جواهر الکلام (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
جز (Aghajani صفحهٔ جواهر الکلام را به جواهر الکلام (کتاب) منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | اثری جامع و استدلالی در فقه امامی تالیف شیخ محمدحسن نجفی اصفهانی، معروف به "[[صاحب جواهر]]" عالم و فقیه بزرگ [[شیعه]] در قرن 13 هـ.ق. | + | اثری جامع و استدلالی در فقه امامی تالیف شیخ محمدحسن نجفی اصفهانی، معروف به "[[صاحب جواهر]]" عالم و فقیه بزرگ [[شیعه]] در قرن 13 هـ.ق. |
| − | + | ||
| + | به طور كلی می‌‌توان ویژگیهای كتاب را به شرح زیر بیان كرد: | ||
| + | |||
| + | #جامع بودن آن به اقوال و آرا بزرگان فقه و استدلال‌های علما و دانشمندان قبلی. | ||
| + | #تنها وجود آن در كتابخانه، فرد را از بیشتر كتاب‌های فقهی غنی و بی‌نیاز می‌‌سازد. یك فرد مجتهد وقتی آن را در اختیار داشته باشد، از اكثر كتاب‌های فقهی استدلالی بی‌نیاز است. | ||
| + | #امتیاز دیگر جواهر آن است كه محتوی فروع نادر فقهی است كه در اغلب كتاب‌ها مورد غفلت یا بی‌توجهی قرار گرفته است. جواهر جامع مسائل اساسی و هم مسائل فرعی و جزئی است پس جواهر به تمام معنای آن جواهر و درها و زبرجدهاست و رمز پایداری و بقا و انتشار و كثرت رغبت مردم در این خصوصیات نامبرده نهفته است و هیچ امری بدون [[حكمت]] و علت نیست و هیچ فقیهی هر چند از نظر مالی در فقر و نیازمندی بسر ببرد، بی‌نیاز از داشتن آن نیست. | ||
| + | |||
| + | كتاب جواهر با آن خصوصیات نامبرده، یكی از نوادر و غرائب روزگار است كه عمر یك فرد با آن همه اشتغالات مرجعیت باید آن چنان بابركت باشد كه به جمع‌آوری و تالیف چنین موسوعه و دائرة‌المعارف بزرگ، یك تنه قیام ورزد چون جواهر با چاپ‌های كنونی كه هر جلد بالغ بر 500 صفحه است، در حدود بیست و یك هزار و پانصد صفحه می‌‌گردد و با احتساب هر صفحه در 22 سطر، در حدو 500000 سطر می‌‌باشد كه شمردن و مطالعه آن یك عمر بابركتی می‌‌طلبد، و نگارش آن یك عمر مؤید من عندالله! | ||
| + | |||
| + | |||
| + | شیخ محمد حسن نجفى در 25 سالگى نگارش کتاب بى نظیر «جواهر الکلام» را که در شرح کتاب شرایع‌الاسلام محقق حلى است آغاز کرد. | ||
| + | |||
| + | جواهرالکلام در 43 جلد، در حقیقت دائرة‌المعارف فقه شیعه و یک مجموعه کامل فقهی است که حاوی نظریات و آرای فقهی علمای متقدم و متأخر است. کتاب جواهر از دیدگاه تمام علما و تراجم حائز اهمیت است. | ||
| + | |||
| + | علامه سید محسن امین (متوفاى 1371 ق) درباره این کتاب مى‌نویسد: در فقه اسلام کتابى به همتایى جواهرالکلام نیست. | ||
| + | |||
| + | شیخ انصارى نیز گفته است: براى مجتهدى که بخواهد احکام الهى را استنباط کند، کافى است کتابهاى جواهر و وسائل الشیعه را در اختیار داشته باشد و کمتر اتفاق مى‌افتد که به کتابى از پیشینیان نیازمند شود. | ||
| + | |||
| + | جواهرالکلام پس از تألیف، بسیار مورد اقبال و ستایش عالمان شیعه قرار گرفت، که از یک سو به دلیل شخصیت مؤلف آن بود و از سوی دیگر به دلیل ویژگیهای انحصاری آن. | ||
