پندهای امام صادق(ع) به ره‌جویان صادق (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
== معرفى اجمالى ==
+
{{مشخصات کتاب
  
 +
|عنوان=
  
'''پندهاى امام صادق(ع) به ره‌جويان صادق''' اثر فارسى [[مصباح یزدی، محمد تقی|آيت‌الله محمدتقى مصباح يزدى]]، با تحقيق و نگارش [[نادری قمی، محمدمهدی|محمد مهدى نادرى قمى]]، شرح و توضيح مبسوط حديثى گران‌بهايى از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]]، خطاب به عبدالله بن جندب است كه در آن، به بسيارى از مباحث و موضوعات اخلاقى اشاره شده است.
+
|تصویر= [[پرونده:پندهای امام صادق (ع).jpg|240px|وسط]]
  
كتاب، كه بخشى از مباحث مطرح شده در درس‌هاى اخلاق در جمع طلاب حوزه علميه قم طى سال‌هاى 1376 تا 1378ش ايراد شده است.
+
|نویسنده= آیت الله مصباح یزدی
  
== ساختار==
+
|موضوع= اخلاق/احادیث شیعه
  
 +
|زبان= فارسی
  
كتاب با مقدمه ناشر در اشاره به لزوم يافتن راهبر و راهنما براى رهروان راه حقيقت آغاز و مطالب در قالب بيست‌وهشت درس، ارائه گرديده است.
+
|تعداد جلد= ۱
  
كتاب، جز مجموعه مشكات بوده كه بازتوليد نگاشته‌ها و آثارى است كه در گذشته، در قالب‌هاى متفاوتى منتشر شده‌اند.
+
|عنوان افزوده1= تحقیق 
  
هر يك از مطالب اين كتاب، گنجى گران‌قدر و توشه‌اى تمام ناشدنى است و [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]]  در اين حديث، مطالبى بسيار مفيد و ارزنده را بيان فرموده‌اند كه قطعاً براى كسانى كه در مسير خودسازى و سير و سلوك و تقرب الى الله گام برمى‌دارند، مى‌تواند بسيار راه‌گشا باشد.
+
|افزوده1= محمدمهدی نادری‌ قمی
  
== گزارش محتوا==
+
|عنوان افزوده2=
  
 +
|افزوده2=
  
در درس اول، ضمن اشاره به اينكه تقرب به خداوند، گرايش فطرى انسان بوده و پيروى از اهل بيت(ع) راه رسيدن به عرفان حقيقى است، بزرگ‌ترين خطر تهديد كننده سالك و ويژگى‌هاى دوستان اهل بيت(ع) كه عبارت است از عظمت آخرت در آنان، پر نور بودن دل آن‌ها، اجتناب از دنياگرايى و انس با خدا، بيان شده است.
+
|لینک=
  
در اين روايت، [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]]  ابتدا هشدار مى‌دهند كسانى كه در مسير صحيحى قرار مى‌گيرند و مى‌خواهند راه درست خداشناسى را طى كنند، بايد توجه داشته باشند كه خطرات بسيارى در پيش رويشان وجود دارد. به نظر نويسنده طرح اين نكته از سوى امام در ابتداى اين روايت، براى توجه دادن به اين نكته است كه گرچه خداوند ايمان به خود را در دل ما قرار داده و در ميان مذاهب نيز مذهب اهل بيت(ع) را انتخاب كرده و ظاهراً راه خود را يافته‌ايم، اما از يك نكته نبايد غفلت كنيم و آن اينكه راحت طلبى و تنبلى، هميشه در انسان وجود دارد و همين موجب مى‌شود كه انسان وقتى به جايى مى‌رسد، تصور كند ديگر مشكلى نداشته و كار تمام است، در حالى كه اگر خوب بينديشد، مى‌بينيد كه تازه اول مشكل است؛ هر قدر انسان در نردبان تكامل بالاتر مى‌رود، سقوطش خطرناك‌تر مى‌شود.
+
}}
  
