محمد رازینی همدانی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(اضافه کردن رده)
(←‏آرشیو عکس و تصویر)
 
(۱۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{بخشی از یک کتاب}}
+
'''آیت الله میرزا محمد رازینی همدانی''' (۱۳۰۳ - ۱۳۷۸ ش) از علمای معاصر [[شیعه]] بودند. وی از سوی [[امام خمینی]] به عنوان [[امام جمعه]] یکی از بخشهای استان همدان (قروه جزین) تعیین شده بود. ایشان فردی عالم و مصلح بوده و همیشه در کنار تبلیغ آیین محمدی صلی الله علیه و آله، در اصلاح امور مردم کوشا و با زیرکی و هوش سرشار خویش منشأ حل اختلافات بوده است.
−
مربي شهيدان
 
  
−
'''مقدمه'''
+
{{خوب}}
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = محمد رازینی همدانی
 +
||تصویر=[[پرونده:Raziny.jpg|220px|center]]
 +
||زادروز = ۱۳۰۳ شمسی
 +
|زادگاه = رازین همدان
 +
|وفات = ۱۳۷۸
 +
|مدفن = قبرستان ابوحسین - [[قم]]
 +
|اساتید =  [[آیت الله بروجردی|بروجردی]]، مجاهدی تبریزی، [[سید محمد حجت کوه کمره ای|سید محمد حجت]]، [[سید محمدرضا موسوی گلپایگانی|سید محمدرضا گلپایگانی]]، [[امام خمینی]] و [[محقق داماد]]
 +
|شاگردان =
 +
|آثار =
 +
}}
  
−
«رزن» نام بخشي است كه در پنجاه كيلومتري شمال شرقي استان همدان قرار گرفته و در حدود هفتاد پارچه‌آبادي است. در بين اين روستاها، روستايي به چشم می‌‌خورد كه روزگاري جمعيتي بيش از دويست الي سيصد خانوار در آن زندگي می‌‌كردند. اين خانواده‌ها زندگي خود را از طريق دامداري و كشاورزي می‌‌گذراندند و از سرسبزي منطقه براي بهتر زيستن بهره می‌‌جستند؛ ولي در سال‌هاي اخير به علت خشك سالي بيش از پنجاه خانوار در آن زندگي نمی‌‌كنند.
+
==ولادت و خاندان==
  
−
اين روستا داراي مسجدي است مناسب كه به همت عالمان رازين ساخته شده و همين مسجد بيانگر اعتقادات قوي مذهبي مردمِ روستاست. از جمله عوامل مؤثر در رونق و آباداني مسجد، حضور آيت الله حاج شيخ حسن رازيني، پدر گرامی ‌‌شيخ محمد رازيني، شخصيت مورد نظر اين نوشتار است.
+
مردم روستای رازین از وجود عالمی ‌‌جلیل القدر و مجتهد گران مایه به نام حاج شیخ حسن رازینی که از طرف حاج [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری یزدی]]، مؤسس [[حوزه علمیه قم]]، برای تبلیغ به آن منطقه اعزام گردیده بود، بهره می‌‌بردند. خداوند متعال به این عالم ربانی فرزندی عنایت فرمود که محمد نامیده شد. محمد در خانواده‌ای رشد یافت که همه، اهل علم و آشنا به معارف الهی بودند.  
  
−
'''ولادت'''
+
==تحصیلات و استادان==
  
−
مردم روستاي رازين از وجود عالمی ‌‌جليل القدر و مجتهدگران مايه به نام حاج شيخ حسن رازيني كه از طرف حاج شيخ عبدالكريم حائري يزدي، مؤسس [[حوزه علميه]] [[قم]]، براي تبليغ به آن منطقه اعزام گرديده بود، بهره می‌‌بردند. خداوند متعال به اين عالم رباني فرزندي عنايت فرمود كه محمد ناميده شد.
+
میرزا محمد، تحصیلات ابتدایی را نزد پدر و مادر دانشور خود و نیز در مکتب‌خانه محل زندگی‌اش سپری نمود. پدر و مادر، متوجه استعداد فرزند خود شده بودند، بنابراین محمد، پس از گذراندن این دوره، توسط پدرش برای ادامه تحصیل به مدرسه آخوند همدانی - در همدان - فرستاده شد. محمد در حوزه همدان از طلاب نمونه، پرتلاش و درس خوان بود. وی در این حوزه، [[ادبیات عرب|ادبیات]]، منظومه، [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] و... را از استادانی چون: حاج میرزا ابوالقاسم ربانی (شاهنجرانی)، میرزا محمد ثابتی - که در [[قم]] معروف به میرزای همدانی بود - و سید مصطفی هاشمی‌‌ فراگرفت.
  
