همنشینی با بدان

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

در روايات متعددی، از ارتباط و معاشرت با افراد تبهکار و فاسد و فاسق و دیگر صاحبان رذایل اخلاقی -که براى مجالست و همنشينى مناسب نمى‌‌باشند-، نهی شده است.

روایاتی در نهی از همنشينى با فاسدان

• «عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ الْكِنْدِيِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ كَانَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ عليه السلام إِذَا صَعِدَ الْمِنْبَرَ قَالَ يَنْبَغِي لِلْمُسْلِمِ أَنْ يَتَجَنَّبَ مُوَاخَاةَ ثَلَاثَةٍ الْمَاجِنِ الْفَاجِرِ وَ الْأَحْمَقِ وَ الْكَذَّابِ فَأَمَّا الْمَاجِنُ الْفَاجِرُ فَيُزَيِّنُ لَكَ فِعْلَهُ وَ يُحِبُّ أَنَّكَ مِثْلُهُ وَ لَا يُعِينُكَ عَلَى أَمْرِ دِينِكَ وَ مَعَادِكَ وَ مُقَارَبَتُهُ جَفَاءٌ وَ قَسْوَةٌ وَ مَدْخَلُهُ وَ مَخْرَجُهُ عَارٌ عَلَيْكَ وَ أَمَّا الْأَحْمَقُ فَإِنَّهُ لَا يُشِيرُ عَلَيْكَ بِخَيْرٍ وَ لَا يُرْجَى لِصَرْفِ السُّوءِ عَنْكَ وَ لَوْ أَجْهَدَ نَفْسَهُ وَ رُبَّمَا أَرَادَ مَنْفَعَتَكَ فَضَرَّكَ فَمَوْتُهُ خَيْرٌ مِنْ حَيَاتِهِ وَ سُكُوتُهُ خَيْرٌ مِنْ نُطْقِهِ وَ بُعْدُهُ خَيْرٌ مِنْ قُرْبِهِ وَ أَمَّا الْكَذَّابُ فَإِنَّهُ لَا يَهْنِئُكَ مَعَهُ عَيْشٌ يَنْقُلُ حَدِيثَكَ وَ يَنْقُلُ إِلَيْكَ الْحَدِيثَ كُلَّمَا أَفْنَى أُحْدُوثَةً مَطَرَهَا بِأُخْرَى مِثْلِهَا حَتَّى إِنَّهُ يُحَدِّثُ بِالصِّدْقِ فَمَا يُصَدَّقُ وَ يُفَرِّقُ بَيْنَ النَّاسِ بِالْعَدَاوَةِ فَيُنْبِتُ السَّخَائِمَ فِي الصُّدُورِ فَاتَّقُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ انْظُرُوا لِأَنْفُسِكُمْ»؛ امام صادق عليه السلام فرمود، اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمود: سزاوار است از براى مسلمان كه رفاقت با سه كس دورى جويد: بى باكى كه تباهكار است، و احمق، و دروغگو. اما شخص بى باک تباهكار پس كردار خويشتن را براى تو بيارايد و دوست دارد كه تو نيز مانند او باشى، و نه در كار دين تو را كمك كند و نه در كار آخرت، و نزديكى با او جفاكارى و سنگدلى است و ورود و خروج او (و رفت و آمدش) براى تو ننگ است. اما احمق پس كار خيرى درباره تو انجام ندهد، و به جلوگيري اش از رسيدن بدى به تو اميدى نيست اگرچه خود را به تلاش ‍ اندازد و بسا كه بخواهد به تو سودى برساند ولى زيانت رساند، پس مرگ او به از زندگيش مى باشد، و خموشى او به از گفتارش، و دورى او ( از تو ) به از نزديكى اوست. و اما دروغگو زندگى كردن با او بر تو گوارا نشود، گفتار تو را بديگران باز گويد، و از ديگران بسوى تو درآيد، هرگاه افسانه را به پايان رساند آن را با افسانه ديگرى مانند آن بچسباند ( بكشاند ) تا بدان جا كه راست گويد ولى كسى باور نكند، و ميانه مردمان را بدشمنى پراكنده سازد، و در سينه ها تخم كينه افشاند و بروياند، از خداى عزوجل بپرهيزد و خود را بپائيد.