در درس دوم و سوم، به لزوم محاسبه نفس اشاره شده است. امام(ع) در اين روايت به اين نكته اشاره فرموده‌اند كه هر كس افتخار انتساب به مكتب ما را دارد و از معرفت اسلام بهره‌مند مى‌باشد، وظيفه دارد در هر شبانه روز نسبت به اعمال خود محاسبه‌اى داشته باشد. به عبارت ديگر، هر كس بايد از خودش حساب بكشد؛ اگر ديد كارهاى خوبى انجام داده، از خدا بخواهد كه توفيق زيادتى آن كارها را به او مرحمت كند و اگر ديد لغزشى از وى سر زده، استغفار كند تا در قيامت مبتلا به خزى و رسوايى نشود.
+
'''«پندهاى امام صادق(ع) به ره‌جویان صادق»''' اثر فارسى آیت‌الله [[محمدتقی مصباح یزدی|محمدتقى مصباح یزدى]] (م، ۱۳۹۹ ش)، با تحقیق و نگارش محمدمهدى نادرى قمى، شرح و توضیح مبسوط [[حدیث|حدیث]] گران‌بهایى از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق]] علیه السلام، خطاب به [[عبدالله بن جندب]] است که در آن، به بسیارى از مباحث و موضوعات [[اخلاق|اخلاقى]] اشاره شده است.
  
در درس چهارم، از نگاه مؤمن به دنيا نگريسته شده است. نويسنده معتقد است اگر در مواعظ پيامبر و اهل بيت(ع) دقت كنيم، خواهيم ديد كه يكى از مسائل محورى و مهمى كه زياد بر آن تكيه شده و درباره آن مطالب گوناگونى بيان گرديده است، مسأله «توجه به آخرت» و «پرهيز از دل باختگى در برابر دنيا» است.
+
== مؤلف ==
 +
آیت‌الله [[محمدتقی مصباح یزدی|محمدتقى مصباح یزدى]] (۱۳۱۳ - ۱۳۹۹ ش)، [[فقیه]]، مفسر و فیلسوف [[شیعه]] و از شاگردان عالمان بزرگی چون [[آیت الله بروجردی]]، [[امام خمینی]]، [[آیت الله محمدتقی بهجت|آیت الله بهجت]] و [[علامه طباطبایى|علامه طباطبائی]] بود. عضویت در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت و ریاست مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، از فعالیتهای ایشان است.  
  
امام(ع) در اين بخش از روايت، به شيوه بيانىِ قرآن كريم، به عبدالله بن جندب مى‌فرمايد: «خوشا به حال كسى كه نسبت به كافران حسرت نخورد براى آنچه از نعمت‌هاى دنيا و زيورهاى آن به ايشان داده شده است! خوشا به حال كسى كه آخرت را برگزيد و در راه آن كوشش نمود! خوشا به حال آن كه آرزوهاى دروغين فريبش نداد!»
+
برخی دیگر از آثار علمی علامه مصباح عبارت است از: [[آموزش فلسفه]]، آموزش‌ عقاید، قرآن‌شناسی، اخلاق در قرآن، جامعه‌ و تاریخ‌ از دیدگاه‌ قرآن‌ و نظریه سیاسی اسلام.
  
در درس پنجم، تأثيرات گفتارى و رفتارى انسان‌ها بر يكديگر بررسى شده است. نويسنده معتقد است همه انسان‌ها در زندگى اجتماعى خود به صورت‌هاى گوناگون، بر يكديگر آثارى مطلوب يا غير مطلوب مى‌گذارند كه بيشتر اين تأثيرها، از راه گفتار و درصد كم‌ترى نيز از راه رفتار مى‌باشد.
+
مرحوم آیت الله مصباح یزدی در ۱۲ دی ماه ۱۳۹۹ شمسی در [[تهران]] دار فانی را وداع گفت و پس از انتقال به شهر مقدس [[قم]]، در [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم حضرت معصومه]] (علیهاالسلام) به خاک سپرده شد.
  
درس ششم، در مقام توضيح ايمان حقيقى و آثار آن است؛ آثارى كه مى‌توان از راه آن‌ها مؤمن حقيقى را شناخت. به نظر نويسنده، اسلام ظاهرى و ايمان دو مقوله متفاوت هستند. اسلام ظاهرى فقط ملاك احكام ظاهرى اجتماعى است و موجب سعادت اخروى نمى‌شود.
+
==معرفى کتاب==
  
وى معتقد است اسلام ظاهرى كه با اقرار به شهادتين حاصل مى‌شود، در صورتى است كه فرد -هرچند در ظاهر- به لوازم شهادتين ملتزم باشد. بنابراين اگر كسى شهادتين را گفت ولى به معاد اقرار نكرد و آن را قبول نداشت، قطعاً كافر است و حتى اسلام ظاهرى هم ندارد. وى تصور برخى كه معتقدند اقرار به شهادتين موجب اسلام مى‌شود و اسلام موجب نجات است، گرچه فرد اقرار به برخى از اصول و ضروريات اسلام مانند پذيرش و اقرار به معاد نداشته باشد را از نقص معرفت نسبت به مسائل و معارف اسلامى‌دانسته است.
+
کتاب «پندهاى امام صادق(ع) به ره‌جویان صادق»، بخشى از مباحث مطرح شده در درس‌هاى «[[اخلاق]]» مرحوم [[مصباح یزدی، محمد تقی|آیت‌الله مصباح یزدى]] در جمع طلاب [[حوزه علمیه قم]] است که طى سال‌هاى ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۸ شمسی ایراد شده است.
  
