طمأنینه: تفاوت بین نسخه‌ها
| سطر ۱۹: | سطر ۱۹: | ||
انسان مؤمن که ریشه‌های اعتقادی خویش را محکم و خلل ناپذیر کرده و در مقام عمل فقط به انجام تکالیف الهی نظر دارد و خداوند را ولی و سرپرست خود می‌داند، هیچگاه هراس و اندوهی به قلبش راه نمی‌یابد:<ref>طباطبائی، المیزان، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، قم انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول، ج2، ص528.</ref> | انسان مؤمن که ریشه‌های اعتقادی خویش را محکم و خلل ناپذیر کرده و در مقام عمل فقط به انجام تکالیف الهی نظر دارد و خداوند را ولی و سرپرست خود می‌داند، هیچگاه هراس و اندوهی به قلبش راه نمی‌یابد:<ref>طباطبائی، المیزان، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، قم انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول، ج2، ص528.</ref> | ||
| − | * {{متن قرآن| | + | * {{متن قرآن|«اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ»}}؛([[سوره بقره]]/257) خداوند، ولّی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند؛ آنها را از ظلمت‌ها به سوی نور بیرون می‌برد. |
'''یاد خدا''' | '''یاد خدا''' | ||
| − | انسان بعد از آنکه همواره به یاد خدا بود، ناگزیر مهر او در دلش نشسته، قلبش به یاد او آرام می‌گیرد.<ref>قوجوی مصطفی، حاشیه محیی الدین شیخ زاده علی تفسیر البیضاوی، به کوشش محمد عبدالقادر شاهین، بیروت دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1419ق، ج5، ص122.</ref> و رحمت و مهربانی او و وعده‌های نیکویش به مؤمنان، هر گونه ترس و دلهره حتی ترس از عذاب خدا را از روانش می‌زداید: {{متن قرآن|«اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ | + | انسان بعد از آنکه همواره به یاد خدا بود، ناگزیر مهر او در دلش نشسته، قلبش به یاد او آرام می‌گیرد.<ref>قوجوی مصطفی، حاشیه محیی الدین شیخ زاده علی تفسیر البیضاوی، به کوشش محمد عبدالقادر شاهین، بیروت دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1419ق، ج5، ص122.</ref> و رحمت و مهربانی او و وعده‌های نیکویش به مؤمنان، هر گونه ترس و دلهره حتی ترس از عذاب خدا را از روانش می‌زداید: {{متن قرآن|«اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُتَشَابِهًا مَثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَىٰ ذِكْرِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ»}}؛<ref>[[سوره زمر]] آیه 23، طبرسی مجمع البیان، مؤسسه 1 علمی بیروت، بیروت، چاپ اول 1415ق، ج8، ص395.</ref> خداوند بهترین سخن را نازل کرده، کتابی که آیاتش همانند یکدیگر است؛ آیاتی مکرر دارد (با تکرار شوق انگیز) که از شنیدن آیاتش لرزه بر اندام کسانی که از پروردگارشان می‌ترسند، می‌افتد؛ پس برون و درونشان نرم و متوجه ذکر خدا می‌شود؛ این هدایت الهی است که هر کس را بخواهد با آن راهنمایی می‌کند. |
'''رضایت به خواست الاهی''' | '''رضایت به خواست الاهی''' | ||
| سطر ۳۵: | سطر ۳۵: | ||
'''تلاوت قرآن''' | '''تلاوت قرآن''' | ||
| − | همانگونه که نزول تدریجی قرآن بر قلب پیامبر موجب آرامش او می گشت،<ref>[[سوره فرقان]]، 32.</ref> تلاوت مستمر آن نیز به انسان آرامش می‌بخشد: {{متن قرآن|«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ | + | همانگونه که نزول تدریجی قرآن بر قلب پیامبر موجب آرامش او می گشت،<ref>[[سوره فرقان]]، 32.</ref> تلاوت مستمر آن نیز به انسان آرامش می‌بخشد: {{متن قرآن|«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»}}؛<ref>[[سوره انفال]]، 2.</ref> مؤمنان تنها کسانی هستند که هرگاه نام خدا برده شود، دلهاشان ترسان می‌گردد و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می‌شود، ایمانشان فزونتر می‌گردد و تنها بر پروردگارشان توکّل دارند. |
