|
|
| (۷۸ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | جمال الدين شاه شيخ ابواسحاق بن محمود اينجو آخرین پادشاه از آل اینجو بود که قرن هشتم(۷۲۱−۷۵۸ ق) و در اواخر دوره ایلخانان بر فارس و اصفهان فرمانروایی کرد.
| |
| | | | |
| − | ==آل اینجو== | + | ==واژه شناسی== |
| − | در اواخر سلسله ایلخانان مغول به دلیل ضعف دولت مرکزی فرمانروایانی که پیش از این تحت امر شاهان ایلخانی بودند اعلام استقلال کردند، از جمله [[امير مبارزالدين]] مؤسس [[سلسله آل مظفر]] در کرمان و [[چوپانیان]] در [[آذربایجان]] و [[آل اینجو]] در [[اصفهان]] و [[فارس]]
| + | رجز (بكسر اوّل) به معنای اضطراب و پریشانی است. راغب گويد: اصل رجز اضطراب است و هنگامی که شتر ضعيف شود و قدمهاى كوتاه بر دارد گويند: «رجز البعير». طبرسى ذيل آيه 134 اعراف پس از آنكه معنى اصلى آن را انحراف از حق گفته مي گويد: «رجز لرزشى است در پاى شتر در اثر دردى كه آنرا از سير معمولى باز ميدارد. با توجه به این معنا در قرآن مجيد «رجز» به عنوان یک غذاب الهی یاد شده است كه عذاب اضطراب مخصوص و يا سبب اضطراب و پريشانى است:{{متن قرآن| «أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ»}}؛<ref> سوره سبا آیه 5 </ref>؛ براى آنهاست عذاب دردناكى.<ref> قاموس قرآن، ج3، ص: 55</ref> |
| − | آل اینجو فرزندان امیر شرف الدین محمود اینجو بودند که از نزدیکان دربار [[ایلخانیان|ایلخانی]] و وکیل املاک خاصه ایلخانی در فارس بود.
| |
| − | او پس از مرگ [[اولجایتو]] و به قدرت رسیدن ابوسعید ایلخانی بر منصب خود باقى ماند و قدرت و ثروت فراوان به دست آورد تا جایی که عملاً در ايالت فارس به صورت مستقل حکمرانی می کرد.<ref>نیازمند منبع از نرم افزار تراث 2</ref>
| |
| − | بعد از ابوسعید آرپاخان به حکومت رسید و محمود اینجو را به قتل رساند و دو پسرش به نامهای جلال‌الدین مسعود و ابو اسحاق از فارس گریختند و مخفی شدند.
| |
| − | مدتی بعد مسعود و ابو اسحاق به فارس بازگشتند <ref>قزوینی،لب التواریخ، ص 263</ref> و جلال‌الدین مسعود توانست حکومت شیراز را به دست آورد.
| |
| | | | |
| − | ==جنگ ابواسحاق با امیرمبارزالدین== | + | ==رجز در قرآن== |
| − | در زمانی که جلال الدین مسعود در شیراز حکمرانی می کرد، یزد تحت حاکمیت امیر مبارزالدین محمد مؤسس [[سلسله آل مظفر]] بود. مسعود شاه در سال 740ق برادرش ابواسحاق را برای تصرف یزد فرستاد اما او نتوانست یزد را تصرف کند و به شیراز بازگشت <ref>معلم یزدی، مواهب الهی، 93-99</ref>
| + | این واژه ی در قرآن کریم 9 بار به کار رفته است. |
| − | سلسله دیگری که در این زمان بر بخشی از ایران حکومت می کردند چوپانیان بودند. که با آل مظفر و آل اینجو برای تصرف بخشهای بیشتری از ایران در نزاع بودند. در سال 741ق [[پیرحسین چوپانی]] توانست حکومت شیراز را از مسعود بگیرد با اینحال حکومت اصفهان را به ابواسحاق واگذاشت <ref>معلم یزدی،مواهب الهی، 144. </ref>
| |
| − | یک سال بعد ابواسحاق با همدستی [[ملک اشرف چوپانی]] به شیراز حمله کرد و توانست پیرحسین را از شیراز بیرون کند<ref>قزوینی،لب التواریخ، ص 263</ref> و حکومت شیراز را دوباره به برادرش مسعود بسپارد.<ref>عبدالرزاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ص178</ref>
| |
| | | | |
