کفران نعمت

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

كفران نعمت

كفران در لغت به معنای پوشانيدن است و در اصطلاح دينی: به پنج معنا استعمال شده كه يكی از آن معانی، كفران نعمت به معنای ناشكری و ناسپاسی كه ضد شكرگزاری است.

شاعر چه زيبا سروده است كه: هر نفسی كه فرو می رود ممد حيات است و چون بر می آيد، مفرح ذات پس در هر نفس، دو نعمت است و بر هر نعمت، شكری واجب.

از دست و زبان كه برآيد كز عهده شكرش به درآيد

بنده همان به كه ز تقصير خويش عذر به درگاه خدا آورد

ورنه سزاوار خداونديش كس نتواند كه بجا آورد

در روايت آمده: عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ عليه السلام قَالَ الْكُفْرُ فِي كِتَابِ اللَّهِ عَلَی خَمْسَةِ أَوْجُه، وَالْوَجْهُ الثَّالِثُ مِنَ الْكُفْرِ كُفْرُ النِّعَمِ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَی يَحْكِي قَوْلَ سُلَيْمَانَ عليه السلام: امام صادق عليه السلام فرمودند: كفر، در كتاب خدا به پنج معنا آمده و يكی از آن ها كفران نعمت است. (كافی، ج2، ص389)

و از آياتی كه در آن، كلمه كفر به اين معنا است يكی اين آيه است: «هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ و َمَنْ شَكَرَ فَإِنَّما يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ و َمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ»؛ حضرت سليمان عليه السلام وقتی تخت بلقيس را نزد خود ديد، گفت: اين از فضل پروردگار من است تا آزمايشم كند كه آيا شاكرم يا ناسپاس. و كسی كه شاكر باشد به نفع خودش است و كسی كه ناسپاس باشد، پس پروردگار من بی نياز است (يعنی، ناسپاس، به خودش ضرر می زند). (سوره نمل، آيه 40)

آيه ديگری كه در تحسين شكر و مذمت كفران نعمت است، اين آيه است: «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ و َلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِي لَشَدِيدٌ»؛ قطعا چنين است كه اگر شكر نعمت هايم را به جا آوريد، بر آن می افزايم واگر ناسپاسی كنيد، به تحقيق كه عذابم شديد است.

و در آيه ديگر، ما را امر به شكرگزاری و از كفران نعمت و ناسپاسی نهی می كند: «واشْكُرُوالِي ولاتَكْفُرُون»؛ شكر نعمت هايم را به جا آوريد و ناسپاسی نكنيد. (سوره بقره، آيه 152)

كفران نعمت و ناشكری چيست؟

كفران نعمت چند گونه است كه يكی از موارد آن، گناه كردن با نعمت است: و َقَالَ عليه السلام: مَنِ اسْتَعَانَ بِالنِّعْمَةِ عَلَی الْمَعْصِيَةِ فَهُوَ الْكَفُورُ؛ اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: كسی كه با نعمت خدا گناه می كند، كفران نعمت و ناسپاسی می كند. (مستدرك الوسائل، ج11، ص353)

در روايت ديگر، ضمن تاكيد بر اهميت شاكر بودن و تحسين آن و مذمت شديد ناسپاسی، به بيان شكر و نا شكری عملی می پردازد: عَنْ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام أَنَّهُ قَالَ أَحَبُّ النَّاسِ إِلَی اللَّهِ سُبْحَانَهُ الْعَامِلُ فِيمَا أَنْعَمَ بِهِ عَلَيْهِ بِالشُّكْرِ و َأَبْغَضُهُمْ إِلَيْهِ الْعَامِلُ فِي نِعَمِهِ بِالْكُفْرِ؛ اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: محبوب ترين مردم نزد خداوند، بندگان شاكری هستند كه با استفاده درست و خداپسندانه از نعمت های خدا، شكر آن را به جا می آورند، و مبغوض ترين مردم نزد خدا، مردمی هستند كه با استفاده نامشروع از نعمت های خدا، كفران نعمت و ناسپاسی می كنند. (مستدرك الوسائل، ج11، ص353)

ناچيز شمردن نعمت ها:

يكی ديگر ازموارد ناشكری، به حساب نياوردن نعمت های ارزشمند خداوند است كه در اختيار ما قرار داده و ادعا كردن اين كه خدا به من نعمتی نداده.

قرآن كريم برای بيدار كردن ما می فرمايد: «وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللّهِ لاتُحْصُوها»؛ و اگر بخواهيد كه نعمت های خدا را بشماريد، نمی توانيد. (سوره نحل، آيه 18)

و اما مناسبت معنای لغوی و اصطلاحی:

مناسبت معنای لغوی و اصطلاحی آن چنين است كه كسی كه كفران نعمت می كند، با ناديده گرفتن نعمت های فراوان و ارزشمند خداوند، گويا روی آن را می پوشاند و آن را انكار می كند يا حق آن را ادا نمی كند.