در درس هفتم، جهل در فرهنگ اسلامى، مورد بررسى قرار گرفته است. امام(ع) در اين فراز از سخن خود مى‌فرمايند: از ديرباز، بنيان جهل و نادانى قوى گرديده، بازارش رونق گرفته، پايه‌هايش محكم شده و ريشه دوانده است. آن حضرت، يكى از عوامل رونق‌دهنده بازار جهل و تحكيم آن را اين امر مى‌دانند كه دين خدا به بازى گرفته شده است، آن چنان كه حتى كسانى كه علم خود را وسيله تقرّب به خدا قرار داده‌اند نيز مقصد و نيتشان خدايى نيست و دنبال غير او هستند. حضرت اين‌گونه افراد را با وصف ستم‌پيشگان معرفى مى‌كند.
+
هر یک از مطالب این کتاب، گنجى گران‌قدر و توشه‌اى تمام ناشدنى است و [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق]] علیه السلام در این حدیث، مطالبى بسیار مفید و ارزنده را بیان فرموده‌اند که قطعاً براى کسانى که در مسیر خودسازى و سیر و سلوک و تقرب الى الله گام برمى‌دارند، مى‌تواند بسیار راه‌گشا باشد.این کتاب، جز مجموعه «مشکات» بوده که باز تولید نگاشته‌ها و آثارى است که در گذشته، در قالب‌هاى متفاوتى منتشر شده‌اند.
  
درس هشتم، به بيان ثمرات استقامت در دين‌دارى اختصاص يافته است. امام(ع) در اين فراز از روايت مى‌فرمايند: اى پسر جندب، اگر شيعيان ما استقامت داشته باشند (يعنى به وظايف دينى‌شان درست عمل كنند و به آنچه معتقدند، پاى‌بند باشند و در پيروى ما از راه صحيح خارج نشوند) فرشتگان با آنان مصافحه مى‌كنند و ابرها بر سرشان سايه مى‌اندازند و از بالاى سر و زير پا برايشان روزى مى‌فرستد و هيچ درخواستى از خدا نمى‌كنند، مگر اين كه به آنها عطا مى‌كند.در درس نهم، شرط نجات‌بخش بودن ولايت اهل بيت(ع) بيان گرديده است. در ادامه روايت، امام(ع) مؤمنان را از بدگويى نسبت به شيعيان بر حذر داشته و به ايشان سفارش مى‌كند كه حتى اگر برخى از شيعيان گناه‌كار باشند، جز سخن خير، چيز ديگرى درباره آن‌ها نگويند، بلكه با خضوع و خشوع و التماس، دعا كنند كه خداوند به آن‌ها توفيق دهد تا گناهان‌شان را ترك و توبه كنند تا مشمول آمرزش حق تعالى قرار گيرند.
+
==محتوای کتاب==
  
نويسنده معتقد است اين يك دستور اخلاقى است كه مؤمنان نبايد به محض اين كه خطايى از برادران دينى خود مشاهده كردند، با آنها قطع رابطه كرده و ايشان را منحرف، غيرقابل هدايت و اهل جهنم بدانند.
+
کتاب با مقدمه ناشر در اشاره به لزوم یافتن راهبر و راهنما براى رهروان راه حقیقت آغاز شده و مطالب در قالب ۲۸ درس، ارائه گردیده است.
  
امام(ع) در بخشى از روايت كه در درس دهم آمده است، به ابن جندب، نجات يافتگان از عذاب الهى را كسانى معرفى مى‌كند كه خوف و رجاى حقيقى و متعادل در دل‌هايشان وجود دارد.
+
در درس اول، ضمن اشاره به اینکه [[قرب الهی|تقرب]] به [[خداوند]]، گرایش [[فطرت|فطرى]] انسان بوده و پیروى از [[اهل بیت]](ع) راه رسیدن به [[عرفان]] حقیقى است، بزرگ‌ترین خطر تهدید کننده سالک و نیز ویژگى‌هاى دوستان اهل بیت(ع) که عبارت است از عظمت [[آخرت]] در نظر آنان، پر نور بودن دل آن‌ها، اجتناب از دنیاگرایى و انس با خدا، بیان شده است.
  
