عوائد الایام من مهمات ادلة الاحکام (کتاب)

نویسنده	ملا احمد نراقی
موضوع	فقه شيعه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
عوائد الايام

کتاب «عوائد الأیام فی بیان قواعد استنباط الأحکام»، تألیف ملا احمد نراقى (م ۱۲۴۵ق) است. این کتاب، به زبان عربى است و با نام «عوائد الایام من قواعد الفقهاء الاعلام» و «عوائد الایام من مهمات أدلة الاحکام» نیز شناخته مى‌شود. این کتاب، از مشهورترین آثار به جاى مانده از مؤلف مى‌باشد و حاوى موضوعات مختلف فقهى، اصولى، ادبى و... مى‌باشد.

مؤلف

احمد بن محمدمهدى نراقى کاشانى (م ۱۲۴۵ ق) یکى از استادان و مجتهدین بزرگ شیعه در قرن سیزدهم هجرى است. نراقى در فقه، اصول، حکمت، ریاضیات و نجوم مهارت داشت. وى به خاتم المجتهدین ملقب شده است. در آغاز جوانى زادگاه خویش را به قصد حوزه اصفهان ترک نمود و مدت سى سال از محضر علامه خواجوى بهره هاى علمى برد. او همچنین از محضر وحید بهبهانى و یوسف بحرانى استفاده کرد.

مدرس تبریزى در ریحانة الادب مى گوید: نراقى از فحول فقهاى امامیه و متبحرین علماى اثنا عشریه مى باشد که فقیه، اصولى، حکیم، متکلم، اخلاقى و جامع علوم عقلى و نقلى بوده است. برخی از تألیفات احمد نراقى از این قبیل است: معتمد الشیعه، لوامع الاحکام، جامع السعادات.

گزارش محتوا

در این کتاب، در کنار اساسى‌ترین و مهم‌ترین قواعد اصولى و فقهى، موضوعات و مباحث ادبى و رجالى که فقیه در استنباط و اجتهاد به آنها نیاز دارد، با روشى جدید سامان داده شده است.

این کتاب، نظیر سایر کتب فقهى ابتدا به باب عبادات و سپس معاملات و نظایر آن نپرداخته است، بلکه مباحثى از فقه، اصول فقه و ادبیات را به‌صورت مجزا و مستقل مطرح و با عنوان عائده، به معناى بخشش، منفعت و خیر تقسیم‌بندى نموده است.

کتاب، هشتاد و هشت عائده را در بر دارد و مؤلف، در هر عائده، مسئله و یا قاعده‌اى را با دقت تمام به بحث گذاشته است. مباحث فقهى در 29 عائده گردآورى شده‌اند و عوائدى كه در آن، به مباحث اصولى پرداخته شده، 50 عائده است. از جمله قواعد و مسائلی که در این کتاب مورد بحث و بررسى قرار داده شده اند:

قاعدة أوفوا بالعقود، قاعدة وجوب تعظیم شعائراللّه، الاذن باقسامه مؤثرة شرعاً، قاعدة لاضرر و لاضرار، قاعدة الناس مسلطون على اموالهم، حرمة معاونت على الاثم، قاعدة المسلمون عند شروطهم، قاعدة نفى العسر والحرج، قاعدة الید، قاعدة التسامح فى ادلة السنن و... .

ویژگى‌هاى کتاب

1. طرح مباحث متنوع.
2. ابتکارات مؤلف در جهات مختلف، اعم از طرح مباحث و شکل استنباط احکام و مباحثى که امروزه مورد نیاز فقیهان آینده‌نگر مى‌باشد.
3. طرح مباحثى که براى استنباط احکام ضرورى است.
4. تتبع وسیع در آیات قرآن کریم و احادیث شریفه‌ى اهل‌بیت(ع) همراه با استقراى تام اقوال فقهاى متقدمین و متأخرین و استفاده از آراى ادبا و مفسرین بزرگ و حفظ امانت و دقت در نقل کلمات آنان و دقت در نصوص و آرا.
5. ترتیب زیباى مباحث با عنوان عائدة، دقت در استفاده از تعابیر صحیح، رعایت ایجاز و اختصار، قلم رسا و متن روان.

وضعیت نشر کتاب

اولین بار، مجموع کتاب، در سال ۱۲۶۶ق، با حواشى شیخ اعظم انصارى و بار دیگر در سال ۱۳۱۲ق، چاپ شده است. عائده‌ى ۵۴ با عنوان «ولایة الفقیه» یک بار به صورت مستقل در بیروت، تحت نظارت سید یاسین موسوى چاپ شده است و پس از پیروزى انقلاب اسلامى و ضرورت تبیین مسئله‌ى ولایت فقیه، ترجمه‌ى فارسى بحث ولایت فقیه، در سال ۱۴۰۶ با نام «حدود اختیارات حاکم اسلامى» تحت نظارت وزارت ارشاد اسلامى چاپ شده است و براى دومین بار ترجمه‌ى آن به وسیله‌ى دکتر سید جمال موسوى و چاپ آن توسط مرکز تحقیق اسلامى بنیاد بعثت، در سال ۱۴۰۸، صورت گرفته است. کتاب موجود در برنامه نور به وسیله مرکز النشر التابع المکتب الاعلام الاسلامى، در سال ۱۳۷۵ شمسی چاپ و منتشر شده است.

متن کتاب

عوائد الأيام فی بيان قواعد استنباط الأحكام

منابع

• کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، نویسنده: محمدرضا ضمیری.
• ویکی نور.