پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
[[پرونده:Ketab499.jpg|بندانگشتی|پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان(عج)]]
+
{{مشخصات کتاب
  
 +
|عنوان=
  
== معرفى اجمالى ==
+
|تصویر= [[پرونده:Ketab499.jpg|240px|وسط]]
  
 +
|نویسنده= علی غفارزاده
  
'''پژوهشى پيرامون زندگانى نواب خاص امام زمان(عج)'''، اثر على غفارزاده، به تحقيق در ويژگى‌ها، تاريخچه غيبت صغرا و معرفى نمايندگان مخصوص امام زمان(عج) در اين دوران پرداخته است.
+
|موضوع= مهدویت
  
كتاب به زبان فارسى و در سال 1374ش نوشته شده است.
+
|زبان= فارسی
  
انگيزه تأليف كتاب، ارائه آن به عنوان پايان نامه تحصيلى دوره كاشناسى ارشد مى‌باشد.
+
|تعداد جلد= ۱
  
با اين كه آگاهى از زندگانى نايبان خاص در زمان غيبت صغرى، از اهميت خاصى برخوردار است، كمتر كتاب جامعى در اين باره نگارش يافته و به همين دليل، اثر حاضر، از اهميت ويژه‌اى برخوردار است.
+
|عنوان افزوده1=
  
== ساختار ==
+
|افزوده1=
  
 +
|عنوان افزوده2=
  
كتاب با دو مقدمه از [[سبحانی تبریزی، جعفر|آيت‌الله سبحانى]] و مؤلف آغاز و مطالب در دو بخش، به بيان حوادث سياسى هر يك از نواب اربعه و خصوصيات فردى آنها را پرداخته است.
+
|افزوده2=
  
مباحث، به روش توصيفى و تاريخى و با استفاده از متون حديثى شيعه نگارش يافته است.
+
|لینک=
  
نويسنده پس از طرح مباحثى مانند غيبت امام زمان(عج)، غيبت صغرا و كبرا، علل محفوظ ماندن مكتب تشيع از اثرات غيبت و... نواب چهارگانه امام زمان(عج) در زمان غيبت صغرا را به ترتيب معرفى كرده است.
+
}}
  
كتاب حاصل تحقيقات نويسنده درباره سفيران چهارگانه حضرت مهدى(عج) است.
+
کتاب '''«پژوهشى پیرامون زندگانى نواب خاص امام زمان (علیه السلام)»'''، اثر على غفارزاده به زبان فارسى، به تحقیق در ویژگى‌ها، تاریخچه [[غیبت صغری]] و معرفى نمایندگان مخصوص [[امام زمان]] (عجل الله تعالی فرجه) یعنی «[[نواب اربعه]]» در این دوران پرداخته است.
 +
==معرفى کتاب==
  
== گزارش محتوا ==
+
با این که آگاهى از زندگانى نایبان خاص [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|امام زمان]] (عجل الله تعالی فرجه) در زمان [[غیبت صغرى]]، از اهمیت خاصى برخوردار است، کمتر کتاب جامعى در این باره نگارش یافته و به همین دلیل، اثر حاضر، از اهمیت ویژه‌اى برخوردار است.
  
 +
کتاب با مقدمه ای از [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله سبحانى]] و مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در دو بخش، به بیان حوادث سیاسى هر یک از [[نواب اربعه]] و خصوصیات فردى آنها با استفاده از متون حدیثى [[شیعه]] پرداخته است.
  
[[سبحانی تبریزی، جعفر|آيت‌الله سبحانى]] در مقدمه خود، ضمن بيان اهميت موضوع غيبت صغرى، به اين نكته اشاره كرده است كه از ميان مسائل فراوانى كه نياز به پژوهش دارد، نويسنده، مسأله غيبت صغرى را مطرح كرده و از آن، تحليل زيبا و ارزنده‌اى ارائه نموده است.
+
نویسنده پس از طرح مباحثى مانند [[غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه)|غیبت]] امام زمان(عج)، [[غیبت صغری|غیبت صغرا]] و [[غیبت کبری|غیبت کبرا]]، علل محفوظ ماندن مکتب [[تشیع]] از اثرات غیبت و...، [[نواب اربعه|نواب چهارگانه]] امام زمان(عج) در زمان غیبت صغرا را به ترتیب معرفى کرده است.
  