درس يازدهم، در مورد شادى از ديدگاه اسلام مى‌باشد. نويسنده پس از اشاره به چند نمونه از رواياتى كه در اين زمينه وارد شده و توضيح آن‌ها، به اين نتيجه رسيده است كه جاى هيچ‌گونه شكى نيست كه از نظر اهل بيت(ع) شاد كردن مؤمنان كارى بسيار پسنديده و بلكه بالاترين عبادات است اما به اعتقاد وى، درباره اين مطلب سؤالات و ابهاماتى وجود داشته و گاهى هم اشتباهاتى شده و برداشت‌ها و نتيجه‌هاى نادرستى گرفته شده است، لذا در اين درس، به بررسى و توضيح اين امر پرداخته است.
+
در این روایت، [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق]] علیه السلام ابتدا هشدار مى‌دهند کسانى که در مسیر صحیحى قرار مى‌گیرند و مى‌خواهند راه درست خداشناسى را طى کنند، باید توجه داشته باشند که خطرات بسیارى در پیش رویشان وجود دارد. به نظر نویسنده طرح این نکته از سوى امام در ابتداى این روایت، براى توجه دادن به این نکته است که گرچه خداوند ایمان به خود را در دل ما قرار داده و در میان مذاهب نیز مذهب اهل بیت(ع) را انتخاب کرده و ظاهراً راه خود را یافته‌ایم، اما از یک نکته نباید غفلت کنیم و آن اینکه راحت طلبى و تنبلى، همیشه در انسان وجود دارد و همین موجب مى‌شود که انسان وقتى به جایى مى‌رسد، تصور کند دیگر مشکلى نداشته و کار تمام است، در حالى که اگر خوب بیندیشد، مى‌بینید که تازه اول مشکل است؛ هر قدر انسان در نردبان تکامل بالاتر مى‌رود، سقوطش خطرناک‌تر مى‌شود.
  
دام‌هاى شيطان، برحذر بودن از چند كاستى اخلاقى، پاداش‌هايى بزرگ براى شيعيان واقعى، شيعه از منظر [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]]، گناه مغفور و نيكى مقبول، راه رسيدن به جوار الهى، چند نكته و سفارش اخلاقى، عاقل برحذر از تملق جاهل، رابطه مؤمن با دنيا و ماديات، رابطه مؤمن با مؤمنان ديگر، نماز مقبول و آثار آن از جمله عناوين ساير دروس مى‌باشد.
+
در درس دوم و سوم، به لزوم محاسبه نفس اشاره شده است. امام(ع) در این روایت به این نکته اشاره فرموده‌اند که هر کس افتخار انتساب به مکتب ما را دارد و از معرفت [[اسلام]] بهره‌مند مى‌باشد، وظیفه دارد در هر شبانه روز نسبت به اعمال خود محاسبه‌اى داشته باشد. به عبارت دیگر، هر کس باید از خودش حساب بکشد؛ اگر دید کارهاى خوبى انجام داده، از خدا بخواهد که توفیق زیادتى آن کارها را به او مرحمت کند و اگر دید لغزشى از وى سر زده، [[استغفار]] کند تا در [[قیامت]] مبتلا به خزى و رسوایى نشود.
  
== وضعيت كتاب==
+
در درس چهارم، از نگاه مؤمن به دنیا نگریسته شده است. نویسنده معتقد است اگر در مواعظ پیامبر و اهل بیت(ع) دقت کنیم، خواهیم دید که یکى از مسائل محورى و مهمى که زیاد بر آن تکیه شده و درباره آن مطالب گوناگونى بیان گردیده است، مسأله «توجه به آخرت» و «پرهیز از دل باختگى در برابر دنیا» است. امام(ع) در این بخش از روایت، به شیوه بیانىِ [[قرآن کریم]]، به [[عبدالله بن جندب]] مى‌فرماید: «خوشا به حال کسى که نسبت به کافران حسرت نخورد براى آنچه از نعمت‌هاى دنیا و زیورهاى آن به ایشان داده شده است! خوشا به حال کسى که آخرت را برگزید و در راه آن کوشش نمود! خوشا به حال آن که آرزوهاى دروغین فریبش نداد!»
  
