جبل

این صفحه مدخلی از دائره المعارف لغات قرآن کریم(نثر طوبی) است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

جبل به معنی کوه است و جمع آن جبال در قرآن استعمال شده است:

• «وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا»؛ (سوره نازعات/آیه32) کوهها را برافراشت.
• «أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا* وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا»؛ (سوره نبأ/آیه7) آیا قرار ندادیم زمین را جای آرامش و کوهها را میخ.

حکمت های آفرینش کوه ها

در آفرینش کوه مصلحت بسیار است از جمله آنکه در جایهای بلند زمین هوا سردتر است و یخ و برف دیری می ماند و به تدریج آب می شود و رودها و چشمه های آب هنگام گرما و تابستان روان می گردد. اگر کوه نبود و برف را نگاه نمی داشت در فصل تابستان آب نبود و مردم از تشنگی هلاک می شدند.

دیگر آنکه کوهها از جنس طبقات عمیق درون زمین است سطح روی زمین که ما در آن زندگی می کنیم آماده کشت و زرغ و بناء و معیشت انسان و حیوان می باشد و معادن و اجسام دیگر که ما نیازمند آنهائیم و مانع کشت است مانند آهن و گوگرد و زاج و نمک و مس و نقره و طلا و غیر آن هزاران متر از سطح زمین پائین ترند کوهها مثل آنکه از باطن زمین برجسته اند آن معادن را با خود بالا آورده و مردم در رگه های کوه حوائج خویش را می یابند.

سیم آنکه باطن زمین از فرط حرارت گداخته است و هر چه در آنجا است مایع و اگر اجسام سخت مانند کوه و ریشه های آن که در زیر خاک در هم تنیده نبودند، پیوسته زمین در زیر پای مردم می لغزید و قسمتی از آن در ماده گداخته درونی فرومی رفت و قسمت دیگر برمی جست.

این زلزله که گاه گاه در اندک مساحتی مشاهد می کنیم اگر صلابت کوهها نبود همیشه در همه جا اتفاق می افتاد، بسیار سخت تر از این روی خداوند کوهها را تشبیه به میخ کرد.

کوه ها در قیامت

در قیامت که همه چیز دیگرگون میشود کوه که در صلابت و ثبات مثل است سست و پراکنده و از هم پاشیده می شود و به جای ثبات به راه می افتد و می جنبد.

«یوم تکون الجبال کالعهن» کوهها مانند پشم زده، یا «کثیبا مهیلا» یا تل ریک نرم میشوند «یوم نسیر الجبال فتری الارض بارزة» روزی که کوهها را برانیم و براه اندازیم و تو زمین را بینی از زیر کوهها بیرون آمده.

خداوند فرمود: ما امانت را بر زمین و آسمان و کوهها عرضه داشتیم نپذیرفتند اما انسان پذیرفت (رجوع به امانت شود) و جای دیگر فرمود: کوهها تسبیح خدای می کنند « وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُودَ الْجِبَالَ يُسَبِّحْنَ» (سوره انبیاء/آیه79) «یا جبال اوبی معه» (سوره سباء/آیه10) و می بینی سجده خدا می کنند. «الم تر ان الله یسجد له من فی السموات والارض ... والجبال» سجده و تسبیح جمادات به زبان تکوین است.

«وتری الجبال تحسبها جامدة و هی تمر مر السحاب» (سوره نمل/آیه90) کوهها را بینی پنداری بر یک جا استوارند با این که مانند ابر می گذرند. ظاهر آیه راجع به قیامت است که چون در صور دمند و همه موجودات نزد خداوند خاشع گردند کوهها را پا بر جای بینی با آنکه روان است مانند ابر و بعضی مردم عصر ما گویند آیه اشاره به قیامت نیست بلکه در همین زمان ما است و مقصود حرکت زمین است و بعضی گویند حرکت جوهری مقصود است در کوه، والله العالم.

منابع

• نثر طوبی: دائره المعارف لغات قرآن کریم، علامه شعرانی و محمد قریب، واژه "جبل" (ج1، ص124).