|
|
| (۵۲ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{خوب}}
| |
| − | شاعر، ادیب، دانشمند و محدث سرشناس در صدر اسلام و از یاران امام علی، امام حسن، امام حسین و امام زین العابدین علیهم السلام است. او علم نحو را با راهنمایی و دستور امام علی علیه السلام برای اولین بار تدوین نمود.
| |
| − | ==نسب و ولادت==
| |
| − | او ظالم بن عمرو بن سفیان بن جندل بن یعمر کنانی معروف به ابوالاسود دئلی <ref>اسدالغابة، ج3، ص113</ref> است. ابوالاسود از قبیله مضر و از تیره بنی کنانه بود که در اطراف مکه سکونت داشتند.
| |
| − | ابوالاسود پیش از رحلت پیامبر ایمان آورد اما ایشان را ندید بنابراین از صحابه رسول الله نبوده و در زمره تابعین به حساب می آید <ref> أسد الغابة في معرفة الصحابة، ج2، ص: 485 </ref>
| |
| − | ==ابوالاسود در دوران امام علی(ع)==
| |
| − | ابوالاسود، یکی از شیعیان و پیروان سرشناس امیرالمؤمنین[[علی]] علیه السلام بود. <ref>رجال الكشى، ج2، ص: 476</ref>
| |
| − | در منابع تاریخی حکایاتی از شدت علاقه مندی او به امام(ع) نقل شده است.
| |
| − | از آن جمله گفتگوی او با ابن زیاد است که از ابوالاسود پرسید: محبت و علاقه تو نسبت به علی ابن ابی‌طالب چگونه است؟ او در پاسخ گفت: من، علی را همان طور دوست دارم که تو معاویه را دوست داری و من به او همان قدر عشق می‌ورزم که تو با او دشمنی می‌ورزی. ولی خداوند متعال شاهد است که من از محبت خود جز [[آخرت]] هیچ نمی‌جویم و تو جز دنیا چیزی نمی‌خواهی. <ref> نیازمند منبع</ref>
| |
| | | | |
| − | او علاوه بر کسب علم و نقل روایات از ایشان در امور سیاسی و اجتماعی و در جنگها نیز در کنار حضرت بود.
| + | ==واژه شناسی== |
| − | ===ابوالاسود در جنگ جمل=== | + | رجز (بكسر اوّل) به معنای اضطراب و پریشانی است. راغب گويد: اصل رجز اضطراب است و هنگامی که شتر ضعيف شود و قدمهاى كوتاه بر دارد گويند: «رجز البعير». طبرسى ذيل آيه 134 اعراف پس از آنكه معنى اصلى آن را انحراف از حق گفته مي گويد: «رجز لرزشى است در پاى شتر در اثر دردى كه آنرا از سير معمولى باز ميدارد. با توجه به این معنا در قرآن مجيد «رجز» به عنوان یک غذاب الهی یاد شده است كه عذاب اضطراب مخصوص و يا سبب اضطراب و پريشانى است:{{متن قرآن| «أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ»}}؛<ref> سوره سبا آیه 5 </ref>؛ براى آنهاست عذاب دردناكى.<ref> قاموس قرآن، ج3، ص: 55</ref> |
| − | با ورود سپاه جمل به شهر بصره ابوالاسود با عایشه و طلحه و زبیر گفتگو کرد و با دلایل محکم اشتباهشان را به آنان گوشزد کرد و از نبرد با امام علی بر حذر داشت. <ref> امامتوسياست/ترجمه،ص:91</ref> اما تلاش او بی فایده بود. او در این جنگ در کنار علی علیه السلام جنگید. <ref> الوافي بالوفيات، ج16، ص: 534</ref>
| |
| − | === ابوالاسود در جنگ صفین===
| |
| − | در زمان جنگ صفین ابن عباس از سوی امام حاکم بصره بود. او ابوالاسود را در بصره جانشین خود کرد و خود به یاری امام شتافت <ref> اخبارالطوال/ترجمه،ص:206 </ref> ابوالاسود شروع به جمع آوری نیرو برای امام نمود و اما فقط توانست 1700 را با خود به اردوگاه سپاه امام علی در نخیله بیاورد <ref> الإمامةوالسياسة،ج1،ص:84 </ref> | |
| − | نقل است که ابوالأسود در نخیله، معاویه را ملاقات نمود و معاویه به او گفت: تو به نتیجه داوری در صفین اعتراض کردی، هرگاه داوری آن روز را به عهده تو می‌گذاشتند، چگونه داوری می‌کردی؟
| |