گذشته از قطعى بودن موضوع مهدى موعود(عج) از ديدگاه مدارك متقن اسلامى، اختصاص داشتن اين شخصيت به امام دوازدهم شيعه، دلايل محكمى دارد كه نويسنده در مقدمه، تمام آن دلايل را در دو دليل اسلامى و علمى خلاصه كرده و هر يك را مفصلا توضيح داده است.
+
==محتوای کتاب==
  
بخش اول، در سه فصل، مباحث مقدماتى زير را مطرح كرده است:
+
[[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله سبحانى]] در مقدمه خود بر این کتاب، ضمن بیان اهمیت موضوع [[غیبت صغرى]]، به این نکته اشاره کرده است که از میان مسائل فراوانى که نیاز به پژوهش دارد، نویسنده، مسأله غیبت صغرى را مطرح کرده و از آن، تحلیل زیبا و ارزنده‌اى ارائه نموده است.
  
#غيبت كبرى و صغرى.
+
گذشته از قطعى بودن موضوع مهدى موعود(عجل الله تعالی فرجه) از دیدگاه مدارک متقن اسلامى، اختصاص داشتن این شخصیت به امام دوازدهم [[شیعه]]، دلایل محکمى دارد که نویسنده در مقدمه، تمام آن دلایل را در دو دلیل اسلامى و علمى خلاصه کرده و هر یک را مفصلا توضیح داده است.
#:محدثين شيعه، اخبار مربوط به امام زمان(عج) و غيبت آن حضرت را از پيامبر(ص) و ائمه(ع) به ترتيب نقل كرده و در كتب خود آورده‌اند. در آن احاديث، اوصاف و ويژگى‌هاى غيبت بيان شده و در طول تاريخ، طبق آن به وقوع پيوسته است. نويسنده معتقد است اين وقوع، خود يكى از دلايل قطعى صدق اين احاديث و دليلى قطعى بر صحت امامت آن حضرت است.
 
#خلفاى دوران غيبت صغرى.
 
#:اين دوران، كه نوّاب خاص در آن، مسئوليت نيابت را به عهده داشتند، مصادف با خلافت شش تن از خلفاى عباسى بوده است. نويسنده در اين قسمت، به ذكر اسامى، بعضى ويژگى‌ها و مدت خلافت هر يك از اين خلفا و آن قسمت از زندگانى‌شان كه مرتبط با جريان غيبت صغرى، نواب خاص و شيعان مى‌باشد، پرداخته است.
 
#:يكى از ويژگى‌هاى خلفاى عباسى كه در همه آن‌ها مشترك بوده و نويسنده به آن اشاره كرده، مشغول بودن و پرداختن آن‌ها به لهو و لعب، خوش‌گذرانى، شراب‌خوارى، شب‌نشينى‌ها و عدم كوچك‌ترين توجه به شئون زندگى مردم است.
 
#علل محفوظ ماندن مكتب تشيع از اثرات منفى غيبت.
 
#:نويسنده معتقد است كه عوامل و علل مختلفى در اين مسأله نقش داشته، اما وى به سه عامل از آن‌ها كه عبارتند از آمادگى افكار عمومى، بيدارى و هوشيارى شيعيان و انتخاب نواب خاص از طرف امام زمان(عج)، به اختصار اشاره كرده است؛ اما از آن‌جا كه عامل سوم، محور و اساس نوشته اوست، تفصيل بيشترى را به خود اختصاص داده است.
 
  
دوم، در چهار قسمت زير، به تفصيل، زندگانى نواب خاص امام زمان(عج) در طول هفتاد سال غيبت صغرا را بررسى كرده است.
+
بخش اول، در سه فصل، مباحث مقدماتى زیر را مطرح کرده است:
  