| + | |||
| + | این کتاب را اثری بی‌‌نظیر در تاریخ اسلام، بزرگ‌ترین اثر فقهی، شبیه معجزه، برترین شگفتی عصر خود و مظهر نبوغ یک انسان برشمرده و گفته‌‌اند که هیچ فقیهی برای استنباط فقهی بی‌نیاز از این کتاب نیست و با داشتن این کتاب، چندان به اثر دیگری نیاز ندارد. | ||
| + | |||
| + | ویژگیهای کتاب «جواهرالکلام» | ||
| + | |||
| + | اولین ویژگى، وسعت تتبع و دقت مؤلف در اقوال و نظریات فقهاى بزرگ شیعه است. | ||
| + | |||
| + | دومین خصوصیت، اسلوب و روش بىنظیرى است که از ابتدا تا انتهاى کتاب ثابت مانده است. | ||
| + | |||
| + | سومین ویژگى این که با داشتن کتاب جواهر از بسیارى از کتابهاى فقهى مىتوان بىنیاز شد و مجتهد با رجوع به این کتاب مىتواند اطمینان پیدا کند در بسیارى از مسائل فقهى نیازى به کتاب دیگرى ندارد اما سایر کتابهاى فقهى این گونه نیستند. | ||
| + | |||
| + | در نقل قولى که از صاحب جواهر شده این گونه میگوید: «من کان عنده جامع المقاصد و الوسائل و الجواهر فلا یحتاج إلى کتاب للخروج عن عهدة الفحص الواجب على الفقیه فی آحاد المسائل الفرعیّة» | ||
| + | |||
| + | یعنی فقیهی که نزدش کتابهای جامع‌المقاصد، وسائل‌الشیعه و جواهرالکلام باشد برای جستجوی لازم و واجب که بر عهده‌اش به جهت به دست آوردن حکم فقهی است، محتاج کتاب دیگری نیست. | ||
| + | |||
| + | از خصوصیات دیگر این که مسائل و فروع کمیاب و نادر فقهى که در سایر کتابهاى فقهى پیدا نمىشود در جواهر ذکر شده است و بنابراین، این کتاب جامع فروع و امهات مسائل فقهى است. | ||
| + | |||
| + | و به دلیل همین خصوصیات و ویژگىهاى خاص جواهرالکلام، در تمام مراکز علمى فقهى و نزد دانش پژوهان فقه، این کتاب ارزنده وجود دارد. | ||
| + | |||
| + | مشرق نیوز{{مشخصات کتاب | ||
|عنوان= | |عنوان= | ||
| سطر ۳۷: | سطر ۷۵: | ||
کتاب جواهرالکلام، شرحی مزجی است و شامل چهار بخش کلی که عبارتست از: | کتاب جواهرالکلام، شرحی مزجی است و شامل چهار بخش کلی که عبارتست از: | ||
| − | # عبادات | + | #عبادات |
| − | # عقود | + | #عقود |
| − | # ایقاعات | + | #ایقاعات |
| − | # احکام | + | #احکام |
| − | * بخش مهمی درباره چگونگی استنباط احکام فقهی از احادیث | + | *بخش مهمی درباره چگونگی استنباط احکام فقهی از احادیث |
| − | * اقوال و آراء فقهای متقدم و متاخر شیعه و عده ای از فقهای معاصر شیعه | + | *اقوال و آراء فقهای متقدم و متاخر شیعه و عده ای از فقهای معاصر شیعه |
| − | * اقوال فقهای مذاهب دیگر مانند «زیدیان» و بعضی از فقهای بزرگ اهل تسنن مانند "ابوحنیفه و شافعی" (البته این آراء و اقوال در بعضی احکام آمده است). | + | *اقوال فقهای مذاهب دیگر مانند «زیدیان» و بعضی از فقهای بزرگ اهل تسنن مانند "ابوحنیفه و شافعی" (البته این آراء و اقوال در بعضی احکام آمده است). |