• «عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ عليه السلام قَالَ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ عليه السلام إِنَّ صَاحِبَ الشَّرِّ يُعْدِي وَ قَرِينَ السَّوْءِ يُرْدِي فَانْظُرْ مَنْ تُقَارِنُ»؛ حضرت ابوالحسن (امام کاظم) عليه السلام فرمود: عيسى بن مريم عليه السلام فرموده: همانا بدى شخص بدكار سرايت كند، و همنشين بد انسان را به هلاكت افكند، پس بنگر با چه كس همنشينى گردى.

• «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَا عَمَّارُ إِنْ كُنْتَ تُحِبُّ أَنْ تَسْتَتِبَّ لَكَ النِّعْمَةُ وَ تَكْمُلَ لَكَ الْمُرُوءَةُ وَ تَصْلُحَ لَكَ الْمَعِيشَةُ فَلَا تُشَارِكِ الْعَبِيدَ وَ السَّفِلَةَ فِي أَمْرِكَ فَإِنَّكَ إِنِ ائْتَمَنْتَهُمْ خَانُوكَ وَ إِنْ حَدَّثُوكَ كَذَبُوكَ وَ إِنْ نُكِبْتَ خَذَلُوكَ وَ إِنْ وَعَدُوكَ أَخْلَفُوكَ»؛ عمار بن موسى گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: اى عمار اگر خواهى كه نعمتت پا برجا باشد، و مردانگيت كامل و بى عيب باشد، و زندگيت نيكو گردد، بردگان و اشخاص پست را در كارهاى خود وارد مكن، زيرا اگر امانتى به ايشان بسپارى به تو خيانت كنند، و اگر خبرى برايت آورند دروغ گويند، و اگر به سختی روزگار دچار شوى رهايت كنند، و اگر وعده اى به تو دهند بدان وفا نكنند.

• «قَالَ وَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَقُولُ حُبُّ الْأَبْرَارِ لِلْأَبْرَارِ ثَوَابٌ لِلْأَبْرَارِ وَ حُبُّ الْفُجَّارِ لِلْأَبْرَارِ فَضِيلَةٌ لِلْأَبْرَارِ وَ بُغْضُ الْفُجَّارِ لِلْأَبْرَارِ زَيْنٌ لِلْأَبْرَارِ وَ بُغْضُ الْأَبْرَارِ لِلْفُجَّارِ خِزْيٌ عَلَى الْفُجَّارِ»؛ و نيز از آن حضرت عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: دوست داشتن نيكان توسط نيكان، براى آن ها ثواب است، و دوست داشتن نيكان توسط تبهكاران، براى نيكان فضيلت است، و دشمنى تبهكاران با نيكان براى نيكان زينت است، و دشمنى نيكان با تبهكاران براى تبهكاران خوارى و رسوائى است.