الف) عثمان بن سعيد: كه اولين نايب خاص بوده و زندگى او در دوره امام هادى(ع) آغاز مى‌شود. بعد از امام هادى(ع)، او بر سر پيمان خود وفادار مانده و ملتزم به خدمت [[امام عسكرى(ع)]] گرديد و بعد از آن حضرت، به عنوان نايب خاص امام زمان(عج) معرفى شد.
+
*الف) غیبت کبرى و صغرى: محدثین شیعه، اخبار مربوط به [[امام زمان]](عج) و غیبت آن حضرت را از [[پیامبر اسلام|پیامبر]](ص) و [[ائمه اطهار|ائمه]](ع) به ترتیب نقل کرده و در کتب خود آورده‌اند. در آن احادیث، اوصاف و ویژگى‌هاى غیبت بیان شده و در طول تاریخ، طبق آن به وقوع پیوسته است. نویسنده معتقد است این وقوع، خود یکى از دلایل قطعى صدق این احادیث و دلیلى قطعى بر صحت [[امامت]] آن حضرت است.
 +
) خلفاى دوران غیبت صغرى: این دوران، که نوّاب خاص در آن، مسئولیت نیابت را به عهده داشتند، مصادف با خلافت شش تن از [[خلفای عباسی|خلفاى عباسى]] بوده است. نویسنده در این قسمت، به ذکر اسامى، بعضى ویژگى‌ها و مدت خلافت هر یک از این خلفا و آن قسمت از زندگانى‌شان که مرتبط با جریان غیبت صغرى، نواب خاص و [[شیعه|شیعیان]] مى‌باشد، پرداخته است. یکى از ویژگى‌هاى خلفاى عباسى که در همه آن‌ها مشترک بوده و نویسنده به آن اشاره کرده، مشغول بودن و پرداختن آن‌ها به لهو و لعب، خوش‌گذرانى، [[شراب خواری|شراب‌خوارى]]، شب‌نشینى‌ها و عدم کوچک‌ترین توجه به شئون زندگى مردم است.
 +
*ج) علل محفوظ ماندن مکتب تشیع از اثرات منفى غیبت: نویسنده معتقد است که عوامل و علل مختلفى در این مسأله نقش داشته، اما وى به سه عامل از آن‌ها که عبارتند از آمادگى افکار عمومى، بیدارى و هوشیارى شیعیان و انتخاب نواب خاص از طرف امام زمان(عج)، به اختصار اشاره کرده است؛ اما از آن‌جا که عامل سوم، محور و اساس نوشته اوست، تفصیل بیشترى را به خود اختصاص داده است.
  
تاريخ تولد، وفات و مدت نيابت او به طور دقيق معلوم نيست، اما نويسنده با جمع قرائن و شواهد، مدت نيابت وى را حدود پنج سال حدس زده است. در زمان نيابت وى، به علت موقعيت زمانى خاص، مدعيان دروغين نيابت كمتر ظاهر شدند و فقط دو نفر، آن هم به صورت كم‌رنگ، چنين ادعايى را داشتند.
+
بخش دوم کتاب، در چهار قسمت زیر، به تفصیل، زندگانى نواب خاص امام زمان(عج) در طول هفتاد سال غیبت صغرا را بررسى کرده است.
  
ايشان تلاش كرد وانمود كند كه [[امام عسكرى(ع)]] بدون جانشين از دنيا رفته، تا حضرت مهدى(عج) را از خطر دستگاه عباسى مصون دارد و از طرف ديگر، سعى مى‌كرد وجود امام زمان(عج) را براى شيعيان اثبات كرده و مسأله غيبت را با علل قانع كننده، توجيه نمايد. دوران نيابت وى، مقارن با خلافت «معتمد» بود.
+
* الف) [[عثمان بن سعید عمری|عثمان بن سعید]]: که اولین نایب خاص بوده و زندگى او در دوره [[امام هادی علیه السلام|امام هادى]](ع) آغاز مى‌شود. بعد از امام هادى(ع)، او بر سر پیمان خود وفادار مانده و ملتزم به خدمت [[امام حسن عسکری علیه السلام|امام عسکرى]](ع) گردید و بعد از آن حضرت، به عنوان نایب خاص امام زمان(عج) معرفى شد. نویسنده با جمع قرائن و شواهد، مدت نیابت وى را کهمقارن با خلافت «[[معتمد (خلیفه عباسی)|معتمد]]» بود حدود پنج سال حدس زده است.
 +
* ب) [[محمد بن عثمان عمرى]]: ایشان فرزند نایب اول است و از همان دوران کودکى، در خدمت امام هادى(ع) و امام عسکرى(ع) بوده و بعد از پدر، به عنوان نایب دوم معرفى شده و حدود نیم قرن، نماینده امام زمان(عج) در تمامى شئون شیعیان بود. به خاصر طولانى بودن دوران نیابت وى، [[توقیعات امام زمان علیه السلام|توقیعات]] زیادى در زمینه‌هاى مختلف، در زمان ایشان صادر گردیده است. نیابت او مقارن با بقیه خلافت «معتمد» و خلافت «[[معتضد]]» و «[[مقتدر (خلیفه عباسی)|مقتدر]]» بود.
 +
* ج) [[ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى|حسین بن روح نوبختى]]: برخلاف سایر نواب، بعضى از مورخین تنها به جنبه‌هاى سیاسى زندگى ایشان پرداخته‌اند و نویسنده بر این باور است که بعضى از ابهامات موجود، درباره ایشان کمتر مشاهده مى‌شود. وى معاصر با بقیه خلافت «مقتدر» و قسمتى از خلافت «[[راضی (خلیفه عباسی)|راضى]]» میزیسته، مدت نیابتش بیست و یک سال به طول انجامید و در سال ۳۲۶ق. وفات یافت.
 +
* د) [[علی بن محمد سمری|على بن محمد سمرى]]: در سال ۳۲۶ق، از طرف نایب سوم، به نیابت منصوب شد. وى از اصحاب امام عسکرى(ع) بوده است. یک هفته قبل از مرگش، توقیعى از طرف امام زمان(عج) صادر گردید که در آن، حضرت از خاتمه دوران [[غیبت صغرى]] و شرع [[غیبت کبری|غیبت کبرى]] خبر داده بود. مدت نیابت وى، تا سال ۳۲۹ق. به طول انجامید و در نیمه [[شعبان]] آن سال، دار فانى را وداع را گفت.
  