| − | اگر تو این کار را بکنی، من هزاران نفر از مهاجر و انصار و اولاد آنان را جمع می‌کنم و بعد فریاد می‌زنم: «یا معشر من حضر، أرجل من المهاجرین السابقین أحق بالخلافه أم رجل من الطلقاء؛ ای حاضران! بگویید تا بدانم آیا مردی که جزو مهاجران و از سابقین به اسلام است (امام علی علیه السلام)، سزاوار به خلافت است یا کسی که از طلقا است و به دست رسول اکرم صلی الله علیه و آله آزاد شده (معاویه)؟».<ref> روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات، ج4، ص: 168</ref>
| |
| − | ===مبارزه با خوارج===
| |
| − | پس از پایان جنگ صفین و پیش آمدن ماجرای حکمیت، فتنه خوارج از بصره و دیگر نقاط آغاز شد که مدتی بعد به جنگ نهروان انجامید. با خارج شدن خوارج از بصره، ابن عباس که حاکم بصره بود ابو الاسود را به همراه هزار سوار به تعقيب آنان فرستاد و او در محل پل شوشتر به آنها رسيد، اما شب فرارسيد و خوارج از چنگ او گريختند و از دجله گذشتند و خود را به نهروان رساندند. <ref> اخبارالطوال/ترجمه،ص:251</ref>
| |
| | | | |
| − | ==ابو الاسود در دوران امام حسن و امام حسین علیهما السلام== | + | ==رجز در قرآن== |
| − | ابوالاسود بعد از شهادت امام علی علیه السلام حضور کمتری در صحنه سیاسی و اجتماعی جامعه ایفا نمود به همین دلیل گزارشهای اندکی از زندگی او در این دوران وجود دارد. البته همین گزارشهای اندک نشان دهنده گرایش او به ائمه اطهار علیهم السلام است. از جمله اینکه بعد از شهادت امام علی علیه السلام ابو الاسود مردم بصره را به بیعت با امام حسن علیه السلام دعوت نمود. عده ای سخن او را پذیرفتند و عده ای دیگر به معاویه پیوستند.<ref>نیازمند منبع</ref>
| + | این واژه ی در قرآن کریم 9 بار به کار رفته است. |
| | | | |
| − | از زندگی ابوالاسود در دوران امام حسین تنها مرثیه ای که در شهادت ایشان سروده به جای مانده است. در بخشی از این مرثیه آمده است:
| + | ===پیامد فسق و ظلم=== |
| − | {{بیت|أ يرجو معشر قتلوا حسينا|شفاعه جده يوم الحساب}}
| + | در قرآن کریم«رجز» جزای اقوامی است که به «فسق» روی می آورند. در داستان بنی اسرائیل آمده است که ایشان در ماجرای «باب حطه» برای تمسخر «حطه» را «حنطه: به معنای گندم» گفتند و در نتیجه عذاب «رجز» از آسمان بر آنان نازل شد. «فَبَدَّلَ الَّذينَ ظَلَمُوا قَوْلاً غَيْرَ الَّذي قيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ»<ref>سوره بقره آیه 59</ref> همچنین در داستان قوم لوط آمده است: إِنَّا مُنْزِلُونَ عَلى أَهْلِ هذِهِ الْقَرْيَةِ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ <ref>سوره عنکبوت آیه 34</ref>همانا بر اهل اين شهر و آبادى عذابى از آسمان به خاطر فسقشان فروخواهيم ريخت. |
| − | آیا گروهی که حسین را کشتند امیدی به شفاعت جد او به روز حساب خواهند داشت؟<ref>الطبقاتالكبرى،جلد5،ص:513</ref>
| + | ===پلیدی شیطان=== |
| | + | «إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ»<ref>سوره انفال آیه 11</ref> |
| | + | <br /> |
| | | | |
| − | ==فضل و دانش ابوالأسود== | + | ===عذابی دردناک=== |
| − | او یکی از دانشمندان صدر اسلام بوده است.[[ذهبی]] دانشمند رجالی قرن هشتم درباره او می نویسد: او از شیعیان سرشناس علی و از کاملترین آنها از حیث عقل و نظر بود. <ref>
| + | «وَ الَّذينَ سَعَوْا في آياتِنا مُعاجِزينَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَليمٌ» <ref>سوره سبأ آیه 5</ref> |
| − | تاريخالإسلام،ج5،ص:278 </ref>
| |
| − | [[جاحظ]] نیز درباره او می گوید: «خطیب عالم و کان قد جمع شدّة العقل و صواب الرأی و جودة اللسان و قول الشعر والظرف».<ref> تاريخ الأدب العربي(فروخ)، ج1، ص: 348 </ref>؛ او سخنگویی دانشمند بود و عقل توانا و درستی نظر و کیفیت زبان و شعر و نکته گویی در او جمع شده بود.