| − | ==حکمرانی بر شیراز== | + | ===پیامد فسق و ظلم=== |
| − | پس از مدتی مسعود شاه به دست امیر باستی چوپانی کشته شد، اما پس از آن ابواسحاق توانست باستی را از شیراز بیرون کند و خود به تخت بنشیند. <ref>زرکوب شیرازی،شیرازنامه، ص 112-115</ref>
| + | در قرآن کریم«رجز» جزای اقوامی است که به «فسق» روی می آورند. در داستان بنی اسرائیل آمده است که ایشان در ماجرای «باب حطه» برای تمسخر «حطه» را «حنطه: به معنای گندم» گفتند و در نتیجه عذاب «رجز» از آسمان بر آنان نازل شد. «فَبَدَّلَ الَّذينَ ظَلَمُوا قَوْلاً غَيْرَ الَّذي قيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ»<ref>سوره بقره آیه 59</ref> همچنین در داستان قوم لوط آمده است: إِنَّا مُنْزِلُونَ عَلى أَهْلِ هذِهِ الْقَرْيَةِ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ <ref>سوره عنکبوت آیه 34</ref>همانا بر اهل اين شهر و آبادى عذابى از آسمان به خاطر فسقشان فروخواهيم ريخت. |
| | + | ===پلیدی شیطان=== |
| | + | «إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ»<ref>سوره انفال آیه 11</ref> |
| | + | <br /> |
| | | | |
| − | ==درگیری های ابواسحاق و امیرمبارالدین== | + | ===عذابی دردناک=== |
| − | ابواسحاق در مدت امارتش بر شیراز بارها برای جنگ با امیر مبارزالدین محمد مظفری به کرمان که پایتخت آل مظفر بود لشکرکشی نمود اما هیچگاه به پیروزی نرسید
| + | «وَ الَّذينَ سَعَوْا في آياتِنا مُعاجِزينَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَليمٌ» <ref>سوره سبأ آیه 5</ref> |
| | | | |
| − | اولین لشگرکشی او به کرمان در صفر 748 بود. <ref>میرخواند،روضه الصفا،ج4، ص 470</ref> اما کار به مصالحه کشید و ابواسحاق بدون اینکه جنگی روی دهد به شیراز بازگشت. <ref>معلم یزدی،مواهب الهی،ص 158-159</ref>
| + | «هذا هُدىً وَ الَّذينَ كَفَرُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَليمٌ»<ref>سوره جاثیه آیه 11</ref> |
| | | | |
| − | مدتی بعد یکی از وزیران ابواسحاق به نام شمس‌الدین صاین به کرمان حمله کرد. <ref>معلم یزدی،مواهب الهی،ص161</ref> اما از مبارزالدین شکست خورد و کشته شد <ref>عبدالرزاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 207 و 208</ref> و این بهانه ای شد برای ابواسحاق تا دوباره به کرمان لشگرکشی کند. <ref>معلم یزدی،مواهب الهی،ص 166 </ref> اما باز هم موفق به شکست مبارزالدین نشد و بدون حصول نتیجه ای از راه یزد به شیراز بازگشت. و در یزد که در آن زمان تحت حاکمیت شرف‌الدین مظفر بود خرابی و ویرانی بسیار به بار آورد
| + | ==پانویس== |
| − | <ref>عبدالرزاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 216 و 218</ref>
| + | <references /> |
| − | | + | ==منابع== |
| − | ابواسحاق که خود را در شکست امیر مبارزالدین ناتوان می دید این بار تلاش کرد تا با نیرنگ او را مغلوب سازد. او با مبارزالدین عقد مودت ایجاد کرد و 5000 نفر را برای کمک به او برای مبارزه با اوغانیان و جرمائیان که از دشمنان مبارزالدین بودند کسیل داشت <ref>معلم یزدی،مواهب الهی،ص188</ref> اما دستور داد که سپاهیانش وقتی به مقصد رسیدند با مخالفان همدست شده و مبارزالدین را مغلوب سازند اما این نیرنگ نیز به جایی نرسید.