علاوه بر مباحث فقهی و اصولی و قرآنی و حدیثی و ادبی مطالب متنوع دیگری از جلمه: عادات و سنت های متداول آن زمان، حوادث مهم آن زمان مانند «واقعه شیوع بیماری طاعون» و در مبحث نماز، ذکر امارات قبله، زاویه انحراف قبله شهرهای مختلف اسلامی. | علاوه بر مباحث فقهی و اصولی و قرآنی و حدیثی و ادبی مطالب متنوع دیگری از جلمه: عادات و سنت های متداول آن زمان، حوادث مهم آن زمان مانند «واقعه شیوع بیماری طاعون» و در مبحث نماز، ذکر امارات قبله، زاویه انحراف قبله شهرهای مختلف اسلامی. | ||
| سطر ۵۲: | سطر ۹۰: | ||
از ویژگی های مهم «جواهرالکلام» این که: | از ویژگی های مهم «جواهرالکلام» این که: | ||
| − | # فروع فقهی زیادی در هر موضوع را شامل شده است به طوری که بعضی مسائل که در هیچ منبع فقهی مطرح نشده، در این کتاب پیدا می شود. | + | #فروع فقهی زیادی در هر موضوع را شامل شده است به طوری که بعضی مسائل که در هیچ منبع فقهی مطرح نشده، در این کتاب پیدا می شود. |
| − | # مولف ضمن این که مسائل جزئی فقهی را در ذیل متن شرایع مطرح کرده، در بعضی موارد بابی گشوده و با عنوان «فائده، فوائد و امثالهم» آنچه را که محقق حلی و دیگران به آن نپرداخته اند، بحث کرده است. | + | #مولف ضمن این که مسائل جزئی فقهی را در ذیل متن شرایع مطرح کرده، در بعضی موارد بابی گشوده و با عنوان «فائده، فوائد و امثالهم» آنچه را که محقق حلی و دیگران به آن نپرداخته اند، بحث کرده است. |
| − | # تعابیر اختصاری زیادی در مورد نام اشخاص و آثار علمی آمده است مانند "فاضل" برای [[علامه حلی]]، "خراسانی" برای فاضل سبزواری، "شارح الدروس" برای آقاحسین خوانساری و... | + | #تعابیر اختصاری زیادی در مورد نام اشخاص و آثار علمی آمده است مانند "فاضل" برای [[علامه حلی]]، "خراسانی" برای فاضل سبزواری، "شارح الدروس" برای آقاحسین خوانساری و... |
باید گفت که شیوه صاحب جواهر در این کتاب چنین است که نخست یک اصطلاح فقهی را آورده و به بحث درباره جنبه های ادبی و لغوی آن پرداخته و بعد عبارت متن «شرایع الاسلام» را به صورت مزجی ذکر کرده و با استدلال تفصیلی، ضمن اشاره به اقوال و آراء دانشمندان بزرگ [[شیعه]] در هر مورد آن را نقد کرده و رای نهایی خود را با استدلال منطقی و استناد به آیات و روایات و اجماع و دلایل عقلی ثابت نموده است. | باید گفت که شیوه صاحب جواهر در این کتاب چنین است که نخست یک اصطلاح فقهی را آورده و به بحث درباره جنبه های ادبی و لغوی آن پرداخته و بعد عبارت متن «شرایع الاسلام» را به صورت مزجی ذکر کرده و با استدلال تفصیلی، ضمن اشاره به اقوال و آراء دانشمندان بزرگ [[شیعه]] در هر مورد آن را نقد کرده و رای نهایی خود را با استدلال منطقی و استناد به آیات و روایات و اجماع و دلایل عقلی ثابت نموده است. | ||
| + | '''شهید مطهری:''' شیخ محمدحسن صاحب كتاب جواهرالكلام كه شرح شرایع محقق است و می‌‌توان آن را دائرة‌المعارف فقه [[شیعه]] خواند. اكنون هیچ فقیهی خود را از جواهر بی‌نیاز نمی‌‌داند. این كتاب مكرر چاپ سنگی شده است و اخیرا با چاپ حروفی در قطع وزیری مشغول چاپش هستند و در حدود پنجاه جلد 400 صفحه‌ای یعنی در حدود بیست هزار صفحه خواهد شد. | ||