معنای شكر:

برای اين كه معنای نا شكری روشن شود، ابتداء بايد معنای شكر را بدانيم:

عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ عليه السلام قَال: َ شُكْرُ النِّعْمَةِ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ و َتَمَامُ الشُّكْرِ قَوْلُ الرَّجُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ؛ امام صادق عليه السلام فرمودند: شكر نعمت، اين است كه با آن گناه نكنيد و كمال شكر هم اين است كه بگوئيد: الحمدلله رب العالمين. (كافی، ج2، ص95)

ناشكری، گناه كبيره:

نا شكری و كفران نعمت، از گناهان كبيره است، زيرا خدا در قرآن در مورد آن تهديد به عذاب شديد كرده: «وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابي لَشَديد»؛ اگر كفران نعمت كنيد، البته كه عذاب من شديد است. (سوره ابراهيم، آيه 7)

آثار كفران نعمت:

1 ـ مجازاتش خيلی زود، گريبان گير انسان می شود.

در روايت آمده:

عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عليه السلام قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صلی الله عليه و آله أَسْرَعُ الذُّنُوبِ عُقُوبَةً كُفْرَانُ النِّعْمَةِ؛ امام رضا عليه السلام فرمودند: سريعترين مجازات ها، مجازات كفران نعمت است. (وسائل الشيعة، ج16، ص312)

و در روايت ديگر آمده: عَنْ أَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام قَال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله عليه و آله ثَلَاثَةٌ مِنَ الذُّنُوبِ تُعَجَّلُ عُقُوبَتُهَا وَلَا تُؤَخَّرُ إِلَی الْآخِرَةِ عُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَ الْبَغْيُ عَلَی النَّاسِ وَ كُفْرُ الْإِحْسَانِ؛ رسول خدا صلی الله عليه و آله فرمودند: مجازات سه گناه، فوری و در دنيا است و تا آخرت به تاخير نمی افتد. يكی عاق والدين و يكی ظلم به مردم و يكی كفران نعمت و ناسپاسی. (مستدرك الوسائل، ج12، ص360)

از آثار كفران نعمت، ازدست دادن آن است: وَ قَالَ عليه السلام: كُفْرُ النِّعْمَةِ مُزِيلُهَا و َشُكْرُهَا مُسْتَدِيمُهَا؛ اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: كفران نعمت و ناشكری، باعث از دست دادن آن و شكر آن باعث ادامه داشتنش می شود. (مستدرك الوسائل، ج11، ص353)

كفران نعمت، ريشه و اساس كفر:

در روايت، می فرمايد: عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام أَنَّهُ قَالَ قَالَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فِي وَصِيَّتِهِ لِوَلَدِهِ الْحَسَنِ عليه السلام وَ لَا تَكْفُرْ نِعْمَةً فَإِنَّ كُفْرَ النِّعْمَةِ مِنْ أَلْأَمِ الْكُفْرِ؛ اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: كفران نعمت نكنيد كه ريشه و اساس كفر، كفران نعمت و ناسپاسی است. (مستدرك الوسائل، ج12، ص357)

وَ قَالَ كُفْرُ النِّعْمَةِ لُؤْمٌ؛ همچنين فرمودند: ناشكری، (نشانه) پستی و لئامت است. (مستدرك الوسائل، ج11، ص353)

عزيزان: توجه به اين نكته بسيار مهم است كه كسانی در زندگی موفق ترند و احساس خوشبختی می كنند، كه قلبا راضی و شاكرند و با زبان هم معترفند كه غرق در نعمت های بی شمار و ارزشمند خدا هستند و با استفاده درست از آن نعمت ها، در دنيا و آخرت، كامياب می شوند.

و كسانی كه نعمت های ارزشمند و بی شمار خداوند مهربان را نمی بينند و آن را انكار می كنند و هميشه نق می زنند كه خدا به ما چيزی نداده، و يا كسانی كه از نعمت های خدا، بد استفاده می كنند و با آن گناه می كنند:

• اولا: در دنيا احساس خوشبختی نمی كنند چون پيوسته احساس كمبود و نداشتن مي كنند كه حالت بسيار آزار دهنده ای است.
• ثانيا: ناشكری باعث می شود كه نعمت ها از آنان گرفته شود كه فرمايش اميرالمؤمنين عليه السلام در اين رابطه ذكر شد.
• ثالثا: ناشكری باعث مجازات در دنيا و آخرت می شود.

و آخرالكلام اين كه: چه زيبا، خداوند در كتاب عزيزش به بندگانش كه آنان را بسيار دوست می دارد، می آموزد كه چگونه باشند و چگونه با او صحبت كنند و چه از او بخواهند، آن جا كه می فرمايد: «حَتَّى إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ»؛ زماني كه انسان، بالغ و عاقل شد (و به 40 سالگی رسيد)، می گويد: پروردگارا، به من توفيق عطا كن كه شكرگزار نعمت های فراوان و ارزشمندی كه به خودم و پدر و مادرم عطا كردی باشم و توفيق انجام عمل صالحی كه تو از آن راضی باشی به من عطا فرما و فرزندانم را صالح قرار ده، بسوی تو باز می گردم و تسليم تو هستم. (سوره احقاف، آيه 15)

منابع

گروهی از پژوهشگران، کفران نعمت، سایت دانلود بوک، بخش با معصومین، بازیابی :1 بهمن 1391.