| |
| − |
| |
| − | بعد از این واقعه ابواسحاق باز هم از پای ننشست واین بار خود به یزد لشگرکشی کرد تا شرف الدین مظفر را از آنجا بیرون کند. او شهر یزد را مدت زیادی محاصره کرد اما به دلیل مقاومت شرف‌الدین مظفر کاری از پیش نبرد و به شیراز بازگشت <ref>عبدالرزاق،مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 226</ref>
| |
| − |
| |
| − | مدتی بعد در سال 749ق ابواسحاق در صدد تسخیر کرمان برآمد. او این بار امیر سلطان شاه جاندار را روانه کرمان کرد اما او به اسحاق خیانت کرد و خود را تسلیم مظفریان کرد و به آنها پیوست. <ref>عبدالرزاق،مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 233</ref>
| |
| − |
| |
| − | ابواسحاق باز هم دست از جنگ برنداشت و شخصاً به سوی یزد رفت و در اوایل رمضان 750 به نزدیک آن شهر رسید <ref>معلم یزدی،مواهب الهی،ص 217</ref> او چند ماه یزد را محاصره کرد و باعث بروز قحطی در آن دیار شد که تعداد زیادی از اهل یزد را به کام مرگ کشید. <ref>میرخواند،روضه الصفا،ج4، ص 481</ref> با این حال این بار نیز نتوانست یزد را تسخیر کند و به شیراز بازگشت <ref>عبدالرزاق،مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 239</ref>
| |
| − | | |
| − | ==مرگ ابواسحاق به دست امیر مبارزالدین== | |
| − | در 753ق ابواسحاق بیک جکاز را به همراه برادرزاده اش امیرکیقباد بن کیخسرو با سپاهی به سوی کرمان فرستاد.<ref>میرخواند،روضه الصفا،ج4، ص 481</ref> اما آنها شکست خورده و گریختند. <ref>عبدالرزاق،مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 253</ref>
| |
| − | پس از این جنگ مبارزالدین که از لشگرکشی های مکرر ابواسحاق به تنگ آمده بود با لشگرش به سمت شیراز حرکت کرد. ابواسحاق ترسان شد و عضدالدین ایجی، را برای وساطت نزد مبارزالدین فرستاد اما بی فایده بود و مبارزالدین تصمیم قطعی برای از بین بردن ابواسحاق گرفته بود. <ref>معلم یزدی،مواهب الهی،ص 245</ref>
| |
| − | | |
| − | مبارزالدین شیراز را مدت زیادی محاصره کرد. ابواسحاق هم که دیگر امیدی به مقابله با امیر مبارز الدین نداشت ایام را به میگساری می‌گذراند و به گفتۀ مورخان، کس را یارای آن نبود که حقیقت اوضاع را به اطلاع وی برساند <ref>عبدالرزاق،مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 266</ref>
| |
| − | | |
| − | طولانی شدن محاصره شهر باعث شد مردم شیراز یکی از دروازه‌های شهر را به روی امیر مبارزالدین بازکنند و او وارد شهر شود. ابواسحاق به اصفهان گریخت <ref>عبدالرزاق،مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 262-268</ref> سپس به لرستان رفت و با نیروهایی که اتابک نورالورد پسر سلیمان شاه در اختیارش نهاد برای جنگ با مظفریان به گندمان اصفهان رفت اما هراسان شد و بدون اینکه جنگ کند به شوشتر رفت. <ref>عبدالرزاق،مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 277</ref>
| |
| − | | |
| − | ابواسحاق مدتی بعد به اصفهان رفت و در آن شهر پناه گرفت.مبارزالدین شهر را محاصره کرد. با فرا رسیدن فصل زمستان کار محاصره را به سلطان شاه واگذاشت و خودش برای تسخیرلرستان راهی آن دیار شد. محاصره شهر در زمستان کار را برای مردم اصفهان سخت کرد و باعث شد مردم گروه گروه به سلطان شاه بپیوندند و در نهایت او را به شهر راه دهند. <ref>عبدالرزاق،مطلع سعدین و مجمع بحرین ج1 ص 248 تا 285 </ref>
| |
| − | | |
| − | ابواسحاق دستگیر شد و در میدان سعادت شیراز که خودش آن را بنا کرده بود روز جمعه 21 جمادی‌الاول ٧٥8ق در 37 سالگی در حضور مبارزالدین اعدام شد.