ب) محمد بن عثمان عمرى. ايشان فرزند نايب اول است و از همان دوران كودكى، در خدمت امام هادى(ع) و [[امام عسكرى(ع)]] بوده و بعد از پدر، به عنوان نايب دوم معرفى شده و حدود نيم قرن، نماينده امام زمان(عج) در تمامى شئون شيعيان بود. به خاصر طولانى بودن دوران نيابت وى، توقيعات زيادى در زمينه‌هاى مختلف، در زمان ايشان صادر گرديده است.
+
==منابع==
  
در زمان وى، مدعيان دروغين زيادى پيدا شد و يكى از كارها و فعاليت‌هاى مهم او، مبارزه مستمر با اين مدعيان بود و با سعى و تلاش بى‌وقفه، توانست عموم شيعيان را از چنگال آنان برهاند و با رسوا كردن آن‌ها به وسيله اخراج توقيعات لعن از طرف امام زمان(عج)، نيابت حقيقى خويش را اثبات كند.
+
*مقدمه و متن کتاب.
 +
*"امام مهدى(عج) در آینه قلم"، کارنامه منابع پیرامون امام مهدى(ع) و مهدویت، قم، مؤسسه اطلاع‌رسانى اسلامى مرجع، ج۱ ص۱۵۳.
 +
*خدامراد سلیمیان، درسنامه مهدویت، قم، مرکز تخصصى مهدویت، چاپ ششم، (تابستان ۱۳۸۸).
  
نويسنده سرچشمه ادعاى دروغين اين افراد را در سه چيز خلاصه كرده است:
+
[[رده:کتابهای با موضوع امام مهدی (عج)]]
 
+
[[رده:نواب اربعه]]
#ضعف ايمان و زمينه انحراف.
 
#طمع كردن به اموالى كه از سراسر بلاد اسلامى به سوى نواب سرازير مى‌شد.
 
#رسيدن به شهرت و رياست در جامعه.
 
 
 
دوران نيابت وى، مقارن با بقيه خلافت «معتمد» و خلافت «معتضد» و «مقتدر» بود؛ مرگ خود را پيش‌گويى نموده و در سال 305ق وفات نمود.
 
 
 
ج) ابوالقاسم حسين بن روح نوبختى. برخلاف ساير نواب، بعضى از مورخين تنها به جنبه‌هاى سياسى زندگى ايشان پرداخته‌اند و نويسنده بر اين باور است كه بعضى از ابهامات موجود، درباره ايشان كمتر مشاهده مى‌شود. وى به خاطر نسبتى كه با خاندان نوبختى داشت، در دستگاه عباسى از موقعيت خوبى برخوردار بود و بسيارى از مشكلات شيعيان را از اين طريق حل مى‌نمود.
 
 
 
وى قبل از وزارت حامد بن عباس، از آزادى خوبى برخوردار بود؛ ليكن بعد از به وزارت رسيدن او، به خاطر كينه اين وزير با شيعيان، فعاليت‌هاى وى محدود شده و مجبور شد به صورت مخفيانه زندگى كند و در اين مدت شلمغانى را از طرف خود منصوب نموده بود كه واسطه بين او و شيعيان باشد. شلمغانى نيز از استتار حسين بن روح، سوء استفاده كرده و مدعى نيابت دروغين شد. بعد از عزل حامد بن عباس و وزارت ابن فرات، وى موقعيت خود را بازيافت، ليكن بعد از عزل ابن فرات، توسط مقتدر تا سال 317ق زندانى گشت.
 
