علی بن هلال جزائری: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | شیخ علی بن هلال جزائری، زاهد و متقی و جامع المعقول و المنقول بوده است. می‌گویند در عصر خودش [[شیخ الاسلام]] و رئیس [[شیعه]] بوده است. [[محقق کرکی]] شاگرد او بوده و او را به اوصاف فقاهت و شیخ الاسلامی ستوده است. او یکی از علمای معاصر شاه اسماعیل اول، سرسلسله سلاطین [[صفویه]] بوده است. | |
| − | + | == معرفی اجمالی == | |
| + | «جزائر» نام ناحیه‌ای در کنار رود شوشتر نزدیک [[بصره]] است که کشاورزی خوبی دارد. و هم‌نام کشوری است که مرکز آن «الجزیره» بوده که بعد از قاهره و اسکندریه، بزرگترین و آبادترین بلاد اسلامی در آفریقا می‌باشد که علما و فقهای متعددی از هر دو محل برخاسته‌اند که شخصیت مورد ترجمه ما، شیخ علی بن هلال یا به تعبیر کامل‌تر، علی بن محمد بن هلال یکی از متولدین آن محل اول می‌باشد و علمای دیگر نیز مانند [[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت‌الله جزائری]] و دیگران از آن محل برخاسته‌اند. | ||
| − | + | او یکی از بزرگان فقهای [[امامیه]] در قرن دهم می‌باشد که در معارف معقول و منقول یکتای عصر خویش بوده و در روزگار خویش ریاست مذهبی و فقهی شیعه به او منتهی گردیده است. | |
| − | او | + | او یکی از معروف‌ترین مشایخ روایتی فقها و بزرگان دین می‌باشد که نام او در سلسله [[اجازه (علم الحدیث)|اجازات]] اغلب بزرگان فقاهت و روایت دیده می‌شود. فقیه ناموری مانند [[محقق کرکی]] (متوفی ۹۴۰ هـ.ق) و [[ابن ابی جمهور احسائی]] و جمعی از اکابر و بزرگانی از مکتب فقهی او برخاسته‌اند. |
| − | او | + | محقق کرکی در سال ۹۰۹ او را به عنوان «شیخ الاسلامی» و فقیه [[اهل بیت]] علیهم‌السلام بودن می‌ستاید و ابن ابی جمهور نیز که [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]] و [[منطق]] و بالخصوص تهذیب القواعد و قسمتی از «[[مختلف الشيعة (کتاب)|مختلف]]» [[علامه حلی|علامه]] را از وی کسب فیض نموده است و معترف است که با کثرت اساتید و [[مشایخ]] خویش، تنها به پاس عظمت و جلالت قدر استادش ابن هلال، به ذکر نام وی کفایت می‌کند و دیگر اساتید خویش را به احترام و عظمت نام او یاد نمی‌کند.<ref> ریحانه الادب، ج ۱، ص ۴۰۷، چاپ تهران، اقبال.</ref> |
| − | + | اما عنوان و لقب [[شیخ الاسلام]] نخستین بار در زندگی این [[فقیه]] بزرگوار به چشم می‌خورد و شاید جلوتر از او نیز بکار رفته باشد، ولی ما نخستین بار در زندگی این فقیه می‌بینیم؛ این عنوان چه مضمونی را می‌رساند؟ آیا عنوانی بوده است دولتی یا مردمی و توده‌ای یا آمیزه‌ای از هر دو؟ این عنوان بعدها توسعه و گسترش پیدا کرده است و رجال علمی و فقهی مانند: [[شیخ بهایی]]، [[علامه مجلسی]]، حاج میرزا محمود تبریزی فرزند شیخ الاسلام میرزا علی‌اصغر و تنی چند از فقها و علما صاحب این عنوان بوده‌اند. | |
| − | + | آیا این عنوان مقتبس از عناوین مقامات روحانی [[اهل سنت]] می‌باشد. یا در برابر عناوین و مناصب آنان پدید آمده است، مطلبی است که باید تحقیق و کنجکاوی بیشتری صورت گیرد. در ابتدا امر به نظر می‌رسد این لقب از القاب تفویضی حکومت [[صفویه]] بوده باشد و این عالم بزرگوار در دوران حکومت شاه اسماعیل صفوی، سر سلسله صفویان زندگی می‌کرده است آن چنان که [[محقق ثانی]] (محقق کرکی) در دوران شاه طهماسب حائز چنین مرتبت و عنوان گردیده است. و آیا پادشاهان صفویه واقعاً معتقد به چنین عنوانی بوده‌اند یا در برابر رقبای عثمانی خویش، توسل و تمسک به چنین دستاویزهایی می‌کرده‌اند، هنوز از نظر نگارنده درست روشن نگردیده است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | آیا این عنوان مقتبس از عناوین مقامات روحانی [[اهل سنت]] می‌باشد. یا در برابر عناوین و مناصب آنان پدید آمده است، مطلبی است | ||
| − | |||
| − | آیا پادشاهان صفویه واقعاً معتقد به چنین عنوانی بوده‌اند یا در برابر رقبای عثمانی خویش، توسل و | ||
==گفتار دانشمندان درباره او== | ==گفتار دانشمندان درباره او== | ||