| + | |||
| + | كتاب جواهر عظیم‌ترین كتاب فقهی مسلمین است و با توجه به این كه هر سطر این كتاب مطلب علمی است و مطالعه یك صفحه آن، وقت زیاد و دقت زیادتری می‌‌خواهد، می‌‌توان حدس زد كه تالیف این كتاب بیست هزار صفحه‌ای، چقدر نیرو برده است. او سی سال تمام یك سره كار كرد تا چنین اثر عظیمی به وجود آورده این كتاب مظهر نبوغ و همت و استقامت و عشق و [[ایمان]] یك انسان به كمال خویشتن است.<ref>آشنایی با علوم اسلامی، ص 308.</ref> | ||
| + | |||
| + | '''محدث نوری:''' | ||
| + | |||
| + | شیخ محمدحسن صاحب جواهر، شخصیتی است كه ریاست امامیه در عصر خویش به او منتهی گردید و كتاب او نظیر و همانند ندارد و در [[اسلام]] كتابی همانند آن در [[حلال]] و [[حرام]] نوشته نشده است. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | '''مرحوم شیخ عبدالحسین تهرانی(استاد محدث نوری):''' | ||
| + | |||
| + | اگر مورخ زمان صاحب جواهر، تصمیم گیرد كه حوادث عجیبه آن زمان را ثبت اوراق نماید، هر آینه عجیب‌تر از تصنیف كتاب جواهرالكلام چیز دیگری را سراغ نتواند كرد. | ||
==ترجمه، شرح، تعلیقات و... بر کتاب== | ==ترجمه، شرح، تعلیقات و... بر کتاب== | ||
| سطر ۶۷: | سطر ۱۱۷: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * [http://www.tahoordanesh.com/page.php?pid=11315 دایرة المعارف طهور، ذیل مدخل "جواهرالکلام"]، (27 اردیبهشت 1391). | + | |
| − | * [http://www.hawzah.net/FA/articleview.html?ArticleID=85934 محمدفاضل استرآبادی، نگاهی به کتاب نفیس جواهرالکلام، پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، (27 اردیبهشت 1391). | + | *[http://www.tahoordanesh.com/page.php?pid=11315 دایرة المعارف طهور، ذیل مدخل "جواهرالکلام"]، (27 اردیبهشت 1391). |
| + | *[http://www.hawzah.net/FA/articleview.html?ArticleID=85934 محمدفاضل استرآبادی، نگاهی به کتاب نفیس جواهرالکلام، پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، (27 اردیبهشت 1391). | ||
==متن کتاب جواهر الکلام== | ==متن کتاب جواهر الکلام== | ||
| − | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/58955/جواهر-الكلام---في-شرح-شرائع-الاسلام----محقق‌‌حلي | + | [http://lib.ahlolbait.com/parvan/resource/58955/جواهر-الكلام---في-شرح-شرائع-الاسلام----محقق‌‌حلي جواهر الکلام] |
{{فقه}} | {{فقه}} | ||
نسخهٔ ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۲۵
اثری جامع و استدلالی در فقه امامی تالیف شیخ محمدحسن نجفی اصفهانی، معروف به "صاحب جواهر" عالم و فقیه بزرگ شیعه در قرن 13 هـ.ق.
به طور كلی می‌‌توان ویژگیهای كتاب را به شرح زیر بیان كرد:
- جامع بودن آن به اقوال و آرا بزرگان فقه و استدلال‌های علما و دانشمندان قبلی.
- تنها وجود آن در كتابخانه، فرد را از بیشتر كتاب‌های فقهی غنی و بی‌نیاز می‌‌سازد. یك فرد مجتهد وقتی آن را در اختیار داشته باشد، از اكثر كتاب‌های فقهی استدلالی بی‌نیاز است.