 +
در درس پنجم، تأثیرات گفتارى و رفتارى انسان‌ها بر یکدیگر بررسى شده است. نویسنده معتقد است همه انسان‌ها در زندگى اجتماعى خود به صورت‌هاى گوناگون، بر یکدیگر آثارى مطلوب یا غیر مطلوب مى‌گذارند که بیشتر این تأثیرها، از راه گفتار و درصد کم‌ترى نیز از راه رفتار مى‌باشد.
  
فهرست مطالب در ابتداى كتاب آمده و پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.
+
درس ششم، در مقام توضیح [[ایمان]] حقیقى و آثار آن است؛ آثارى که مى‌توان از راه آن‌ها مؤمن حقیقى را شناخت. به نظر نویسنده، [[اسلام]] ظاهرى و ایمان دو مقوله متفاوت هستند. اسلام ظاهرى فقط ملاک احکام ظاهرى اجتماعى است و موجب سعادت اخروى نمى‌شود.
  
== منابع مقاله==
+
وى معتقد است اسلام ظاهرى که با اقرار به شهادتین حاصل مى‌شود، در صورتى است که فرد -هرچند در ظاهر- به لوازم شهادتین ملتزم باشد. بنابراین اگر کسى شهادتین را گفت ولى به [[معاد]] اقرار نکرد و آن را قبول نداشت، قطعاً [[کفر|کافر]] است و حتى اسلام ظاهرى هم ندارد. وى تصور برخى که معتقدند اقرار به شهادتین موجب اسلام مى‌شود و اسلام موجب نجات است، گرچه فرد اقرار به برخى از اصول و ضروریات اسلام مانند پذیرش و اقرار به معاد نداشته باشد را، از نقص معرفت نسبت به مسائل و معارف اسلامى‌ دانسته است.
  
 +
در درس هفتم، [[جهل]] در فرهنگ اسلامى، مورد بررسى قرار گرفته است. امام(ع) در این فراز از سخن خود مى‌فرمایند: از دیرباز، بنیان جهل و نادانى قوى گردیده، بازارش رونق گرفته، پایه‌هایش محکم شده و ریشه دوانده است. آن حضرت، یکى از عوامل رونق‌دهنده بازار جهل و تحکیم آن را این امر مى‌دانند که [[دین]] خدا به بازى گرفته شده است، آن چنان که حتى کسانى که علم خود را وسیله تقرّب به خدا قرار داده‌اند نیز مقصد و نیتشان خدایى نیست و دنبال غیر او هستند. حضرت این‌گونه افراد را با وصف ستم‌پیشگان معرفى مى‌کند.
  
مقدمه و متن كتاب.
+
درس هشتم، به بیان ثمرات استقامت در دین‌دارى اختصاص یافته است. امام(ع) در این فراز از روایت مى‌فرمایند: اى پسر جندب، اگر شیعیان ما استقامت داشته باشند (یعنى به وظایف دینى‌شان درست عمل کنند و به آنچه معتقدند، پاى‌بند باشند و در پیروى ما از راه صحیح خارج نشوند)، [[فرشتگان]] با آنان مصافحه مى‌کنند و ابرها بر سرشان سایه مى‌اندازند و از بالاى سر و زیر پا برایشان [[رزق|روزى]] مى‌فرستد و هیچ درخواستى از خدا نمى‌کنند، مگر این که به آنها عطا مى‌کند.
  
==منبع==
+
در درس نهم، شرط نجات‌بخش بودن [[ولایت]] اهل بیت(ع) بیان گردیده است. در ادامه روایت، امام(ع) مؤمنان را از بدگویى نسبت به [[شیعه|شیعیان]] بر حذر داشته و به ایشان سفارش مى‌کند که حتى اگر برخى از شیعیان گناه‌کار باشند، جز سخن خیر، چیز دیگرى درباره آن‌ها نگویند، بلکه با خضوع و خشوع و التماس، دعا کنند که خداوند به آن‌ها توفیق دهد تا گناهان‌شان را ترک و [[توبه]] کنند تا مشمول آمرزش حق تعالى قرار گیرند. نویسنده معتقد است این یک دستور اخلاقى است که مؤمنان نباید به محض این که خطایى از برادران دینى خود مشاهده کردند، با آنها قطع رابطه کرده و ایشان را منحرف، غیرقابل هدایت و اهل [[جهنم]] بدانند.
ویکی نور
+
 
 +
امام(ع) در بخشى از روایت که در درس دهم آمده است، به ابن جندب، نجات یافتگان از [[عذاب]] الهى را کسانى معرفى مى‌کند که [[خوف و رجاء|خوف و رجاى]] حقیقى و متعادل در دل‌هایشان وجود دارد.
 +
 