| − | صاحب ریاض درباره او گوید: «او | + | صاحب [[ریاض العلماء (کتاب)|ریاض]] درباره او گوید: «او یکی از مشایخ اجازه [[امامیه]] و یکی از بزرگان مورد احترام و تجلیل ما می‌باشد. جماعت کثیری از او روایت کرده‌اند، مانند: [[ابن ابی جمهور احسائی]]، شیخ عزالدین آملی، شیخ بزرگوار ابراهیم بن حسن وراق، محقق نامدار محمد بن سلطان حسین اصفهانی و [[محقق ثانی]]».<ref> روضات، ج ۴، ص ۳۵۶.</ref> |
| − | |||
| − | |||
| + | صاحب [[امل الآمل فی علماء جبل عامل (کتاب)|امل الآمل]] گوید: «شیخ زین‌الدین علی بن هلال جزائری، فاضل متکلم و عالم بزرگواری است و کتابی به نام «الدر الفرید فی التوحید» در [[علم کلام|علم کلام]] دارد و از شیخ [[ابن فهد حلی|احمد بن فهد]] روایت می‌کند و از او هم شیخ علی بن عبدالعالی میسی کرکی روایت می‌کند. او در برخی از اجازات خویش مدح و ثنای کامل در مورد او بکار برده است، از آن جمله می‌گوید: او شیخ الاسلام و فقیه [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم‌السلام در عصر خویش بوده است».<ref> امل الامل، ج ۲، ص ۲۱۰.</ref> | ||
| − | ملا عبدالله افندی اصفهانی نیز پس از نقل گفتار صاحب امل | + | [[میرزا عبدالله افندی|ملا عبدالله افندی اصفهانی]] نیز پس از نقل گفتار صاحب امل الآمل او را ستوده و اضافه کرده است: «او تالیفات دیگری نیز دارد و من در سجستان (سیستان) با خط برخی از علماء تالیف او را دیده‌ام و کتاب فوق (الدر الفرید) بسیار پرفایده است و آن از تالیفات علی بن محمد بن هلال جزائری است و ظاهرا لفط محمد اشتباه باشد». |
| − | + | «ولی لفظ محمد اضافه و سهو نیست، بلکه پدر او محمد بوده است و این که علی بن هلال گفته می‌شود، به علت اشتهار جدش یا امتیاز تشخصی است که در لفظ هلال وجود دارد و می‌تواند او را مشخص‌تر از علی بن محمد نشان دهد».<ref> ریاض العلما.</ref> | |
| − | == | + | ==وفات== |
| − | وفات او در سال | + | وفات او در سال ۹۳۷ هـ.ق در [[نجف]] رخ داد و عمر او نزدیک به ۷۰ سال بوده است.<ref> ریحانه الادب، ج ۱، ص ۴۰۷.</ref> |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * | + | |
| + | *عقیقی بخشایشی، "علی بن هلال جزائری" تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه، صفحه ۱۲۷. | ||
==پيوندها== | ==پيوندها== | ||
| − | * '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=35685&scope=To7aJ9yLnlg_K5R7efTRwQILADADRHEMILADADRHEM&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D8%A8%D9%86%20%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه]''' | + | |
| + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=35685&scope=To7aJ9yLnlg_K5R7efTRwQILADADRHEMILADADRHEM&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D8%A8%D9%86%20%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه]''' | ||
[[رده:علمای قرن دهم]] | [[رده:علمای قرن دهم]] | ||
[[رده:فقیهان]] | [[رده:فقیهان]] | ||
نسخهٔ ۱۸ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۲۷
شیخ علی بن هلال جزائری، زاهد و متقی و جامع المعقول و المنقول بوده است. می‌گویند در عصر خودش شیخ الاسلام و رئیس شیعه بوده است. محقق کرکی شاگرد او بوده و او را به اوصاف فقاهت و شیخ الاسلامی ستوده است. او یکی از علمای معاصر شاه اسماعیل اول، سرسلسله سلاطین صفویه بوده است.
معرفی اجمالی
«جزائر» نام ناحیه‌ای در کنار رود شوشتر نزدیک بصره است که کشاورزی خوبی دارد. و هم‌نام کشوری است که مرکز آن «الجزیره» بوده که بعد از قاهره و اسکندریه، بزرگترین و آبادترین بلاد اسلامی در آفریقا می‌باشد که علما و فقهای متعددی از هر دو محل برخاسته‌اند که شخصیت مورد ترجمه ما، شیخ علی بن هلال یا به تعبیر کامل‌تر، علی بن محمد بن هلال یکی از متولدین آن محل اول می‌باشد و علمای دیگر نیز مانند سید نعمت‌الله جزائری و دیگران از آن محل برخاسته‌اند.
او یکی از بزرگان فقهای امامیه در قرن دهم می‌باشد که در معارف معقول و منقول یکتای عصر خویش بوده و در روزگار خویش ریاست مذهبی و فقهی شیعه به او منتهی گردیده است.