| |
| − | او اولین کسی بود که علم نحو را تدوین نمود. <ref> رياض العلماء و حياض الفضلاء، ج3، ص: 24 </ref>
| |
| − | وی در زمره محدثانی است که شیعه و اهل سنت از او نقل روایت نموده اند <ref>ر.ک: بحار الأنوار (ط - بيروت): ج18، ص124؛ ج28، ص: 232؛ مستدرک حاکم، ج3، ص261، 308، ج4، ص550.</ref>
| |
| | | | |
| − | [[علامه امینی]] درباره او می نویسد: «تابعی متفق علی ثقته من رجال الصحاح الست؛<ref>الغدیر، ج3، ص93 و ج8، ص318.</ref> وی تابعی است که اهل سنت بر ثقه بودن وی اتفاق نظر دارند و از رجال صحاح شش گانه است».
| + | «هذا هُدىً وَ الَّذينَ كَفَرُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَليمٌ»<ref>سوره جاثیه آیه 11</ref> |
| − | اکثر احادیثی که وی روایت کرده از امام علی علیه السلام می‌باشد ولی از عمر، عبدالله بن مسعود، اُبی بن کعب، ابوموسی، ابن عباس، عمران بن حصین و زبیر بن عوام نیز حدیث نقل کرده است.<ref> تاریخ مدینة دمشق، ج25، ص176.</ref>
| |
| − | او را از حیث سخنوری و فصاحت نیز فصیح‌ترین مردم دانسته‌اند. قتاده درباره او می گوید: «کان ابوالاسود الدؤلی من افصح الناس»؛ ابوالاسود از فصیح ترین مردم بود <ref> تاریخ مدینة دمشق، ج25، ص190.</ref> ابوالاسود خود در این باره می گوید:«إنی لأجد للحن غمزا کغمز اللحم»؛من در لحن، نرمی احساس می‌کنم (و برایم بسیار راحت و هموار است و) مثل نرمی گوشت می‌باشد».<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج 25، ص 190.</ref>
| |
| − | ==وفات==
| |
| − | در تاریخ وفات او اختلاف نظر وجود دارد. اما بیشتر مآخذ مرگ او را در ۶۹ق می‌دانند که طاعونِ کشنده‌ای بصره را فرا گرفت و بسیاری در آن جان باختند.<ref> تاریخ مدینة دمشق، ج 25، ص 211. </ref>
| |
| | | | |
| − | == حکایاتی از زندگی ابوالاسود== | + | ==پانویس== |
| − | در تاریخ حکایات فراوانی از دوستی و محبت ابوالاسود به اهل بیت پیامبر و نیز طبع شاعرانه و حاضر جوابی و سخنوری او بیان شده است.در اینجا برخی از این حکایات را نقل می نماییم:
| + | <references /> |
| − | === چشم پوشیدن از بیت المال===
| + | ==منابع== |
| − | ابوالأسود، دوستی به نام حرث بن خلید داشت که بسیار بخشنده و کریم بود. او روزی خطاب به ابوالأسود گفت: چرا از بیت المال بهره نمی‌بری و سود نمی‌جویی که هم خیر است و هم باعث بی‌نیازی؟ ابوالأسود پاسخ داد: خداوند من را با قناعت غنی و بی‌نیاز نمود و احتیاجی به بیت المال ندارم و بعد در ادامه گفت: بدان ای حرث! من بیت المال را ترک کردم و از آن استفاده نمی‌کنم به خاطر محبت به علی بن ابی‌طالب علیه السلام و به دلیل کینه و بغض این‌ها که بر بیت المال سیطره دارند.<ref>تاریخ من دفن فی العراق، ص287 به بعد؛ به نقل از فرهنگ کوثر 1389 شماره 82</ref>
| |
| − | === بصیرت ابوالاسود نسبت به امام علی(ع) === | |
| − | ابوالأسود می‌گوید: من شاهد بودم و دیدم وقتی زبیر بر بیت المال [[بصره]] دست یافت و اموال آن را دید، این آیه را تلاوت کرد: «وعدکم مغانم کثیرة تأخذونها فجعل لکم هذه» و می‌گفت: آن چیزی که خداوند به ما وعده داده، این‌هاست. و دیدم وقتی [[امام علی]] علیه السلام طلا و جواهرات خزانه را دید، چنان با آنان برخورد کرد که گویا خاک‌اند. با خود گفتم: آنها طلب دنیا می‌کنند و حضرت علی علیه السلام طلب [[آخرت]] و بصیرتم نسبت به مولا علی علیه السلام بیشتر شد <ref>تاریخ من دفن فی العراق، ص287 به بعد؛ به نقل از فرهنگ کوثر 1389 شماره 82</ref>
| |
| | | | |
| − | ==پانویس==
| + | *قرشى بنابى، علىاكبر، قاموس قرآن، 7جلد، دار الكتب الإسلامية - ايران - تهران، چاپ: 6، 1371 ه.ش. |
| − | <references/>
| |
| | | | |
| − | ==منابع==
| + | [[رده: واژگان قرآنی]] |
| − | * الإصابة فى تمييز الصحابة، احمد بن على بن حجر العسقلانى (م 852)، بيروت، دارالكتب العلمية، ط الأولى، 1415/1995.