 +
درس یازدهم، در مورد شادى از دیدگاه اسلام مى‌باشد. نویسنده پس از اشاره به چند نمونه از روایاتى که در این زمینه وارد شده و توضیح آن‌ها، به این نتیجه رسیده است که جاى هیچ‌گونه شکى نیست که از نظر اهل بیت(ع) شاد کردن مؤمنان کارى بسیار پسندیده و بلکه بالاترین عبادات است اما به اعتقاد وى، درباره این مطلب سؤالات و ابهاماتى وجود داشته و گاهى هم اشتباهاتى شده و برداشت‌ها و نتیجه‌هاى نادرستى گرفته شده است، لذا در این درس، به بررسى و توضیح این امر پرداخته است.
 +
 
 +
دام‌هاى [[شیطان]]، برحذر بودن از چند کاستى اخلاقى، پاداش‌هایى بزرگ براى شیعیان واقعى، شیعه از منظر امام صادق(ع)، [[گناه]] مغفور و نیکى مقبول، راه رسیدن به جوار الهى، چند نکته و سفارش اخلاقى، عاقل برحذر از تملق جاهل، رابطه مؤمن با دنیا و مادیات، رابطه مؤمن با مؤمنان دیگر، [[نماز]] مقبول و آثار آن از جمله عناوین سایر دروس در این کتاب مى‌باشد.
 +
 
 +
==منابع==
 +
 
 +
* ویکی نور
  
 
[[رده:منابع حدیثی]]
 
[[رده:منابع حدیثی]]
 
[[رده:کتاب‌های اخلاق اسلامی]]
 
[[رده:کتاب‌های اخلاق اسلامی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۰۶

پندهای امام صادق (ع).jpg
نویسنده آیت الله مصباح یزدی
موضوع اخلاق/احادیث شیعه
زبان فارسی
تعداد جلد ۱
تحقیق محمدمهدی نادری‌ قمی

«پندهاى امام صادق(ع) به ره‌جویان صادق» اثر فارسى آیت‌الله محمدتقى مصباح یزدى (م، ۱۳۹۹ ش)، با تحقیق و نگارش محمدمهدى نادرى قمى، شرح و توضیح مبسوط حدیث گران‌بهایى از امام صادق علیه السلام، خطاب به عبدالله بن جندب است که در آن، به بسیارى از مباحث و موضوعات اخلاقى اشاره شده است.

مؤلف

آیت‌الله محمدتقى مصباح یزدى (۱۳۱۳ - ۱۳۹۹ ش)، فقیه، مفسر و فیلسوف شیعه و از شاگردان عالمان بزرگی چون آیت الله بروجردی، امام خمینی، آیت الله بهجت و علامه طباطبائی بود. عضویت در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت و ریاست مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، از فعالیتهای ایشان است.

برخی دیگر از آثار علمی علامه مصباح عبارت است از: آموزش فلسفه، آموزش‌ عقاید، قرآن‌شناسی، اخلاق در قرآن، جامعه‌ و تاریخ‌ از دیدگاه‌ قرآن‌ و نظریه سیاسی اسلام.

مرحوم آیت الله مصباح یزدی در ۱۲ دی ماه ۱۳۹۹ شمسی در تهران دار فانی را وداع گفت و پس از انتقال به شهر مقدس قم، در حرم حضرت معصومه (علیهاالسلام) به خاک سپرده شد.

معرفى کتاب

کتاب «پندهاى امام صادق(ع) به ره‌جویان صادق»، بخشى از مباحث مطرح شده در درس‌هاى «اخلاق» مرحوم آیت‌الله مصباح یزدى در جمع طلاب حوزه علمیه قم است که طى سال‌هاى ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۸ شمسی ایراد شده است.

هر یک از مطالب این کتاب، گنجى گران‌قدر و توشه‌اى تمام ناشدنى است و امام صادق علیه السلام در این حدیث، مطالبى بسیار مفید و ارزنده را بیان فرموده‌اند که قطعاً براى کسانى که در مسیر خودسازى و سیر و سلوک و تقرب الى الله گام برمى‌دارند، مى‌تواند بسیار راه‌گشا باشد.این کتاب، جز مجموعه «مشکات» بوده که باز تولید نگاشته‌ها و آثارى است که در گذشته، در قالب‌هاى متفاوتى منتشر شده‌اند.