'''توکل''' | '''توکل''' | ||
| سطر ۴۹: | سطر ۴۹: | ||
خداوند در قرآن می فرماید: "او همان کسی است که شب را برای شما قرار داد تا در آن آرام شوید". ([[سوره یونس]]، 67) | خداوند در قرآن می فرماید: "او همان کسی است که شب را برای شما قرار داد تا در آن آرام شوید". ([[سوره یونس]]، 67) | ||
| − | {{متن قرآن|«هُوَ | + | {{متن قرآن|«هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ»}}؛ خوردن غذای سالم و طبیعی: در روایات وارد شده است که خوردن انگور سیاه، غم و غصه را از بین می برد. |
==پاکیزگی و نظافت== | ==پاکیزگی و نظافت== | ||
| سطر ۷۱: | سطر ۷۱: | ||
برخی پدیده‌ها در این جهان از طبیعتی آرام بخش برخوردارند، مانند: | برخی پدیده‌ها در این جهان از طبیعتی آرام بخش برخوردارند، مانند: | ||
| − | * 1- شب؛ {{متن قرآن|«هُوَ | + | * 1- شب؛ {{متن قرآن|«هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ»}}؛<ref>[[سوره یونس]] 67، [[سوره قصص]] 73، [[سوره غافر ]] 61.</ref> او کسی است که شب را برای شما آفرید، تا در آن آرامش یابید. |
| − | * 2- خواب؛ {{متن قرآن|«وَجَعَلْنَا | + | * 2- خواب؛ {{متن قرآن|«وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا»}}؛<ref>[[سوره نبأ]]، 9.</ref> و خواب شما را مایه آرامشتان قرار دادیم. |
| − | * 3- همسر؛ {{متن قرآن|«هُوَ | + | * 3- همسر؛ {{متن قرآن|«هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا»}}؛<ref>[[سوره اعراف]]، 189.</ref> او خدایی است که (همۀ) شما را از یک فرد آفرید و همسرش را نیز از یک جنس قرار داد، تا در کنار او بیاساید. |
| − | * 4- خانه؛ {{متن قرآن| | + | * 4- خانه؛ {{متن قرآن|«وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَنًا»}}؛<ref>[[سوره نحل]]، 80.</ref> و خدا برای شما از خانه‌هایتان محل سکونت (و آرامش) قرار داد. |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
نسخهٔ ۱۷ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۴۲
طمأنینه یعنی آرامش، تسکین و آسودگی خاطر که در مقابل آن تشویش، نگرانی و اضطراب است.
محتویات
معنای واژه آرامش
"آرامش" در لغت به معنی حالتی نفسانی همراه با آسودگی و ثبات[۱] و نیز به معنای آرامش و سکون می‌باشد[۲] و در اصطلاح اسم مصدر از آرمیدن است و در برابر اضطراب و دلهره بکار می‌رود و به حالت نفسانی و صفت روانی و قلبی خاص (آسودگی خاطر، ثبات و طمأنینه) گفته می‌شود.[۳]، آرامش در دو سطح فردی و اجتماعی قابل بررسی است که بعد اجتماعی آن را می‌توان امنیت نامید.
جایگاه علمی واژه
انسان به طور طبیعی در طول زندگی در اثر نگرانی‌ها، اضطراب‌ها و ناآرامیهای دنیای جدید، بیش از پیش به احساس امنیت و آرامش نیازمند بوده، همچنان در پی یافتن راههای جدید برای رسیدن به آرامش است.
مکاتب روان درمانی، همگی اهداف اصلی خود را رهایی از اضطراب و پدیدآوردن احساس امنیت می‌دانند، از میان کوشش‌های فراوانی که برای پیش‌گیری از ابتلاء به نگرانی و افسردگی به عمل آمده، به برخی رویکردهای جدید در میان روانشناسان در مورد تأثیر دین و ایمان در سلامت روان اشاره دارند.
ایمان به خدا از نگاه این گروه روانشناسان، سرچشمه‌ای بیکران از آرامش و قدرت معنوی را داراست که هر گونه اضطراب و نگرانی را از انسان زدوده، در برابر هر گونه فشار درونی و بیرونی به انسان مصونیت می‌بخشد.[۴]
عوامل ایجاد آرامش
ایمان
انسان مؤمن که ریشه‌های اعتقادی خویش را محکم و خلل ناپذیر کرده و در مقام عمل فقط به انجام تکالیف الهی نظر دارد و خداوند را ولی و سرپرست خود می‌داند، هیچگاه هراس و اندوهی به قلبش راه نمی‌یابد:[۵]
- «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ»؛(سوره بقره/257) خداوند، ولّی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند؛ آنها را از ظلمت‌ها به سوی نور بیرون می‌برد.