• «عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِمَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عليه السلام قَالَ قَالَ لِي أَبِي عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا يَا بُنَيَّ انْظُرْ خَمْسَةً فَلَا تُصَاحِبْهُمْ وَ لَا تُحَادِثْهُمْ وَ لَا تُرَافِقْهُمْ فِي طَرِيقٍ فَقُلْتُ يَا أَبَتِ مَنْ هُمْ عَرِّفْنِيهِمْ قَالَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْكَذَّابِ فَإِنَّهُ بِمَنْزِلَةِ السَّرَابِ يُقَرِّبُ لَكَ الْبَعِيدَ وَ يُبَعِّدُ لَكَ الْقَرِيبَ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْفَاسِقِ فَإِنَّهُ بَائِعُكَ بِأُكْلَةٍ أَوْ أَقَلَّ مِنْ ذَلِكَ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْبَخِيلِ فَإِنَّهُ يَخْذُلُكَ فِي مَالِهِ أَحْوَجَ مَا تَكُونُ إِلَيْهِ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرُّكَ وَ إِيَّاكَ وَ مُصَاحَبَةَ الْقَاطِعِ لِرَحِمِهِ فَإِنِّي وَجَدْتُهُ مَلْعُوناً فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي ثَلَاثَةِ مَوَاضِعَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ "فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ * أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُمْ" وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ "الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدّارِ" وَ قَالَ فِي الْبَقَرَةِ "الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ"»؛ حضرت صادق عليه السلام از پدرش امام باقر عليه السلام نقل كند كه پدرم على بن الحسين عليهما السلام به من فرمود: اى فرزند در نظر داشته باش كه با پنج كس همنشين نشوى، و با آنها گفتگو و رفاقت در راهى نكنى؛ گفتم پدر جان آنها كيانند؟ به من معرفى كن، فرمود: زنهار مبادا با دروغگو همنشين شوى زيرا كه او بمنزله سرابى است كه دور را در نظرت نزديك و نزديك را برايت دور جلوه دهد، و زنهار از همنشينى با فاسق و گنهكار بپرهيز كه او به يك لقمه يا كمتر از آن تو را بفروشد، و بر تو باد كه با شخص بخيل همنشين نگردى زيرا كه او مال خود را در سخت ترين نيازمندی هايت از تو دريغ دارد، و زنهار مبادا با احمق همنشين شوى كه او مى خواهد به تو سود رساند ولى زيانت زند، و مبادا با آن كس كه قطع رحم كند رفاقت كنى، كه من او را در دو سه جاى قرآن ملعون يافتم (يكجا) خداى عزوجل فرمايد: (پس آيا اميد داريد كه هرگاه به سرپرستى كارى گمارده شويد فساد در زمين نكنيد و قطع رحم كنيم، ايشانند كه خداوند لعنتشان كرده پس كرشان كرد، و كور ساخت ديدگانشان را) (سوره محمد، 22-23) و نيز (در جاى ديگر) فرمايد: (آنان كه بشكنند پيمان خدا را پس از بستن آن و مى برند آنچه را كه خدا فرموده پيوند شود و فساد كنند در زمين آنها راست لعنت و براى ايشان است بدى آن سراى) (سوره رعد، 25) و نيز در سوره بقره (آيه 27) فرمايد: (آنان كه پيمان خدا را پس از بستنش بشكنند و ببرند آنچه را خداوند دستور داده پيوندش را داده و فساد كنند در زمين ايشانند زيانكاران).

• «عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ سَمِعْتُ الْمُحَارِبِيَّ يَرْوِي عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام عَنْ آبَائِهِ عليهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله ثَلَاثَةٌ مُجَالَسَتُهُمْ تُمِيتُ الْقَلْبَ الْجُلُوسُ مَعَ الْأَنْذَالِ وَ الْحَدِيثُ مَعَ النِّسَاءِ وَ الْجُلُوسُ مَعَ الْأَغْنِيَاءِ»؛ امام صادق عليه السلام از پدرانش عليهم السلام نقل كند كه رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: سه دسته اند كه همنشينى با آنها دل را بميراند: همنشينى با اراذل و فرومايگان، و گفت و شنود با زنها، و نشستن با ثروتمندان.