- امتیاز دیگر جواهر آن است كه محتوی فروع نادر فقهی است كه در اغلب كتاب‌ها مورد غفلت یا بی‌توجهی قرار گرفته است. جواهر جامع مسائل اساسی و هم مسائل فرعی و جزئی است پس جواهر به تمام معنای آن جواهر و درها و زبرجدهاست و رمز پایداری و بقا و انتشار و كثرت رغبت مردم در این خصوصیات نامبرده نهفته است و هیچ امری بدون حكمت و علت نیست و هیچ فقیهی هر چند از نظر مالی در فقر و نیازمندی بسر ببرد، بی‌نیاز از داشتن آن نیست.
كتاب جواهر با آن خصوصیات نامبرده، یكی از نوادر و غرائب روزگار است كه عمر یك فرد با آن همه اشتغالات مرجعیت باید آن چنان بابركت باشد كه به جمع‌آوری و تالیف چنین موسوعه و دائرة‌المعارف بزرگ، یك تنه قیام ورزد چون جواهر با چاپ‌های كنونی كه هر جلد بالغ بر 500 صفحه است، در حدود بیست و یك هزار و پانصد صفحه می‌‌گردد و با احتساب هر صفحه در 22 سطر، در حدو 500000 سطر می‌‌باشد كه شمردن و مطالعه آن یك عمر بابركتی می‌‌طلبد، و نگارش آن یك عمر مؤید من عندالله!
شیخ محمد حسن نجفى در 25 سالگى نگارش کتاب بى نظیر «جواهر الکلام» را که در شرح کتاب شرایع‌الاسلام محقق حلى است آغاز کرد.
جواهرالکلام در 43 جلد، در حقیقت دائرة‌المعارف فقه شیعه و یک مجموعه کامل فقهی است که حاوی نظریات و آرای فقهی علمای متقدم و متأخر است. کتاب جواهر از دیدگاه تمام علما و تراجم حائز اهمیت است.
علامه سید محسن امین (متوفاى 1371 ق) درباره این کتاب مى‌نویسد: در فقه اسلام کتابى به همتایى جواهرالکلام نیست.
شیخ انصارى نیز گفته است: براى مجتهدى که بخواهد احکام الهى را استنباط کند، کافى است کتابهاى جواهر و وسائل الشیعه را در اختیار داشته باشد و کمتر اتفاق مى‌افتد که به کتابى از پیشینیان نیازمند شود.
جواهرالکلام پس از تألیف، بسیار مورد اقبال و ستایش عالمان شیعه قرار گرفت، که از یک سو به دلیل شخصیت مؤلف آن بود و از سوی دیگر به دلیل ویژگیهای انحصاری آن.
این کتاب را اثری بی‌‌نظیر در تاریخ اسلام، بزرگ‌ترین اثر فقهی، شبیه معجزه، برترین شگفتی عصر خود و مظهر نبوغ یک انسان برشمرده و گفته‌‌اند که هیچ فقیهی برای استنباط فقهی بی‌نیاز از این کتاب نیست و با داشتن این کتاب، چندان به اثر دیگری نیاز ندارد.
ویژگیهای کتاب «جواهرالکلام»
اولین ویژگى، وسعت تتبع و دقت مؤلف در اقوال و نظریات فقهاى بزرگ شیعه است.
دومین خصوصیت، اسلوب و روش بىنظیرى است که از ابتدا تا انتهاى کتاب ثابت مانده است.
سومین ویژگى این که با داشتن کتاب جواهر از بسیارى از کتابهاى فقهى مىتوان بىنیاز شد و مجتهد با رجوع به این کتاب مىتواند اطمینان پیدا کند در بسیارى از مسائل فقهى نیازى به کتاب دیگرى ندارد اما سایر کتابهاى فقهى این گونه نیستند.
در نقل قولى که از صاحب جواهر شده این گونه میگوید: «من کان عنده جامع المقاصد و الوسائل و الجواهر فلا یحتاج إلى کتاب للخروج عن عهدة الفحص الواجب على الفقیه فی آحاد المسائل الفرعیّة»
یعنی فقیهی که نزدش کتابهای جامع‌المقاصد، وسائل‌الشیعه و جواهرالکلام باشد برای جستجوی لازم و واجب که بر عهده‌اش به جهت به دست آوردن حکم فقهی است، محتاج کتاب دیگری نیست.