| |
| − | | |
| − | ==عنایت ابواسحاق به اهل دانش و ادب ==
| |
| − | ابواسحاق امیری صاحب ذوق بود. او هم خودش شعر می سرود و هم به شاعران عنایت فراوان داشت. مشهور ترین اشعار ابواسحاق دو رباعی است که هنگام مرگ سرود.
| |
| − | {{بیت|با چرخ ستيزكار مستيز و برو|با گردش دهر در مياويز و برو}}
| |
| − | {{بیت|يك كاسه زهر است كه مرگش خوانند|خوش دركش و جرعه بر جهان ريز و برو}}<ref>سيد مصطفى حسينى دشتى، معارف و معاریف.</ref>
| |
| − | | |
| − | | |
| − | حافظ شیرازی که در زمان ابواسحاق در شیراز می زیست در قصاید و غزلیات خود بارها از او نام برده و از دورۀ حکمرانی او به خوبی یاد کرده است.
| |
| − | | |
| − | عبید زاکانی نیز در دوران اقامتش در شیراز از حمایت ابواسحاق برخوردار بود و پس از مرگش قصیده‌ای در رثای وی سرود. او در قصیده‌ای که در مدح ابواسحاق ساخته چنین آورده است:
| |
| − | | |
| − | سلطـان تاجبخش جهاندار امیر شیخ کاوازه سعـادت جودش جهان گرفت.
| |
| − | | |
| − | ..هر بنده ای که بر در او جایگاه یافت خود را امیر وخسرو صاحبقران گرفت.
| |
| − | (زاكاني،1352: 95)
| |
| − | | |
| − | چند تن از دانشمندان هم به دربار ابواسحاق راه داشتند و از عطایای او بهره‌مند می‌شدند.شمس‌الدین محمد بن محمود آملی اواخر عمر را در شیراز زیست و اثر مشهور خود نفایس الفنون فی عرایس العیون را به ابواسحاق تقدیم کرد و مقدمه را با نام او آراست. از دیگر دانشمندان عصر او رکن‌الدین یحیی بن منصور و قاضی عضدالدین ابجی بودند. <ref>سید علی آل داود، دائرة المعارف بزرگ اسلامی - جلد 5 </ref>
| |
| − | | |
| − | ==اقدامات و آثار== | |
| − | از ابواسحاق سکه‌هایی نقره در 1352ش در قدمگاه فارس به دست آمد بر یک طرف آن عبارات «لااله الا اللـه، محمد رسول اللـه» و طرف دیگر نام او با عبارات «ضرب شیراز» دیده می‌شود. ابواسحاق در آبادانی شیراز و اطراف آن کوشا بود. او میدان سعادت شیراز را بنا نهاد و در گوشه‌ای از آن کاخی عظیم نظیر [[ایوان مدائن]] ساخت. [[ابن بطوطه]] که خود شاهد ساختمان این کاخ بوده، وصف ساختن آن را به خوبی بیان کرده و افزوده است که مردم شیراز با شادمانی و رضا در ساختن این کاخ یاری می‌کرده‌اند
| |
| − | افزون بر آن ابواسحاق برای [[مسجد جامع عتیق شیراز]] عمارتی موسوم به [[خدای خانه]] ساخت که هم‌اکنون بر جای استوار است. خدای خانه اطاق مکعب شکلی است که در وسط مسجد قرار دارد و دور تا دور آن ایوانی به عرض 2 متر بنا شده و در 4 گوشۀ آن 4 ستون مدوّر مناره مانند دیده می‌شود. این بنا که شباهتی به کعبه دارد، در 752ق ساخته شده است [[تاشی خاتون]]، مادر ابواسحاق نیز همتی بلند داشت و در ساختن آثار و اماکن مذهبی کوشش می‌کرد. او در 744ق قبّه‌ای عالی بر شاهچراغ شیراز برآورد و مدرسه‌ای بزرگ نزدیک آن ساخت و گروهی از علما را در مجاورت آن سکنی داد <ref>آل داود، دائرة المعارف بزرگ اسلامی - جلد 5</ref>
| |
| | | | |
| | + | *قرشى بنابى، علىاكبر، قاموس قرآن، 7جلد، دار الكتب الإسلامية - ايران - تهران، چاپ: 6، 1371 ه.ش. |
| | | | |
| − | ==منابع==