یاد خدا
انسان بعد از آنکه همواره به یاد خدا بود، ناگزیر مهر او در دلش نشسته، قلبش به یاد او آرام می‌گیرد.[۶] و رحمت و مهربانی او و وعده‌های نیکویش به مؤمنان، هر گونه ترس و دلهره حتی ترس از عذاب خدا را از روانش می‌زداید: «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُتَشَابِهًا مَثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَىٰ ذِكْرِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ»؛[۷] خداوند بهترین سخن را نازل کرده، کتابی که آیاتش همانند یکدیگر است؛ آیاتی مکرر دارد (با تکرار شوق انگیز) که از شنیدن آیاتش لرزه بر اندام کسانی که از پروردگارشان می‌ترسند، می‌افتد؛ پس برون و درونشان نرم و متوجه ذکر خدا می‌شود؛ این هدایت الهی است که هر کس را بخواهد با آن راهنمایی می‌کند.
رضایت به خواست الاهی
اگر انسان باور داشته باشد که خداوند متعال همیشه خیرخواه بندگان خود است و به خواست الاهی گردن نهد هیچ دغدغه ای نخواهد داشت.
ارتباط و اطاعت از اولیای الاهی
خداوند به پیامبرش می فرماید: "هنگامی که از مردم خمس و زکات دریافت می کنی بر آنها درود بفرست؛ زیرا که صلوات تو بر آنها، مایه آرامش آنها است".[۸]
تلاوت قرآن
همانگونه که نزول تدریجی قرآن بر قلب پیامبر موجب آرامش او می گشت،[۹] تلاوت مستمر آن نیز به انسان آرامش می‌بخشد: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»؛[۱۰] مؤمنان تنها کسانی هستند که هرگاه نام خدا برده شود، دلهاشان ترسان می‌گردد و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می‌شود، ایمانشان فزونتر می‌گردد و تنها بر پروردگارشان توکّل دارند.
توکل
واگذاری همه حوادث به علم و تدبیر الهی، همراه کوشش و تلاش او را از اندوه، محرومیت‌ها و تأسف برگذشته‌ها و نیز شادی بیهوده بر کام‌یابی رها می‌سازد،[۱۱] انسان مؤمن با تسلیم مطلق در برابر خداوند، همواره از او خشنود بوده، هیچ حادثه‌ای را در جهان ناخوشایند نمی‌بینند.[۱۲]
ازدواج با همسر مومن و صالح
قرآن می فرماید: "یکی از نشانه ها و آیات الاهی این است که برای شما از جنس خودتان همسرهایی آفرید تا با او به سکونت و آرامش برسید".[۱۳]
استراحت در شب
خداوند در قرآن می فرماید: "او همان کسی است که شب را برای شما قرار داد تا در آن آرام شوید". (سوره یونس، 67)
«هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ»؛ خوردن غذای سالم و طبیعی: در روایات وارد شده است که خوردن انگور سیاه، غم و غصه را از بین می برد.
پاکیزگی و نظافت
در روایات زیادی آمده است که: شستن لباس، قال علی علیه السلام: «غسل الثیاب یذهب بالهم والحزن»[۱۴] و شستن سرقال الصادق علیه السلام: "من وجد هما فلایدری ما هو فلیغسل رأسه"،[۱۵] و... باعث از بین رفتن غم و غصه می شود. اینها بعضی از عوامل ایجاد آرامش است که در روایات و آیات مطرح شده است.
