ابواب فقه: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | يكى از مهمترين جلوه‌هاى تحولات در [[فقه]]، كيفيت دسته‌بندى مباحث فقهى و دگرگوني هائى است كه در اعصار مختلف به گونه‌هاى متفاوت در اين زمينه بوجود آمده است. در فقه شيعه نخستين تقسيم‌بندى صريح را در كتاب هاى: مراسم تأليف سلار ديلمى (متوفى 448) و المبسوط تأليف [[شيخ طوسى]] (متوفی 460) و كافى تأليف أبوالصلاح حلبى (متوفی قرن پنجم) مى‌توان مشاهده كرد كه ابواب فقه را به عبادات، محرمات و | + | يكى از مهمترين جلوه‌هاى تحولات در [[فقه]]، كيفيت دسته‌بندى مباحث فقهى و دگرگوني هائى است كه در اعصار مختلف به گونه‌هاى متفاوت در اين زمينه بوجود آمده است. در فقه شيعه نخستين تقسيم‌بندى صريح را در كتاب هاى: مراسم تأليف سلار ديلمى (متوفى 448) و المبسوط تأليف [[شيخ طوسى]] (متوفی 460) و كافى تأليف أبوالصلاح حلبى (متوفی قرن پنجم) مى‌توان مشاهده كرد كه ابواب فقه را به عبادات، محرمات و احكام تقسيم نموده‌اند. |
| − | شايعترين تقسيم‌بندى مباحث فقه نزد فقهاى شيعه دسته‌بندى محقق حلى در شرايع است كه كتاب خود را در چهار بخش تدوين كرده است: عبادات، عقود، ايقاعات و | + | شايعترين تقسيم‌بندى مباحث فقه نزد فقهاى شيعه دسته‌بندى محقق حلى در شرايع است كه كتاب خود را در چهار بخش تدوين كرده است: عبادات، عقود، ايقاعات و احكام. |
| − | شهيد اول (متوفى 786) در كتاب القواعد والفوائد در توضيح اين تقسيم‌بندى مى‌گويد: هدف حكم شرعى يا آخرت است و يا دنيا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نيز اگر به تعبير لفظى احتياج داشته باشد به دو گروه تقسيم مى‌شود: عقود (عبارت لفظى از دو نفر) و ايقاعات (عبارت لفظى از يك نفر) و آنچه به تعبير لفظى احتياج ندارد در گروه | + | شهيد اول (متوفى 786) در كتاب القواعد والفوائد در توضيح اين تقسيم‌بندى مى‌گويد: هدف حكم شرعى يا آخرت است و يا دنيا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نيز اگر به تعبير لفظى احتياج داشته باشد به دو گروه تقسيم مى‌شود: عقود (عبارت لفظى از دو نفر) و ايقاعات (عبارت لفظى از يك نفر) و آنچه به تعبير لفظى احتياج ندارد در گروه احكام آورده مى‌شود. |
گرچه فاضل مقداد (متوفى 826) و فيض كاشانى (متوفى 1090) دسته‌بندى جديدى را ارائه داده‌اند، ولى تقسيم‌بندى محقق حلى همچنان در كتب فقهى شيعه پابرجا مانده و پيروى شده است.<ref>عباس على عميد زنجانی، فقه سیاسی، انتشارات اميركبير، تهران، 1421 ه.ق، ص43 تا 45.</ref> | گرچه فاضل مقداد (متوفى 826) و فيض كاشانى (متوفى 1090) دسته‌بندى جديدى را ارائه داده‌اند، ولى تقسيم‌بندى محقق حلى همچنان در كتب فقهى شيعه پابرجا مانده و پيروى شده است.<ref>عباس على عميد زنجانی، فقه سیاسی، انتشارات اميركبير، تهران، 1421 ه.ق، ص43 تا 45.</ref> | ||
نسخهٔ ۲۵ آوریل ۲۰۱۵، ساعت ۱۰:۵۱
يكى از مهمترين جلوه‌هاى تحولات در فقه، كيفيت دسته‌بندى مباحث فقهى و دگرگوني هائى است كه در اعصار مختلف به گونه‌هاى متفاوت در اين زمينه بوجود آمده است. در فقه شيعه نخستين تقسيم‌بندى صريح را در كتاب هاى: مراسم تأليف سلار ديلمى (متوفى 448) و المبسوط تأليف شيخ طوسى (متوفی 460) و كافى تأليف أبوالصلاح حلبى (متوفی قرن پنجم) مى‌توان مشاهده كرد كه ابواب فقه را به عبادات، محرمات و احكام تقسيم نموده‌اند.