| + | [[رده: واژگان قرآنی]] |
| − | *سید علی آل داود، دائرة المعارف بزرگ اسلامی - جلد 5
| |
| − | *قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، لب التواریخ، تهران، 1363ش
| |
| − | * معلم یزدی، علی بن محمد، مواهب الهی، به کوشش سعید نفیسی، تهران، 1326ش
| |
| − | *عبدالرزاق سمرقندی، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، 1353ش
| |
| − | *زرکوب شیرازی، احمد بن ابی‌الخیر، شیرازنامه، به کوشش اسماعیل واعظ جوادی، تهران، 1350ش
| |
| − | *میرخواند، محمد بن خاوند شاه، روضه الصفا، تهران، 1339ش
| |
| − | *ابن بطوطه، محمد بن عبداللـه، سفرنامه، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران، 1337ش
| |
| − | *سيد مصطفى حسينى دشتى، معارف و معاریف.
| |
واژه شناسی
رجز (بكسر اوّل) به معنای اضطراب و پریشانی است. راغب گويد: اصل رجز اضطراب است و هنگامی که شتر ضعيف شود و قدمهاى كوتاه بر دارد گويند: «رجز البعير». طبرسى ذيل آيه 134 اعراف پس از آنكه معنى اصلى آن را انحراف از حق گفته مي گويد: «رجز لرزشى است در پاى شتر در اثر دردى كه آنرا از سير معمولى باز ميدارد. با توجه به این معنا در قرآن مجيد «رجز» به عنوان یک غذاب الهی یاد شده است كه عذاب اضطراب مخصوص و يا سبب اضطراب و پريشانى است: «أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ»؛[۱]؛ براى آنهاست عذاب دردناكى.[۲]
رجز در قرآن
این واژه ی در قرآن کریم 9 بار به کار رفته است.
پیامد فسق و ظلم
در قرآن کریم«رجز» جزای اقوامی است که به «فسق» روی می آورند. در داستان بنی اسرائیل آمده است که ایشان در ماجرای «باب حطه» برای تمسخر «حطه» را «حنطه: به معنای گندم» گفتند و در نتیجه عذاب «رجز» از آسمان بر آنان نازل شد. «فَبَدَّلَ الَّذينَ ظَلَمُوا قَوْلاً غَيْرَ الَّذي قيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ»[۳] همچنین در داستان قوم لوط آمده است: إِنَّا مُنْزِلُونَ عَلى أَهْلِ هذِهِ الْقَرْيَةِ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ [۴]همانا بر اهل اين شهر و آبادى عذابى از آسمان به خاطر فسقشان فروخواهيم ريخت.
پلیدی شیطان
«إِذْ يُغَشِّيكُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ يُنَزِّلُ عَلَيْكُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِيُطَهِّرَكُمْ بِهِ وَ يُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطانِ وَ لِيَرْبِطَ عَلى قُلُوبِكُمْ وَ يُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ»[۵]
عذابی دردناک
«وَ الَّذينَ سَعَوْا في آياتِنا مُعاجِزينَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَليمٌ» [۶]
«هذا هُدىً وَ الَّذينَ كَفَرُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ أَليمٌ»[۷]
پانویس
- ↑ سوره سبا آیه 5
- ↑ قاموس قرآن، ج3، ص: 55
- ↑ سوره بقره آیه 59
- ↑ سوره عنکبوت آیه 34
- ↑ سوره انفال آیه 11
- ↑ سوره سبأ آیه 5
- ↑ سوره جاثیه آیه 11
منابع
- قرشى بنابى، علىاكبر، قاموس قرآن، 7جلد، دار الكتب الإسلامية - ايران - تهران، چاپ: 6، 1371 ه.ش.