عوامل از بین بردن آرامش
اگر انسان از چیزهایی که مانع آرامش است و برای انسان پریشانی خاطر می آورد، دوری کند. زمینه رسیدن به حالت طمأنینه و آرامش را فراهم ساخته است. بعضی از عوامل از بین رفتن آرامش که در روایات بدان ها اشاره شده است عبارت اند از:
- 1- دلبستگی به دنیا: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: "رغبت و علاقه به دنیا موجب غم و حزن انسان است و زهد و بی رغبتی به دنیا موجب راحتی قلب و بدن است". قال رسول الله صلی الله علیه و آله: "الرغبة فی الدنیا تورث الغم والحزن، والزهد فی الدنیا راحة القلب والبدن"،[۱۶] حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «بهره نیکوی این جهان پرهیزکاری است، روی گردانی از دنیاخواهی موجب آرامش و ایمنی انسان است و آرامش‌های مادی گذرا و نابودشدنی است».[۱۷]
امام خمینی نیز با توجه به روایات به فرزندشان حاج سید احمد فرمودند: «...من آنچه ملاحظه کردم و مطالعه در حال قشرهای مختلف نمودم، به این نتیجه رسیده ام که قشرهای قدرتمند و ثروتمند، رنج های درونی و روانی و روحیشان از سایر اقشار بیشتر و آمال و آرزوهای زیادی که به آن نرسیده اند بسیار رنج آورتر و جگرخراش تر است... آنچه مایه نجات انسان ها و آرامش قلوب است، وارستگی و گسستگی از دنیا و تعلقات آن است که با ذکر و یاد دایمی خدای تعالی حاصل می شود».[۱۸]
- 2- طمع و چشم داشت به مال مردم: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: "کسی که به مال دیگران طمع و چشم داشت، داشته باشد حزن و اندوهش طولانی خواهد شد". قال رسول الله صلی الله علیه و آله: "من نظر الی ما فی ایدی الناس، طال حزنه و دام اسفه".[۱۹]
- 3- حسادت: امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: "غیر از حسود ظالمی را ندیدم که شبیه ترین کس به مظلوم باشد؛ زیرا دارای قلبی غصه دار و حزنی پیوسته است".
پدیده‌های دنیوی که مايه ی آرامشند
برخی پدیده‌ها در این جهان از طبیعتی آرام بخش برخوردارند، مانند:
- 1- شب؛ «هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ»؛[۲۰] او کسی است که شب را برای شما آفرید، تا در آن آرامش یابید.
- 2- خواب؛ «وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتًا»؛[۲۱] و خواب شما را مایه آرامشتان قرار دادیم.
- 3- همسر؛ «هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا»؛[۲۲] او خدایی است که (همۀ) شما را از یک فرد آفرید و همسرش را نیز از یک جنس قرار داد، تا در کنار او بیاساید.
- 4- خانه؛ «وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَنًا»؛[۲۳] و خدا برای شما از خانه‌هایتان محل سکونت (و آرامش) قرار داد.
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1377 چاپ اول، ج1، ص98.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1413ق، چاپ سوم، ج8، ص204، احمد فراهیدی، العین، انتشارات اسوه قم، 1414ق، چاپ اول، ج2، ص1095.
- ↑ دهخدا، لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1377 چاپ اول، ج1، ص98.
- ↑ ویلیام جیمز، دین و روان، ترجمه مهدی قائن، تهران، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب 1356، چاپ اول، ص178.
- ↑ طباطبائی، المیزان، مترجم سید محمدباقر موسوی همدانی، قم انتشارات جامعه مدرسین، چاپ اول، ج2، ص528.
- ↑ قوجوی مصطفی، حاشیه محیی الدین شیخ زاده علی تفسیر البیضاوی، به کوشش محمد عبدالقادر شاهین، بیروت دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1419ق، ج5، ص122.
- ↑ سوره زمر آیه 23، طبرسی مجمع البیان، مؤسسه 1 علمی بیروت، بیروت، چاپ اول 1415ق، ج8، ص395.
- ↑ سوره توبه، 103. «ان صلوتک سکن لهم».
- ↑ سوره فرقان، 32.
- ↑ سوره انفال، 2.
- ↑ سوره حدید، 22.
- ↑ نجاتی محمدعثمان، قرآن و روانشناسی، ترجمه عباس عرب، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی 1377، چاپ سوم، ص343-344.
- ↑ سوره روم، 2.
- ↑ بحارالانوار، ج76، ص84 والخصال.
- ↑ بحارالانوار، ج76، ص 323.
- ↑ بحارالانوار، ج73، ص91.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه11.
- ↑ وعده دیدار، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، نامه 26/4/1363.
- ↑ بحارالانوار، ج77، ص172.
- ↑ سوره یونس 67، سوره قصص 73، سوره غافر 61.
- ↑ سوره نبأ، 9.
- ↑ سوره اعراف، 189.
- ↑ سوره نحل، 80.
منابع
- حقیقت آرامش و راههای رسیدن به آن پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 24 دی ماه 1392.
- بهرام پناهي، آرامش (طمأنينه)، پژوهشکده باقرالعلوم، بازیابی: 24 دی ماه 1392.