−
محمد در خانواده‌اي رشد يافت كه همه، اهل علم و آشنا به معارف الهي بودند. پنج برادر، و چهار داماد اين خانواده، روحاني بودند. رازيني روي علاقه‌اي كه به علم و اهل علم داشت، با خانواده‌اي روحاني وصلت نمود و می‌‌توان گفت يكي از مهمترين شاخصه‌هاي اين خانواده بابركت و اهل علم همين است كه بيشترشان سربازي امام عصر عجل الله تعالی فرجه شریف را پذيرفته‌اند و با جان و دل در اين راه فعاليت داشته و دارند.
+
او پس از گذراندن بخشی از سطح در حوزه همدان، برای ادامه تحصیل به شهر مقدس و عالم‌پرور [[قم]] هجرت نمود. میرزا محمد، سطح عالی و دروس خارج را در این شهر سپری نمود و خود نیز در ردیف استادان حوزه علمیه قرار گرفت. وی از محضر درس عالمان بزرگی چون آیات عظام: [[آیت الله بروجردی|بروجردی]]، مجاهدی تبریزی، [[سید محمد حجت کوه کمره ای|سید محمد حجت]]، [[سید محمدرضا موسوی گلپایگانی|سید محمدرضا گلپایگانی]]، [[امام خمینی]] و [[محقق داماد]] بهره برد. رازینی از درس [[فلسفه]] [[علامه طباطبایی]] نیز استفاده برده است. شیخ محمد از شاگردان خصوصی و مورد توجه خاص آیت الله گلپایگانی بود و این به خاطر حضور مرتب، مستمر و منظم وی در درس آن دانشور فرهیخته بوده است.  
  
−
'''تحصيلات'''
+
رازینی مقید به مباحثه بود. از جمله هم بحث‌های ایشان عبارتند از آیات: [[شهید قدوسی|شهید علی قدوسی]]، عبدالرحیم ربانی شیرازی و علی آقا غروی. کسانی که با او هم بحث بوده‌اند به مراتب علم و فضل او اعتراف دارند. به عنوان نمونه، حضرت آیت الله گلپایگانی مسئله‌ای را جهت تحقیق و استنباط فقهی به شاگردانش ارائه داد و از آن‌ها خواست که نتیجه تحقیق را بنویسند. میرزا محمد، یک متن عالی و علمی‌‌ - که موجب مسرورشدن استادش شد - نوشت و مورد تشویق او قرار گرفت.
  
−
حجة الاسلام حاج شيخ محمود رازيني<ref> حاج شيخ محمود رازيني، داراي چهره موجه و نوراني؛ پدر دو شهيد به نام‌هاي عباس و مجتبي است و عمري را به تبليغ آيين محمدي در منطقه رزن «شاهنجرين» گذرانده و هم اكنون نيز مشغول تبليغ است وي به راستي به حديث شريف امام محمدباقر علیه السلام عمل نموده كه «المؤمن اَصْلَبُ مِنَ الجبل»؛ (ميزان الحكمه، ج 1، ص 338).</ref> می‌‌گويد: محمد از كودكي از هوش سرشاري برخوردار بود و هرگونه مطلب علمی ‌‌را خوب فرامی‌‌گرفت، به طوري كه كافي بود در هر مطلبي، اندكي تأمل نمايد، تا به راحتي از عهده آن برآيد. شاخصه تيزهوشي محمد، باعث شد كه پدرش او را براي فراگرفتن علوم ديني، راهي حوزه علميه نمايد. حاج شيخ محمود رازيني می‌‌گويد: زماني كه برادرش (شيخ محمد) طلبه شد، پدرشان نزديكي از دوستان تاجر می‌‌رود تا مقداري پول قرض بگيرد و با آن، مخارج سفر پسرش به حوزه را فراهم كند. تاجر مذكور كه از هوش و ذكاوت ميرزا محمد اطلاع داشت، به حاج شيخ حسن رازيني می‌‌گويد: بگذاريد ايشان تجارت ياد بگيرد و تاجر شود؛ چون استعدادش بسيار خوب است؛ اما پدر ميرزا محمد می‌‌گويد: در وضعيت فعلي، هيچ قشري فرزندانشان را جهت طلبگي نمی‌‌فرستند؛ اگر ما هم نفرستيم، جواب آقا [[امام زمان]] علیه السلام را چه بگوييم. اين احساس پدر، گوياي وظيفه‌شناسي و احساس تكليف در قبال دين است كه از خانواده خود نيز در راستاي نشر تعاليم و [[احكام]] الهي سرمايه‌گذاري می‌‌نموده است.
+
نمونه دیگر، حکم امامت جمعه ایشان است که از طرف دفتر حضرت امام خمینی قدس سره صادر شده. همچنین وی از طرف آیات گلپایگانی و [[آیت الله محمد علی اراکی|محمدعلی اراکی]] در امور حسبیه اجازه دریافت نموده است.
  