او یکی از معروف‌ترین مشایخ روایتی فقها و بزرگان دین می‌باشد که نام او در سلسله اجازات اغلب بزرگان فقاهت و روایت دیده می‌شود. فقیه ناموری مانند محقق کرکی (متوفی ۹۴۰ هـ.ق) و ابن ابی جمهور احسائی و جمعی از اکابر و بزرگانی از مکتب فقهی او برخاسته‌اند.
محقق کرکی در سال ۹۰۹ او را به عنوان «شیخ الاسلامی» و فقیه اهل بیت علیهم‌السلام بودن می‌ستاید و ابن ابی جمهور نیز که فقه، اصول و منطق و بالخصوص تهذیب القواعد و قسمتی از «مختلف» علامه را از وی کسب فیض نموده است و معترف است که با کثرت اساتید و مشایخ خویش، تنها به پاس عظمت و جلالت قدر استادش ابن هلال، به ذکر نام وی کفایت می‌کند و دیگر اساتید خویش را به احترام و عظمت نام او یاد نمی‌کند.[۱]
اما عنوان و لقب شیخ الاسلام نخستین بار در زندگی این فقیه بزرگوار به چشم می‌خورد و شاید جلوتر از او نیز بکار رفته باشد، ولی ما نخستین بار در زندگی این فقیه می‌بینیم؛ این عنوان چه مضمونی را می‌رساند؟ آیا عنوانی بوده است دولتی یا مردمی و توده‌ای یا آمیزه‌ای از هر دو؟ این عنوان بعدها توسعه و گسترش پیدا کرده است و رجال علمی و فقهی مانند: شیخ بهایی، علامه مجلسی، حاج میرزا محمود تبریزی فرزند شیخ الاسلام میرزا علی‌اصغر و تنی چند از فقها و علما صاحب این عنوان بوده‌اند.
آیا این عنوان مقتبس از عناوین مقامات روحانی اهل سنت می‌باشد. یا در برابر عناوین و مناصب آنان پدید آمده است، مطلبی است که باید تحقیق و کنجکاوی بیشتری صورت گیرد. در ابتدا امر به نظر می‌رسد این لقب از القاب تفویضی حکومت صفویه بوده باشد و این عالم بزرگوار در دوران حکومت شاه اسماعیل صفوی، سر سلسله صفویان زندگی می‌کرده است آن چنان که محقق ثانی (محقق کرکی) در دوران شاه طهماسب حائز چنین مرتبت و عنوان گردیده است. و آیا پادشاهان صفویه واقعاً معتقد به چنین عنوانی بوده‌اند یا در برابر رقبای عثمانی خویش، توسل و تمسک به چنین دستاویزهایی می‌کرده‌اند، هنوز از نظر نگارنده درست روشن نگردیده است.
گفتار دانشمندان درباره او
صاحب ریاض درباره او گوید: «او یکی از مشایخ اجازه امامیه و یکی از بزرگان مورد احترام و تجلیل ما می‌باشد. جماعت کثیری از او روایت کرده‌اند، مانند: ابن ابی جمهور احسائی، شیخ عزالدین آملی، شیخ بزرگوار ابراهیم بن حسن وراق، محقق نامدار محمد بن سلطان حسین اصفهانی و محقق ثانی».[۲]
صاحب امل الآمل گوید: «شیخ زین‌الدین علی بن هلال جزائری، فاضل متکلم و عالم بزرگواری است و کتابی به نام «الدر الفرید فی التوحید» در علم کلام دارد و از شیخ احمد بن فهد روایت می‌کند و از او هم شیخ علی بن عبدالعالی میسی کرکی روایت می‌کند. او در برخی از اجازات خویش مدح و ثنای کامل در مورد او بکار برده است، از آن جمله می‌گوید: او شیخ الاسلام و فقیه اهل بیت علیهم‌السلام در عصر خویش بوده است».[۳]
ملا عبدالله افندی اصفهانی نیز پس از نقل گفتار صاحب امل الآمل او را ستوده و اضافه کرده است: «او تالیفات دیگری نیز دارد و من در سجستان (سیستان) با خط برخی از علماء تالیف او را دیده‌ام و کتاب فوق (الدر الفرید) بسیار پرفایده است و آن از تالیفات علی بن محمد بن هلال جزائری است و ظاهرا لفط محمد اشتباه باشد».
«ولی لفظ محمد اضافه و سهو نیست، بلکه پدر او محمد بوده است و این که علی بن هلال گفته می‌شود، به علت اشتهار جدش یا امتیاز تشخصی است که در لفظ هلال وجود دارد و می‌تواند او را مشخص‌تر از علی بن محمد نشان دهد».[۴]
وفات
وفات او در سال ۹۳۷ هـ.ق در نجف رخ داد و عمر او نزدیک به ۷۰ سال بوده است.[۵]
پانویس
منابع
- عقیقی بخشایشی، "علی بن هلال جزائری" تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه، صفحه ۱۲۷.
پيوندها