 
 
وى معاصر با بقيه خلافت «مقتدر» و قسمتى از خلافت «راضى» ميزيسته، مدت نيابتش بيست و يك سال به طول انجاميد و در سال 326ق وفات يافت.
 
 
 
د) ابوالحسن على بن محمد سمرى. در سال 326ق، از طرف نايب سوم، به نيابت منصوب شد. وى از اصحاب [[امام عسكرى(ع)]] بوده است. يك هفته قبل از مرگش، توقيعى از طرف امام زمان(عج) صادر گرديد كه در آن، حضرت از خاتمه دوران غيبت صغرى و شرع غيبت كبرى خبر داده بود. مدت نيابت وى، تا سال 329ق به طول انجاميد و در نيمه شعبان آن سال، دار فانى را وداع را گفت.
 
 
 
== وضعيت كتاب ==
 
 
 
 
 
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده مؤلف در انتهاى كتاب آمده است.
 
 
 
پاورقى‌ها به ذكر منابع و توضيح برخى كلمات متن پرداخته است.
 
 
 
== منابع مقاله ==
 
 
 
 
 
#مقدمه و متن كتاب.
 
#پارسا با مشاركت بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج) و انتشارات مسجد جمكران، (1388)، «امام مهدى(عج) در آينه قلم كارنامه منابع پيرامون امام مهدى(عليه‌السلام) و مهدويت»، قم، مؤسسه اطلاع رسانى اسلامى مرجع، ج1 ص153.
 
#سليميان، خدامراد (تابستان 1388)، درسنامه مهدويت، قم، مركز تخصصى مهدويت، چاپ ششم.
 
 
 
 
 
== منبع==
 
ویکی نور
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۵۶

Ketab499.jpg
نویسنده علی غفارزاده
موضوع مهدویت
زبان فارسی
تعداد جلد ۱

کتاب «پژوهشى پیرامون زندگانى نواب خاص امام زمان (علیه السلام)»، اثر على غفارزاده به زبان فارسى، به تحقیق در ویژگى‌ها، تاریخچه غیبت صغری و معرفى نمایندگان مخصوص امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) یعنی «نواب اربعه» در این دوران پرداخته است.

معرفى کتاب

با این که آگاهى از زندگانى نایبان خاص امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) در زمان غیبت صغرى، از اهمیت خاصى برخوردار است، کمتر کتاب جامعى در این باره نگارش یافته و به همین دلیل، اثر حاضر، از اهمیت ویژه‌اى برخوردار است.

کتاب با مقدمه ای از آیت‌الله سبحانى و مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در دو بخش، به بیان حوادث سیاسى هر یک از نواب اربعه و خصوصیات فردى آنها با استفاده از متون حدیثى شیعه پرداخته است.

نویسنده پس از طرح مباحثى مانند غیبت امام زمان(عج)، غیبت صغرا و غیبت کبرا، علل محفوظ ماندن مکتب تشیع از اثرات غیبت و...، نواب چهارگانه امام زمان(عج) در زمان غیبت صغرا را به ترتیب معرفى کرده است.

محتوای کتاب

آیت‌الله سبحانى در مقدمه خود بر این کتاب، ضمن بیان اهمیت موضوع غیبت صغرى، به این نکته اشاره کرده است که از میان مسائل فراوانى که نیاز به پژوهش دارد، نویسنده، مسأله غیبت صغرى را مطرح کرده و از آن، تحلیل زیبا و ارزنده‌اى ارائه نموده است.

گذشته از قطعى بودن موضوع مهدى موعود(عجل الله تعالی فرجه) از دیدگاه مدارک متقن اسلامى، اختصاص داشتن این شخصیت به امام دوازدهم شیعه، دلایل محکمى دارد که نویسنده در مقدمه، تمام آن دلایل را در دو دلیل اسلامى و علمى خلاصه کرده و هر یک را مفصلا توضیح داده است.