از خصوصیات دیگر این که مسائل و فروع کمیاب و نادر فقهى که در سایر کتابهاى فقهى پیدا نمىشود در جواهر ذکر شده است و بنابراین، این کتاب جامع فروع و امهات مسائل فقهى است.
و به دلیل همین خصوصیات و ویژگىهاى خاص جواهرالکلام، در تمام مراکز علمى فقهى و نزد دانش پژوهان فقه، این کتاب ارزنده وجود دارد.
مشرق نیوز
 | |
| نویسنده | محمدحسن نجفی اصفهانی |
| موضوع | فقه شيعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 43 |
| مصحح | عباس قوچاني |
|
| |
محتویات
معرفی اجمالی کتاب
کتابی مشروح و استدلالی در فقه شیعه، در قرن سیزدهم هجری قمری به زبان عربی.
این کتاب، شرح مبسوط کتاب «شرایع الاسلام» علامه محقق حلی متوفی 676 هـ.ق است. جواهرالکلام را می توان دائرة المعارف فقهی شیعی نامید زیرا از نظر گسترش و جامعیت نظرات و آراء دانشمندان و فقهای اثنی عشری از تمام کتب قبل برتر است.
چنان که در وصف آن گفته شده که: نسبت جواهر به فقه، مثل نسبت کتاب بحارالانوار علامه مجلسی است نسبت به اخبار اهل بیت اطهار علیهم السلام. مولف در این کتاب، تمامی فروعات فقهیه را از اول تا آخر (عبادات، عقود، ایقاعات، احکام) با ادله آنها در کمال دقت نظر بررسی کرده و مسائل و موضوعات گوناگون و متنوع را از جنبه های مختلف با احاطه کامل بر اقوال علما و استناد به آیات قرآنی و روایات و استدلالات منطقی تطبیق داده است. نام کامل کتاب «جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام» می باشد.
بخش های کتاب
کتاب جواهرالکلام، شرحی مزجی است و شامل چهار بخش کلی که عبارتست از:
- عبادات
- عقود
- ایقاعات
- احکام
- بخش مهمی درباره چگونگی استنباط احکام فقهی از احادیث
- اقوال و آراء فقهای متقدم و متاخر شیعه و عده ای از فقهای معاصر شیعه
- اقوال فقهای مذاهب دیگر مانند «زیدیان» و بعضی از فقهای بزرگ اهل تسنن مانند "ابوحنیفه و شافعی" (البته این آراء و اقوال در بعضی احکام آمده است).
علاوه بر مباحث فقهی و اصولی و قرآنی و حدیثی و ادبی مطالب متنوع دیگری از جلمه: عادات و سنت های متداول آن زمان، حوادث مهم آن زمان مانند «واقعه شیوع بیماری طاعون» و در مبحث نماز، ذکر امارات قبله، زاویه انحراف قبله شهرهای مختلف اسلامی.
ارزش کتاب
از ویژگی های مهم «جواهرالکلام» این که:
- فروع فقهی زیادی در هر موضوع را شامل شده است به طوری که بعضی مسائل که در هیچ منبع فقهی مطرح نشده، در این کتاب پیدا می شود.
- مولف ضمن این که مسائل جزئی فقهی را در ذیل متن شرایع مطرح کرده، در بعضی موارد بابی گشوده و با عنوان «فائده، فوائد و امثالهم» آنچه را که محقق حلی و دیگران به آن نپرداخته اند، بحث کرده است.
- تعابیر اختصاری زیادی در مورد نام اشخاص و آثار علمی آمده است مانند "فاضل" برای علامه حلی، "خراسانی" برای فاضل سبزواری، "شارح الدروس" برای آقاحسین خوانساری و...
باید گفت که شیوه صاحب جواهر در این کتاب چنین است که نخست یک اصطلاح فقهی را آورده و به بحث درباره جنبه های ادبی و لغوی آن پرداخته و بعد عبارت متن «شرایع الاسلام» را به صورت مزجی ذکر کرده و با استدلال تفصیلی، ضمن اشاره به اقوال و آراء دانشمندان بزرگ شیعه در هر مورد آن را نقد کرده و رای نهایی خود را با استدلال منطقی و استناد به آیات و روایات و اجماع و دلایل عقلی ثابت نموده است.
