دار، و رساله راجع به قدر کفایت در حج، و رساله در حج، و عبادت استیجاری، و شرط ضمن عقد، و معاطات، و اسراف، و شنیدن صدای زنان، و معالجه با مسکر، و شرح مبحث وضوء از « کفایه » سبزواری، و شرح خطبه شقشقیه، و رساله درباره زیارت عاشورا، و رساله درباره تربت حسینی که این هر دو چاپ شده است.

و رساله ای درباره سند صحیفه سجادیه، و رساله در جبر و تفویض، و رساله در شبهه استلزام، و رساله در جهت تقییدیه و اجزاء در تفسیر، و حواشی بر قرآن از سوره نساء تا سوره معارج، و رساله مختصری در علم حساب، و نقد مشیخه « من لایحضره الفقیه » و رساله در تزکیه روات، این دو با هم در یک جلد بزرگ چاپ شده است، و رساله ای در معنی لفظ « ثقة» که در بین علمای رجال متداول است.

میرزا ابوالمعالی کلباسی در روز چهارشنبه ( ۲۷ – ص ۱۳۱۵ ) وفات یافت. فرزند او میرزا ابوالهدی کتابی به نام « البدر التمام » در شرح حال پدر بزرگوارش تألیف کرده است ». مرحوم میرزا ابوالمعالی کوچک ترین فرزندان دانشمند فقیه نامی حاجی محمد ابراهیم کلباسی متوفی در سال ۱۲۶۱ است. شرح حال مفصل او را ما در « شرح زندگانی استاد کل وحید بهبهانی » بعنوان شاگرد وحید آورده ایم. میرزا ابوالمعالی پدر عالم جلیل میرزا ابوالهدی کلباسی متوفای سال ۱۳۵۶ صاحب کتاب « سماء المقال » در علم رجال است که چاپ شده، و کتاب « البدر التمام » شرح حال پدرش میرزا ابوالمعالی و کتب علمی دیگری است.

مرحوم میرزا محمد علی مدرس تبریزی از وی به اختصار بدین گونه نام می برد : « ابوالمعالی کرباسی فرزند حاج محمد ابراهیم سابق الذکر، از فحول علمای امامیه اوائل قرن حاضر ( چهاردهم هجری ) و عالمی است فاضل متبحر و دقیق الفکر کثیر التتبع و محتاط و متقی، فقیه اصولی و تألیفات متنوعه بسیار دارد که حاکی از مراتب سامیه علمیه وی می باشد، سپس۱۳ کتاب او را نام می برد، و اشاره به کتب دیگر او می کند ». مرحوم ملا عبد الکریم جزی در « تذکرة القبور » که در آن به مناسبت مقابر علمای مدفون در اصفهان، به اختصار شرح احوال آنها را هم آورده است، از جمله درباره پدر میرزا ابوالمعالی می نویسد : « و پدر مرحوم حاجی کرباسی، حاجی محمد حسن کرباسی بوده که اول امر در محله حوض کرباس هرات که محله کرباس هم می گفته اند متوطن بوده، و به این جهت به کرباسی معروف شده، و بعد در کاخ که از توابع خراسان است آمده، و بعد آمده به اصفهان، حاجی در اصفهان متولد شده ».

چنان که دیدیم لقب حاجی و دودمانش « کرباسی » بوده است، حال چرا به « کلباسی » شهرت یافته اند، در این فرصت بر نویسنده معلوم نیست. نیز مرحوم جزی از میرزا ابوالمعالی هم به مناسبت ذکر تکیه محل دفن او در اصفهان می نویسد : « مرحوم میرزا ابوالمعالی که اصغر اولاد مرحوم کلباسی اعلی الله مقامه بود، و مراتب زهد و تقوی و اخلاق کامله و گوشه نشینی و کثرت اشتغال به فکر در علوم و نوشتن کتب علمیه بیش از آن است که در این مختصر گنجد. مجلس آن مرحوم مصداق حدیث حواریین و عیسی ( ع ) – بود – که عرض کردند : ما با که مجالست کنیم ؟ فرمود : « من یذکرکم الله رؤیته و یزیدکم فی العلم منطقه و یرغبکم فی الاخره عمله ». یعنی کسی که دیدار او شما را یاد خدا اندازد و گفتار او در علم شما افزاید و کردار او شما را راغب و مایل به آخرت نماید.

حالات آن مرحوم به همین وصفها بود. صحبت موعظه و علم و دقایق و اخلاق و اخلاص را ملاحظه می فرمودند و قدری از حالات خود را در آخر « بشارات » و رساله « زیارت عاشورا » و غیرها نوشته اند ». از انبوه تألیفات این عالم جلیل کتابهای دیگری است که ما به نقل از نوشته مرحوم جزی نام می بریم : حجیت ظن مطلق، رساله دیگری در حجیت ظن، رساله شک در جزئیه و شرطیه، رساله در متباینین، رساله در فرق ما بین شک در تکلیف و مکلف به، رساله در بقاء موضوع در استصحاب، رساله در تعارض استصحابین، رساله در تعارض استصحاب و اصل صحت عقد، رساله تعارض استصحاب و ید، رساله در بقاء بر تقلید – میت....

رساله در این که اصل در استعمال حقیقت است یا اعم از حقیقت و مجاز، رساله در دلالت نهی برفساد، رساله نقد طریق که بنیاد جدید مخترعی است، فوائد رجالیه، رساله در وجوب نفسی و غیری، رساله در تحقیق حال ابن غضائری، رساله در احوال شیخ بهائی، رساله در روایات ابن ابی عمیر، رساله در غساله ناتمام، رساله در عصیر عنبی، ناتمام. رساله شبهه حمادیه، رساله شبهه مشکوک فیه بر غالب، رساله در اشعار عربی، رساله فارسی در احوال انسان.

منبع: دوانی، علی، مفاخر اسلام، ج ۱۲، ص۱۳۱.

منبع مقاله

پورتال اطلاع رسانی حضرت آیه الله العظمی بروجردی، تاریخ بازیابی: 7 مهر 1398.