• «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي الْبِلَادِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ قَالَ قَالَ لُقْمَانُ عليه السلام لِابْنِهِ يَا بُنَيَّ لَا تَقْتَرِبْ فَتَكُونَ أَبْعَدَ لَكَ وَ لَا تَبْعُدْ فَتُهَانَ كُلُّ دَابَّةٍ تُحِبُّ مِثْلَهَا وَ إِنَّ ابْنَ آدَمَ يُحِبُّ مِثْلَهُ وَ لَا تَنْشُرْ بَزَّكَ إِلَّا عِنْدَ بَاغِيهِ كَمَا لَيْسَ بَيْنَ الذِّئْبِ وَ الْكَبْشِ خُلَّةٌ كَذَلِكَ لَيْسَ بَيْنَ الْبَارِّ وَ الْفَاجِرِ خُلَّةٌ مَنْ يَقْتَرِبْ مِنَ الزِّفْتِ يَعْلَقْ بِهِ بَعْضُهُ كَذَلِكَ مَنْ يُشَارِكِ الْفَاجِرَ يَتَعَلَّمْ مِنْ طُرُقِهِ مَنْ يُحِبَّ الْمِرَاءَ يُشْتَمْ وَ مَنْ يَدْخُلْ مَدَاخِلَ السُّوءِ يُتَّهَمْ وَ مَنْ يُقَارِنْ قَرِينَ السَّوْءِ لَا يَسْلَمْ وَ مَنْ لَا يَمْلِكْ لِسَانَهُ يَنْدَمْ»؛ از لقمان به پسرش گفت: اى پسر جانم زياد با مردم نزديك مشو كه موجب دوريت از دلهاى آنها شوى (يعنى چون زياد رفت و آمد با مردم كردى موجب ملال و خستگى آنها شود و در نتيجه مورد بى مهرى آنان واقع شوى) و يكسره از آنان دورى مكن كه (اعتنايت نكنند و) خوار و بى مقدار شوى، هر جاندارى همانند خود را دوست دارد و آدمیزاد هم بمانند خود دوستى ورزد، كالاى خود را جز در نزد خريدار و جويايش پهن مكن و -چنانچه ميان گرگ و گوسفند دوستى نباشد- همچنين ميان نيكوكار و بدكار دوستى نباشد و -هر كه به قير نزديك شود پاره اى از آن به او بچسبد- همچنين هركس با تبهكار در زندگى شريك شود از روشهاى او بياموزد و هر كه جدال و ستيزه جوئى را دوست دارد دشنام خورد و هر كه به جاهاى بد رود متهم گردد و كسى كه با رفيق بد همنشين شود در امان نباشد و هر كه زبان خود را نگه ندارد پشيمان گردد.

• «أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام أَنَّهُ قَالَ لَا تَصْحَبُوا أَهْلَ الْبِدَعِ وَ لَا تُجَالِسُوهُمْ فَتَصِيرُوا عِنْدَ النَّاسِ كَوَاحِدٍ مِنْهُمْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وآله الْمَرْءُ عَلَى دِينِ خَلِيلِهِ وَ قَرِينِهِ»؛ حضرت صادق عليه السلام فرمود: با بدعت گذاران هم صحبت نشويد و هم نشين نگرديد كه در نظر مردم چون يكى از آنها شويد، (چنانکه) رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: انسان هم كيش دوست و رفيق خويش است. علامه مجلسى می گوید: ظاهراً مقصود اين است كه در نزد مردم بدان متهم است و آن را دليل آورده است و شايد مقصود اين باشد غير از تهمت، مفسده ديگرى هم دارد و آن اين است دين دوستش به او سرايت مى‌كند.

• «أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَعْقُوبَ الْهَاشِمِيِّ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّكَ أَسَرَّ مَا تَكُونُ مِنْ نَاحِيَتِهِ أَقْرَبُ مَا يَكُونُ إِلَى مَسَاءَتِكَ»؛ عبيد بن زراره گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: بپرهيز از دوستى با احمق زيرا كه تو هر چه از جانب او شادتر باشى او به بدى رساندن به تو نزديك تر است (گويا مقصود اين است كه هر چه به دوستى او خوشحال تر باشى خطر زيان رساندن او بواسطه حماقتش به تو نزديكتر شود).

• «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَيْسٍ وَ عُثْمَانَ بْنِ سُلَيْمَانَ النَّخَّاسِ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ وَ يُونُسَ بْنِ ظَبْيَانَ قَالَا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام اخْتَبِرُوا إِخْوَانَكُمْ بِخَصْلَتَيْنِ فَإِنْ كَانَتَا فِيهِمْ وَ إِلَّا فَاعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ مُحَافَظَةٍ عَلَى الصَّلَوَاتِ فِي مَوَاقِيتِهَا وَ الْبِرِّ بِالْإِخْوَانِ فِي الْعُسْرِ وَ الْيُسْرِ»؛ مفضل بن عمر و یونس بن ظبیان گويند: حضرت صادق عليه السلام فرمود: برادران خود را با دو خصلت آزمايش كنيد، پس ‍ اگر آن دو خصلت در آنها بود خوب است، و گرنه دور شويد، دور شويد، دور شويد: مواظبت او بر نمازهايش در اوقات آن، و نيكى به برادران در سختى و گشايش.

منابع

• گروهی از محققان و پژوهشگران، سایت تربیت.