شهید مطهری: شیخ محمدحسن صاحب كتاب جواهرالكلام كه شرح شرایع محقق است و می‌‌توان آن را دائرة‌المعارف فقه شیعه خواند. اكنون هیچ فقیهی خود را از جواهر بی‌نیاز نمی‌‌داند. این كتاب مكرر چاپ سنگی شده است و اخیرا با چاپ حروفی در قطع وزیری مشغول چاپش هستند و در حدود پنجاه جلد 400 صفحه‌ای یعنی در حدود بیست هزار صفحه خواهد شد.
كتاب جواهر عظیم‌ترین كتاب فقهی مسلمین است و با توجه به این كه هر سطر این كتاب مطلب علمی است و مطالعه یك صفحه آن، وقت زیاد و دقت زیادتری می‌‌خواهد، می‌‌توان حدس زد كه تالیف این كتاب بیست هزار صفحه‌ای، چقدر نیرو برده است. او سی سال تمام یك سره كار كرد تا چنین اثر عظیمی به وجود آورده این كتاب مظهر نبوغ و همت و استقامت و عشق و ایمان یك انسان به كمال خویشتن است.[۱]
محدث نوری:
شیخ محمدحسن صاحب جواهر، شخصیتی است كه ریاست امامیه در عصر خویش به او منتهی گردید و كتاب او نظیر و همانند ندارد و در اسلام كتابی همانند آن در حلال و حرام نوشته نشده است.
مرحوم شیخ عبدالحسین تهرانی(استاد محدث نوری):
اگر مورخ زمان صاحب جواهر، تصمیم گیرد كه حوادث عجیبه آن زمان را ثبت اوراق نماید، هر آینه عجیب‌تر از تصنیف كتاب جواهرالكلام چیز دیگری را سراغ نتواند كرد.
ترجمه، شرح، تعلیقات و... بر کتاب
شروح و حواشی متعددی بر جواهرالکلام یا بخش هایی از آن تالیف شده که شرح حال آنها در کتاب «البدرالزاهرفی تراجم اعلام کتاب الجواهر» اثر ناصر کرمی قم 1424 آمده است.
وضعیت نشر
اولین چاپ در زمان حیات مولف 1262 هـ.ق، در شش مجلد رحلی بود که تا سال 1376 هـ.ق 24 بار چاپ شد. چاپ جدید آن در فاصله سالهای 1377 تا 1398 هـ.ق در 43 جلد در نجف، تهران و بیروت بود. چاپ اخیر این کتاب با تحقیقی کامل و استوار در موسسه نشر اسلامی قم در حال انجام است که تاکنون 16 جلد آن منتشر شده است.
منابع
- دایرة المعارف طهور، ذیل مدخل "جواهرالکلام"، (27 اردیبهشت 1391).
- محمدفاضل استرآبادی، نگاهی به کتاب نفیس جواهرالکلام، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، (27 اردیبهشت 1391).
متن کتاب جواهر الکلام
| فقه | ||
| کلیات: | تاریخ فقه، ابواب فقه، احکام، اجتهاد، منابع اجتهاد در فقه شیعه، تقلید، اصول فقه، قواعد فقهی | |
| منابع: | عروة الوثقى، شرایع الاسلام، علل الشرائع، لمعه، جواهرالكلام، المكاسب المحرمه، مدارک الاحکام و ... | |
| ↓ رده ها ↓ | ||
| فقه: | فقیهان، منابع فقهی، اصطلاحات فقهی، آیات الاحکام، منابع اجتهاد در فقه شیعه، قواعد فقه | |
| اصول فقه: | اصول فقه، اصولیون، منابع اصول فقه، اصطلاحات اصول فقه | |
| احکام: | احکام، احکام عبادی، احکام اقتصادی، احکام خانواده، احکام روابط اجتماعی، احکام قضایی و جزایی، احکام اطعمه و اشربه، اصطلاحات احكام | |
- ↑ آشنایی با علوم اسلامی، ص 308.