شايعترين تقسيم‌بندى مباحث فقه نزد فقهاى شيعه دسته‌بندى محقق حلى در شرايع است كه كتاب خود را در چهار بخش تدوين كرده است: عبادات، عقود، ايقاعات و احكام.
شهيد اول (متوفى 786) در كتاب القواعد والفوائد در توضيح اين تقسيم‌بندى مى‌گويد: هدف حكم شرعى يا آخرت است و يا دنيا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نيز اگر به تعبير لفظى احتياج داشته باشد به دو گروه تقسيم مى‌شود: عقود (عبارت لفظى از دو نفر) و ايقاعات (عبارت لفظى از يك نفر) و آنچه به تعبير لفظى احتياج ندارد در گروه احكام آورده مى‌شود.
گرچه فاضل مقداد (متوفى 826) و فيض كاشانى (متوفى 1090) دسته‌بندى جديدى را ارائه داده‌اند، ولى تقسيم‌بندى محقق حلى همچنان در كتب فقهى شيعه پابرجا مانده و پيروى شده است.[۱]
هر قسم از چهار قسم در تقسیم بندی محقق حلی را كتاب هايى است كه هر كتاب را بر مقاصد و فصول يا اركان و اطراف و فصول يا بر ابواب و فصول يا غير اين ها بحسب اختلاف تعبير و بيان مؤلفان، تقسيم كرده‌اند كه در حقيقت عنوان «كتاب» به منزله عنوان «جنس» است براى انواع و اصناف و فروع، كه به منزله اشخاص و جزئيات بشمار مى‌آيد.
كليات كتب فقه بترتيب مسطور در كتاب شرائع بدين قرار است:
قسم اول (عبادات) را ده كتاب زير است:
- كتاب طهارت
- كتاب صلاة
- كتاب صوم
- كتاب اعتكاف
- كتاب زكات
- كتاب خمس
- کتاب حج
- کتاب عمره
- کتاب جهاد
- کتاب امر به معروف و نهى از منكر
قسم دوم (عقود) را هفده كتاب است بدين قرار:
- كتاب تجارت
- كتاب رهن
- كتاب مفلّس
- كتاب حجر
- كتاب ضمان
- كتاب صلح
- كتاب مضاربه
- كتاب مزارعه و مساقات
- كتاب وديعه
- كتاب عاريه
- كتاب اجاره
- كتاب وكالت
- كتاب وقوف و صدقات
- كتاب هبات
- كتاب سبق و رمايه
- كتاب وصايا
- كتاب نكاح
قسم سيم (ايقاعات) را يازده كتابست بدين قرار:
- كتاب طلاق
- كتاب خلع و مباراة
- كتاب ظهار. احكام «كفارات» به عنوان «لواحق» اين كتاب آورده شده است.
- كتاب ايلاء
- كتاب لعان
- كتاب عتق
- كتاب تدبير و مكاتبه و استيلاد
- كتاب اقرار
- كتاب جعاله
- كتاب ايمان
- كتاب نذر
قسم چهارم (احكام و سياسات) را دوازده كتابست بدين قرار:
- كتاب صيد و ذباحه
- اطعمه و اشربه
- كتاب غصب
- كتاب شفعه
- كتاب احياء موات
- كتاب لقطه
- كتاب فرائض
- كتاب قضاء
- كتاب شهادات
- كتاب حدود و تعزيرات
- كتاب قصاص
- كتاب ديات.[۲]
پانویس