محتوای کتاب

کتاب با مقدمه ناشر در اشاره به لزوم یافتن راهبر و راهنما براى رهروان راه حقیقت آغاز شده و مطالب در قالب ۲۸ درس، ارائه گردیده است.

در درس اول، ضمن اشاره به اینکه تقرب به خداوند، گرایش فطرى انسان بوده و پیروى از اهل بیت(ع) راه رسیدن به عرفان حقیقى است، بزرگ‌ترین خطر تهدید کننده سالک و نیز ویژگى‌هاى دوستان اهل بیت(ع) که عبارت است از عظمت آخرت در نظر آنان، پر نور بودن دل آن‌ها، اجتناب از دنیاگرایى و انس با خدا، بیان شده است.

در این روایت، امام صادق علیه السلام ابتدا هشدار مى‌دهند کسانى که در مسیر صحیحى قرار مى‌گیرند و مى‌خواهند راه درست خداشناسى را طى کنند، باید توجه داشته باشند که خطرات بسیارى در پیش رویشان وجود دارد. به نظر نویسنده طرح این نکته از سوى امام در ابتداى این روایت، براى توجه دادن به این نکته است که گرچه خداوند ایمان به خود را در دل ما قرار داده و در میان مذاهب نیز مذهب اهل بیت(ع) را انتخاب کرده و ظاهراً راه خود را یافته‌ایم، اما از یک نکته نباید غفلت کنیم و آن اینکه راحت طلبى و تنبلى، همیشه در انسان وجود دارد و همین موجب مى‌شود که انسان وقتى به جایى مى‌رسد، تصور کند دیگر مشکلى نداشته و کار تمام است، در حالى که اگر خوب بیندیشد، مى‌بینید که تازه اول مشکل است؛ هر قدر انسان در نردبان تکامل بالاتر مى‌رود، سقوطش خطرناک‌تر مى‌شود.

در درس دوم و سوم، به لزوم محاسبه نفس اشاره شده است. امام(ع) در این روایت به این نکته اشاره فرموده‌اند که هر کس افتخار انتساب به مکتب ما را دارد و از معرفت اسلام بهره‌مند مى‌باشد، وظیفه دارد در هر شبانه روز نسبت به اعمال خود محاسبه‌اى داشته باشد. به عبارت دیگر، هر کس باید از خودش حساب بکشد؛ اگر دید کارهاى خوبى انجام داده، از خدا بخواهد که توفیق زیادتى آن کارها را به او مرحمت کند و اگر دید لغزشى از وى سر زده، استغفار کند تا در قیامت مبتلا به خزى و رسوایى نشود.

در درس چهارم، از نگاه مؤمن به دنیا نگریسته شده است. نویسنده معتقد است اگر در مواعظ پیامبر و اهل بیت(ع) دقت کنیم، خواهیم دید که یکى از مسائل محورى و مهمى که زیاد بر آن تکیه شده و درباره آن مطالب گوناگونى بیان گردیده است، مسأله «توجه به آخرت» و «پرهیز از دل باختگى در برابر دنیا» است. امام(ع) در این بخش از روایت، به شیوه بیانىِ قرآن کریم، به عبدالله بن جندب مى‌فرماید: «خوشا به حال کسى که نسبت به کافران حسرت نخورد براى آنچه از نعمت‌هاى دنیا و زیورهاى آن به ایشان داده شده است! خوشا به حال کسى که آخرت را برگزید و در راه آن کوشش نمود! خوشا به حال آن که آرزوهاى دروغین فریبش نداد!»

در درس پنجم، تأثیرات گفتارى و رفتارى انسان‌ها بر یکدیگر بررسى شده است. نویسنده معتقد است همه انسان‌ها در زندگى اجتماعى خود به صورت‌هاى گوناگون، بر یکدیگر آثارى مطلوب یا غیر مطلوب مى‌گذارند که بیشتر این تأثیرها، از راه گفتار و درصد کم‌ترى نیز از راه رفتار مى‌باشد.

درس ششم، در مقام توضیح ایمان حقیقى و آثار آن است؛ آثارى که مى‌توان از راه آن‌ها مؤمن حقیقى را شناخت. به نظر نویسنده، اسلام ظاهرى و ایمان دو مقوله متفاوت هستند. اسلام ظاهرى فقط ملاک احکام ظاهرى اجتماعى است و موجب سعادت اخروى نمى‌شود.

