صمدیه (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
جز (6پروژه: رتبه بندی، اولویت بندی ، سنجش کیفی) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | + | {{مشخصات کتاب | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
|عنوان= | |عنوان= | ||
| سطر ۱۶: | سطر ۱۳: | ||
|زبان=عربی | |زبان=عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد=۱ |
|عنوان افزوده1= | |عنوان افزوده1= | ||
| سطر ۲۹: | سطر ۲۶: | ||
}} | }} | ||
| + | کتاب '''«الفوائد الصمدیه»''' مشهور به «صمدیه»، یکی از مهمترین و دقیقترین کتابها در [[علم نحو]] است که [[شیخ بهایی]] به برادر کوچکش، «عبدالصمد» دیکته کرده و سپس در اختیار اهل فضل قرار داده است. این کتاب جزو کتب درسی در علم نحو و یکی از کتاب های [[جامع المقدمات (کتاب)|جامع المقدمات]] است. «صمدیه»، کتابی است مختصر با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. تألیف این کتاب در سال ۱۰۳۰ هجری قمری است. | ||
==محتوای کتاب== | ==محتوای کتاب== | ||
| − | این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج حدیقه است | + | این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج حدیقه به شرح زیر است: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | '''حدیقه اول:''' در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع [[علم نحو]] است، آغاز می کند و بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و احکام و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد. | |
| − | در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون: | + | '''حدیقه دوم:''' در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون: |
*موارد معربات و مبنیات | *موارد معربات و مبنیات | ||
| سطر ۴۵: | سطر ۳۹: | ||
*موانع صرف | *موانع صرف | ||
| − | + | '''حدیقه سوم:''' این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد. | |
| − | + | '''حدیقه چهارم:''' در بوستان چهارم کتاب، مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است. | |
| − | + | در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از احکام جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود. | |
| − | + | '''حدیقه پنجم:''' این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان ۲۵ قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنابر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان | ||
==شروح صمدیه== | ==شروح صمدیه== | ||
| − | + | شروح متعددی بر این کتاب نوشته شده است، از جمله: | |
| − | *شرح سید علی خان بن احمد مدنی به نام «الحدائق الندیه فی شرح فوائد | + | *شرح [[سید علیخان مدنی|سید علی خان بن احمد مدنی]] به نام «الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه» |
*«الدره الثمینه فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی | *«الدره الثمینه فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی | ||
*«القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی | *«القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی | ||
| سطر ۷۲: | سطر ۶۰: | ||
*الصمدیه، سایت دائره المعارف طهور. | *الصمدیه، سایت دائره المعارف طهور. | ||
| − | *[http://rasekhoon.net/article/show/618526/%D9%85%D8%AA%D9%86-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C/ محسن قاسمی، متن پژوهی صمدیه شیخ بهائی، سایت راسخون] | + | *[http://rasekhoon.net/article/show/618526/%D9%85%D8%AA%D9%86-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C-%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C/ محسن قاسمی، متن پژوهی صمدیه شیخ بهائی، سایت راسخون]. |
| + | |||
{{سنجش کیفی | {{سنجش کیفی | ||
|سنجش=شده | |سنجش=شده | ||
نسخهٔ ۱۸ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۱۴
 | |
| نویسنده | شیخ بهائی |
| موضوع | زبان عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
کتاب «الفوائد الصمدیه» مشهور به «صمدیه»، یکی از مهمترین و دقیقترین کتابها در علم نحو است که شیخ بهایی به برادر کوچکش، «عبدالصمد» دیکته کرده و سپس در اختیار اهل فضل قرار داده است. این کتاب جزو کتب درسی در علم نحو و یکی از کتاب های جامع المقدمات است. «صمدیه»، کتابی است مختصر با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف. تألیف این کتاب در سال ۱۰۳۰ هجری قمری است.
محتوای کتاب
این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج حدیقه به شرح زیر است:
حدیقه اول: در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع علم نحو است، آغاز می کند و بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند. سپس اقسام اسم و احکام و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد.
حدیقه دوم: در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون:
- موارد معربات و مبنیات
- اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها
- موانع صرف
حدیقه سوم: این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است و در آن به تقسیمات فعل پرداخته می‌شود و پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد و آنگاه ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد. در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم پرداخته و این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد.
حدیقه چهارم: در بوستان چهارم کتاب، مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جمل و اعراب آن‌ها است. در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند و با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد. شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم کرده و به ذکر جایگاه آن‌ها پرداخته است.
در خاتمه این حدیقه به بحثی کلی از احکام جارو مجرور و ظرف و محل اعرابی آن پرداخته می‌شود.
حدیقه پنجم: این بخش را مصنف اختصاص داده به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است. مانند برخی از اسما و ظروف، وی در این بخش به بیان ۲۵ قسم از مفردات می‌پردازد. در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنابر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است، وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند.
شروح صمدیه
شروح متعددی بر این کتاب نوشته شده است، از جمله:
- شرح سید علی خان بن احمد مدنی به نام «الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه»
- «الدره الثمینه فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی
- «القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته علی حسینی
- «شرح الصمدیه» نوشته صادق مهدی حسینی
- «شرح نموداری صمدیه» مرتضی نظری.
منابع
- الصمدیه، سایت دائره المعارف طهور.
- محسن قاسمی، متن پژوهی صمدیه شیخ بهائی، سایت راسخون.