| |
| − | * ابن اثير، على بن محمد، أسد الغابة في معرفة الصحابة، 6جلد، دار الفكر - لبنان - بيروت، چاپ: 1، 1409 ه.ق.
| |
| − | * كشى، محمد بن عمر، اختيار معرفة الرجال، 2جلد، موسسة آل البيت (عليهم السلام) لإحياء التراث - ايران - قم، چاپ: 1، 1404 ه.ق.
| |
| − | * خوانسارى، محمد باقر بن زين العابدين، روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات، 8جلد، دهاقانى (اسماعيليان) - ايران - قم، چاپ: 1، 1390 ه.ق.
| |
| − | * اخبار الطوال، ابو حنيفه احمد بن داود دينورى (م 283)، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، نشر نى، چ چهارم، 1371ش
| |
| − | * مامقانى، عبدالله، تنقيح المقال في علم الرجال، 36جلد، موسسة آل البيت (عليهم السلام) لإحياء التراث - ايران - قم، چاپ: 1، 1431 ه.ق.
| |
| − | * تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، شمس الدين محمد بن احمد الذهبى (م 748)، تحقيق عمر عبد السلام تدمرى، بيروت، دار الكتاب العربى، ط الثانية، 1413/1993.
| |
| − | * فروخ، عمر، تاريخ الأدب العربي(فروخ)، 6جلد، دار العلم للملايين - لبنان - بيروت، چاپ: 8، 2006 م.
| |
| − | * مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار (ط - بيروت) - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
| |
| − | [[رده:اصحاب امام علی علیه السلام]] | |
واژه شناسی
رجز (بكسر اوّل) به معنای اضطراب و پریشانی است. راغب گويد: اصل رجز اضطراب است و هنگامی که شتر ضعيف شود و قدمهاى كوتاه بر دارد گويند: «رجز البعير». طبرسى ذيل آيه 134 اعراف پس از آنكه معنى اصلى آن را انحراف از حق گفته مي گويد: «رجز لرزشى است در پاى شتر در اثر دردى كه آنرا از سير معمولى باز ميدارد. با توجه به این معنا در قرآن مجيد «رجز» به عنوان یک غذاب الهی یاد شده است كه عذاب اضطراب مخصوص و يا سبب اضطراب و پريشانى است: «أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ»؛[۱]؛ براى آنهاست عذاب دردناكى.[۲]
رجز در قرآن
این واژه ی در قرآن کریم 9 بار به کار رفته است.
پیامد فسق و ظلم
در قرآن کریم«رجز» جزای اقوامی است که به «فسق» روی می آورند. در داستان بنی اسرائیل آمده است که ایشان در ماجرای «باب حطه» برای تمسخر «حطه» را «حنطه: به معنای گندم» گفتند و در نتیجه عذاب «رجز» از آسمان بر آنان نازل شد. «فَبَدَّلَ الَّذينَ ظَلَمُوا قَوْلاً غَيْرَ الَّذي قيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ»[۳] همچنین در داستان قوم لوط آمده است: إِنَّا مُنْزِلُونَ عَلى أَهْلِ هذِهِ الْقَرْيَةِ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ [۴]همانا بر اهل اين شهر و آبادى عذابى از آسمان به خاطر فسقشان فروخواهيم ريخت.
پلیدی شیطان
«إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ»[۵]
عذابی دردناک
«وَ الَّذينَ سَعَوْا في آياتِنا مُعاجِزينَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَليمٌ» [۶]
«هذا هُدىً وَ الَّذينَ كَفَرُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَليمٌ»[۷]
پانویس
- ↑ سوره سبا آیه 5
- ↑ قاموس قرآن، ج3، ص: 55
- ↑ سوره بقره آیه 59
- ↑ سوره عنکبوت آیه 34
- ↑ سوره انفال آیه 11
- ↑ سوره سبأ آیه 5
- ↑ سوره جاثیه آیه 11
منابع
- قرشى بنابى، علىاكبر، قاموس قرآن، 7جلد، دار الكتب الإسلامية - ايران - تهران، چاپ: 6، 1371 ه.ش.