وى معتقد است اسلام ظاهرى که با اقرار به شهادتین حاصل مى‌شود، در صورتى است که فرد -هرچند در ظاهر- به لوازم شهادتین ملتزم باشد. بنابراین اگر کسى شهادتین را گفت ولى به معاد اقرار نکرد و آن را قبول نداشت، قطعاً کافر است و حتى اسلام ظاهرى هم ندارد. وى تصور برخى که معتقدند اقرار به شهادتین موجب اسلام مى‌شود و اسلام موجب نجات است، گرچه فرد اقرار به برخى از اصول و ضروریات اسلام مانند پذیرش و اقرار به معاد نداشته باشد را، از نقص معرفت نسبت به مسائل و معارف اسلامى‌ دانسته است.

در درس هفتم، جهل در فرهنگ اسلامى، مورد بررسى قرار گرفته است. امام(ع) در این فراز از سخن خود مى‌فرمایند: از دیرباز، بنیان جهل و نادانى قوى گردیده، بازارش رونق گرفته، پایه‌هایش محکم شده و ریشه دوانده است. آن حضرت، یکى از عوامل رونق‌دهنده بازار جهل و تحکیم آن را این امر مى‌دانند که دین خدا به بازى گرفته شده است، آن چنان که حتى کسانى که علم خود را وسیله تقرّب به خدا قرار داده‌اند نیز مقصد و نیتشان خدایى نیست و دنبال غیر او هستند. حضرت این‌گونه افراد را با وصف ستم‌پیشگان معرفى مى‌کند.

درس هشتم، به بیان ثمرات استقامت در دین‌دارى اختصاص یافته است. امام(ع) در این فراز از روایت مى‌فرمایند: اى پسر جندب، اگر شیعیان ما استقامت داشته باشند (یعنى به وظایف دینى‌شان درست عمل کنند و به آنچه معتقدند، پاى‌بند باشند و در پیروى ما از راه صحیح خارج نشوند)، فرشتگان با آنان مصافحه مى‌کنند و ابرها بر سرشان سایه مى‌اندازند و از بالاى سر و زیر پا برایشان روزى مى‌فرستد و هیچ درخواستى از خدا نمى‌کنند، مگر این که به آنها عطا مى‌کند.

در درس نهم، شرط نجات‌بخش بودن ولایت اهل بیت(ع) بیان گردیده است. در ادامه روایت، امام(ع) مؤمنان را از بدگویى نسبت به شیعیان بر حذر داشته و به ایشان سفارش مى‌کند که حتى اگر برخى از شیعیان گناه‌کار باشند، جز سخن خیر، چیز دیگرى درباره آن‌ها نگویند، بلکه با خضوع و خشوع و التماس، دعا کنند که خداوند به آن‌ها توفیق دهد تا گناهان‌شان را ترک و توبه کنند تا مشمول آمرزش حق تعالى قرار گیرند. نویسنده معتقد است این یک دستور اخلاقى است که مؤمنان نباید به محض این که خطایى از برادران دینى خود مشاهده کردند، با آنها قطع رابطه کرده و ایشان را منحرف، غیرقابل هدایت و اهل جهنم بدانند.

امام(ع) در بخشى از روایت که در درس دهم آمده است، به ابن جندب، نجات یافتگان از عذاب الهى را کسانى معرفى مى‌کند که خوف و رجاى حقیقى و متعادل در دل‌هایشان وجود دارد.

درس یازدهم، در مورد شادى از دیدگاه اسلام مى‌باشد. نویسنده پس از اشاره به چند نمونه از روایاتى که در این زمینه وارد شده و توضیح آن‌ها، به این نتیجه رسیده است که جاى هیچ‌گونه شکى نیست که از نظر اهل بیت(ع) شاد کردن مؤمنان کارى بسیار پسندیده و بلکه بالاترین عبادات است اما به اعتقاد وى، درباره این مطلب سؤالات و ابهاماتى وجود داشته و گاهى هم اشتباهاتى شده و برداشت‌ها و نتیجه‌هاى نادرستى گرفته شده است، لذا در این درس، به بررسى و توضیح این امر پرداخته است.

دام‌هاى شیطان، برحذر بودن از چند کاستى اخلاقى، پاداش‌هایى بزرگ براى شیعیان واقعى، شیعه از منظر امام صادق(ع)، گناه مغفور و نیکى مقبول، راه رسیدن به جوار الهى، چند نکته و سفارش اخلاقى، عاقل برحذر از تملق جاهل، رابطه مؤمن با دنیا و مادیات، رابطه مؤمن با مؤمنان دیگر، نماز مقبول و آثار آن از جمله عناوین سایر دروس در این کتاب مى‌باشد.

منابع

  • ویکی نور