بخش اول، در سه فصل، مباحث مقدماتى زیر را مطرح کرده است:

  • الف) غیبت کبرى و صغرى: محدثین شیعه، اخبار مربوط به امام زمان(عج) و غیبت آن حضرت را از پیامبر(ص) و ائمه(ع) به ترتیب نقل کرده و در کتب خود آورده‌اند. در آن احادیث، اوصاف و ویژگى‌هاى غیبت بیان شده و در طول تاریخ، طبق آن به وقوع پیوسته است. نویسنده معتقد است این وقوع، خود یکى از دلایل قطعى صدق این احادیث و دلیلى قطعى بر صحت امامت آن حضرت است.
  • ب) خلفاى دوران غیبت صغرى: این دوران، که نوّاب خاص در آن، مسئولیت نیابت را به عهده داشتند، مصادف با خلافت شش تن از خلفاى عباسى بوده است. نویسنده در این قسمت، به ذکر اسامى، بعضى ویژگى‌ها و مدت خلافت هر یک از این خلفا و آن قسمت از زندگانى‌شان که مرتبط با جریان غیبت صغرى، نواب خاص و شیعیان مى‌باشد، پرداخته است. یکى از ویژگى‌هاى خلفاى عباسى که در همه آن‌ها مشترک بوده و نویسنده به آن اشاره کرده، مشغول بودن و پرداختن آن‌ها به لهو و لعب، خوش‌گذرانى، شراب‌خوارى، شب‌نشینى‌ها و عدم کوچک‌ترین توجه به شئون زندگى مردم است.
  • ج) علل محفوظ ماندن مکتب تشیع از اثرات منفى غیبت: نویسنده معتقد است که عوامل و علل مختلفى در این مسأله نقش داشته، اما وى به سه عامل از آن‌ها که عبارتند از آمادگى افکار عمومى، بیدارى و هوشیارى شیعیان و انتخاب نواب خاص از طرف امام زمان(عج)، به اختصار اشاره کرده است؛ اما از آن‌جا که عامل سوم، محور و اساس نوشته اوست، تفصیل بیشترى را به خود اختصاص داده است.

بخش دوم کتاب، در چهار قسمت زیر، به تفصیل، زندگانى نواب خاص امام زمان(عج) در طول هفتاد سال غیبت صغرا را بررسى کرده است.

  • الف) عثمان بن سعید: که اولین نایب خاص بوده و زندگى او در دوره امام هادى(ع) آغاز مى‌شود. بعد از امام هادى(ع)، او بر سر پیمان خود وفادار مانده و ملتزم به خدمت امام عسکرى(ع) گردید و بعد از آن حضرت، به عنوان نایب خاص امام زمان(عج) معرفى شد. نویسنده با جمع قرائن و شواهد، مدت نیابت وى را کهمقارن با خلافت «معتمد» بود حدود پنج سال حدس زده است.
  • ب) محمد بن عثمان عمرى: ایشان فرزند نایب اول است و از همان دوران کودکى، در خدمت امام هادى(ع) و امام عسکرى(ع) بوده و بعد از پدر، به عنوان نایب دوم معرفى شده و حدود نیم قرن، نماینده امام زمان(عج) در تمامى شئون شیعیان بود. به خاصر طولانى بودن دوران نیابت وى، توقیعات زیادى در زمینه‌هاى مختلف، در زمان ایشان صادر گردیده است. نیابت او مقارن با بقیه خلافت «معتمد» و خلافت «معتضد» و «مقتدر» بود.
  • ج) حسین بن روح نوبختى: برخلاف سایر نواب، بعضى از مورخین تنها به جنبه‌هاى سیاسى زندگى ایشان پرداخته‌اند و نویسنده بر این باور است که بعضى از ابهامات موجود، درباره ایشان کمتر مشاهده مى‌شود. وى معاصر با بقیه خلافت «مقتدر» و قسمتى از خلافت «راضى» میزیسته، مدت نیابتش بیست و یک سال به طول انجامید و در سال ۳۲۶ق. وفات یافت.
  • د) على بن محمد سمرى: در سال ۳۲۶ق، از طرف نایب سوم، به نیابت منصوب شد. وى از اصحاب امام عسکرى(ع) بوده است. یک هفته قبل از مرگش، توقیعى از طرف امام زمان(عج) صادر گردید که در آن، حضرت از خاتمه دوران غیبت صغرى و شرع غیبت کبرى خبر داده بود. مدت نیابت وى، تا سال ۳۲۹ق. به طول انجامید و در نیمه شعبان آن سال، دار فانى را وداع را گفت.

منابع

  • مقدمه و متن کتاب.
  • "امام مهدى(عج) در آینه قلم"، کارنامه منابع پیرامون امام مهدى(ع) و مهدویت، قم، مؤسسه اطلاع‌رسانى اسلامى مرجع، ج۱ ص۱۵۳.
  • خدامراد سلیمیان، درسنامه مهدویت، قم، مرکز تخصصى مهدویت، چاپ ششم، (تابستان ۱۳۸۸).