شیخ عبدالکریم گزی

ولادت

آیت الله شیخ عبدالکریم گزی معروف به آخوند ملا عبدلکریم گزی، فرزند ملا مهدی در سال 1260 هجری قمری برابر با 1217 هجری شمسی در قریه گز از توابع اصفهان به دنیا آمد. پدرش از افراد خیّر و نیک نفس روزگار خود به حساب می امد.

تحصیلات و اساتید

عبدالکریم بعد از گذراندن ایام کودکی عمده ترین ایام تربیت و رشد خود را نزد پدر و دایی خود ملا محمد باقر برخواری گزی معروف به ابوالفقراء (وفات : 1286ق) که از علما و ادبا و شعرای زمان خود به حساب می آمد طی نمود. وی همچنین از اساتید مبرزی مانند میرزا محمد حسن نجفی، میر محمد صادق کتابفروش، میرزا ابوالمعالی کلباسی و حاج شیخ محمد باقر نجفی مسجد شاهی بهره برده است. پس از آن برای ادامه تحصیلات راهی عتبات عالیات شد و در حوزه علمیه نجف از محضر آخوند خراسانی ، حاج سید حسین ترک(کوه کمره ای) و حاج میرزا حسین خلیلی و آقا میرزا حبیب الله رشتی استفاده کرده است وی در سامرا نیز به محضر آیت الله حاج میرزا محمد حسن شیرازی رسید و از جلسات او بهره مند شد. مدتی هم در کربلا از محضر شیخ علی نقی برغانی حائری بهره علمی برد. آخوند گزی در سال 1298 قمری برابر 1255 شمسی در سن 38 سالگی موفق به اخذ درجه اجتهاد گردید و در همان سال به شهر اصفهان مراجعت نمود.

زهد و تقوا

مرحوم استاد همایی درباره زهد ایشان می نویسد:«با این که سی چهل سال تمام امور قضایی اصفهان و توابعش در دست او بود، شبی که درگذشت خانواده او نفت چراغ و نان شب نداشتند و مرحوم فشارکی از محل وجوهات حواله داد تا برای آن خانواده شام شب و لوازم معیشت تهیه گردد و من خود یکی از حاضران آن واقعه و مباشر آن خدمت بودم». مرحوم همایی در جای دیگر اخلاق و شخصیت والای استادش را ستوده و آورده است که وی همه نوع حق ولیّ نعمتی بر من دارد. گاهی کتابهای مورد حاجت مرا از محل موقوفه ای که مخصوص این کار بود برای من تهیه می کرد. اخلاق فاضله و اصلاح امور عامه و انقطاع از دنیا و سلوک او با مردم همه را شیفته او ساخته بود وجود او مظهر خیر و مهر بود و چون شمعی می سوخت تا بزم دیگران را روشن سازد.

تالیفات

از آیت الله شیخ عبدالکریم گزی تالیفاتی بر جای مانده است که عبارتند از:

• 1-رساله عملیه
• 2-تذکرة القبور، معروف ترین اثر وی در شرح حال قریب به یک صد نفر از علما، عرفا و بزرگانی که در شهر اصفهان و توابع آن مدفونند.
• 3-رساله اصول دین
• 4-حاشیه بر کتاب طهارت شیخ مرتضی انصاری
• 5-رساله ای در حجیت ظن
• 6-دیوان اشعار و مثنویات با تخلّص مهدوی
• 7-رساله ای در شهرت
• 8-رساله ای در اذان، در خصوص معنی و اقسام اذان
• 9-رساله ای در صیغ العقود
• 10-تقریرات مباحث اصول که از مباحث مرحوم آخوند خراسانی گرفته شده است.
• 11-الخیارات

شاگردان

آیت الله شیخ عبدالکریم گزی به تربیت شاگردان نیز اهتمام خاص و ویژه ای داشته است که برخی از این تربیت شدگان مکتبش عبارتند از:

• 1-سید حسن مشکان طبسی
• 2-سید محمد تقی موسوی اصفهانی ( صاحب مکیال المکارم)
• 3-شیخ غلامرضا یزدی(فقیه خراسانی)
• 4-سید احمد خوانساری
• 5-استاد جلال الدین همایی
• 6-آیت الله سید محمد حسن نجفی(آقا نجفی قوچانی)
• 7-آیت الله سید حسین موسوی خادمی ( رئیس حوزه علمیه اصفهان)
• 8-حسن وحید دستگردی
• 9-آیت الله سید عبدالحسین طیب(صاحب تفسیر گرانقدر اطیب البیان)
• 10-میرزا فتح الله درب امامی
• 11-آیت الله شیخ عباسعلی ادیب حبیب آبادی
• 12-سید محمد حسن روضاتی
• 13-سید محمد مقدس بید آبادی

جامعیت آیت الله گزی باعث گردید تا به ایشان لقب شیخ بهائی زمان داده شود آیت الله گزی به انجمن های شعر و ادب نیز علاقه مند بود و در بعضی از این مجامع ادبی از جمله "انجمن شیدا " شرکت می کرد و شعر نیز می خواند. نمونه ای از رباعیات او:

• با عین علی میم محمد شد ضمّ / امد نبأ عظیم در عم علم
• جز حلقه عین و میم در صفحه لوح / نقشی بگه نگار نامد ز قلم

قضاوت

از جمله خدمات ایشان به مردم اصفهان و حومه آن قضاوت و حل وفصل دعاوی آنان بود. رفتارهای مناسب او با طرفین دعوا و عدم یک جانبه نگری و رعایت عدالت بین دو طرف، مصالحه بین آنها را راحت تر می نمود و باعث آوازه وی به عنوان « اداره عدلیه سیار» شده بود. در 22 رمضان 1336 و در اواخر گرانی و قحطی اصفهان؛ ظل‌السلطان مسعودمیرزا، حاکم اصفهان مُرد و از او ثروت زیادی باقی ماند برای تقسیم ارث بین وارثین از آخوند گزی دعوت شد تا به این کار بپردازد، ایشان با پشت‌کاری عجیب در مدتی حدود 20 روز در باغ نو با دقت تمام بر طبق وصیت او مال را تقسیم کرد. در روز آخر صارم‌الدوله از طرف عموم ورثه قباله ملک یکی از دهات را برای تشکر و حق‌الزحمه به ایشان می‌دهد ولی آخوند گزی با متانت کامل قبول نمی‌کند و می‌گوید در برابر زحمات من اگر قرار است چیزی به من بدهید، حواله 5 هزار تن گندم را صادر کنید چرا که مردم در قحطی به سر می‌برند و گرسنه‌اند اگر این کار را بکنید من همه را بین فقرا تقسیم خواهم کرد، ورثه قبول می‌کنند و ایشان همهٔ گندم‌ها را بین فقرا تقسیم می‌کند.

وفات

وی درسن 79 سالگی بر اثر بیماری عفونی در شب پنجشنبه 13 دی الحجه 1339 ق برابر با 26 خرداد 1300 شمسی دار فانی را وداع گفت و در بقعه کازرونی تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

منابع

• مجموعه تاریخی ، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد
• فارس نیوز- استان صفهان
• چشم برخوار
• دکترسید محمد باقر کتابی، رجال اصفهان، جلد اول، اصفهان، انتشارات گلها، 1375.