−
ميرزا محمد، تحصيلات ابتدايي را نزد پدر و مادر دانشور خود و نيز در مكتب‌خانه محل زندگي‌اش سپري نمود. پدر و مادر، متوجه استعداد فرزند خود شده بودند، بنابراين محمد، پس از گذراندن اين دوره، توسط پدرش براي ادامه تحصيل به مدرسه آخوند همداني - در همدان - فرستاده شد. محمد در حوزه همدان از طلاب نمونه، پرتلاش و درس خوان بود. وي در اين حوزه، ادبيات، منظومه، مكاسب و... را از استاداني چون: حاج ميرزا ابوالقاسم رباني (شاهنجراني)، ميرزا محمد ثابتي - كه در [[قم]] معروف به ميرزاي همداني بود - و سيد مصطفي هاشمی‌‌ فراگرفت.
+
==فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی==
  
−
او پس از گذراندن بخشي از سطح در حوزه همدان، براي ادامه تحصيل به شهر مقدس و عالم‌پرور قم هجرت نمود. ميرزا محمد، سطح عالي و دروس خارج را در اين شهر سپري نمود و خود نيز در رديف استادان حوزه علميه قرار گرفت. وي از محضر درس عالمان بزرگي چون آيات عظام: بروجردي، مجاهدي تبريزي، سيد محمد حجت، سيد محمدرضا گلپايگاني، [[امام خميني]] و محقق داماد بهره برد. رازيني از درس [[فلسفه]] [[علامه طباطبايي]] نيز استفاده برده است. شيخ محمد از شاگردان خصوصي و مورد توجه خاص آيت الله گلپايگاني بود و اين به خاطر حضور مرتب، مستمر و منظم وي در درس آن دانشور فرهيخته بوده است. رازيني مقيد به مباحثه بود. از جمله هم بحث‌هاي ايشان عبارتند از آيات: شهيد علي قدوسي، عبدالرحيم رباني شيرازي و علي آقا غروي.
+
آیت الله تجلیل می‌‌گوید: مرحوم میرزا، عضو گروه علمی، در تألیف تعلیقات کتاب [[احقاق الحق (کتاب)|احقاق الحق]] بود. این کار به دستور آیت الله [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|مرعشی نجفی]] انجام می‌‌گرفت و شیخ میرزا محمد، تا جلد یازدهم با ما همکاری نمود. تربیت شاگردانی مبرز و کوشا در حوزه علمیه، که تعداد آن‌ها هم کم نیست، از تلاش‌های این عالم فرزانه است.
  
−
'''دوران روشنگري'''
+
همچنین میرزای رازینی، یکی از این مبارزان روشنگر بود که به مردم آگاهی می‌‌بخشید. وی در سفرهای تبلیغی، مردم را آگاه می‌‌نمود و هرگاه برخورد مستقیمی ‌‌با دستگاه شاهنشاهی لازم بود، ایشان از فعالان این عرصه به حساب می‌‌آمد. به عنوان نمونه به نامه‌ای باید اشاره کرد که عالمان منطقه همدان برای هویدا؛ نخست وزیر وقت نوشتند و از او خواستند که [[احکام]] دین الهی را رعایت کند و زندانیان سیاسی را آزاد نماید. در بین امضاکنندگان نامه، امضای میرزای رازینی به همراه امضای عالمان این خاندان، برگ افتخاری برای عالمان روشنگر خطه همدان به حساب می‌‌آید.<ref> اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ص ۱۵۵.</ref>
  
−
انقلاب اسلامی ‌‌ايران از نقطه شروعش؛ پانزده خرداد سال 1342 تا بهمن 1357، مرهون مبارزات و روشنگري عالمان بزرگي بود كه هر كدام به فراخور توان خود به بيداري افكار عمومی ‌‌و افشاگري می‌‌پرداختند. همين كوشش ها، مردم را بسيج نمود تا با استعانت الهي، در پرتو دين مبين [[اسلام]] و و وحدت و رهبري حضرت [[امام خميني]] عزيز، ريشه ظلم دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهي در ايران را بركَنند و نظام اسلامی ‌‌را حاكم نمايند.
+
اکنون به موارد دیگری از خدمات این عالم بزرگوار اشاره می‌‌کنیم:
  
−
ميرزاي رازيني، يكي از اين مبارزان روشنگر بود كه به مردم آگاهي می‌‌بخشيد. وي در سفرهاي تبليغي، مردم را آگاه می‌‌نمود و هرگاه برخورد مستقيمی ‌‌با دستگاه شاهنشاهي لازم بود، ايشان از فعالان اين عرصه به حساب می‌‌آمد. به عنوان نمونه به نامه‌اي بايد اشاره كرد كه عالمان منطقه همدان براي هويدا؛ نخست وزير وقت نوشتند و از او خواستند كه [[احكام]] دين الهي را رعايت كند و زندانيان سياسي را آزاد نمايد. در بين امضاكنندگان نامه، امضاي ميرزاي رازيني به همراه امضاي عالمان اين خاندان، برگ افتخاري براي عالمان روشنگر خطه همدان به حساب می‌‌آيد.<ref> اسناد انقلاب اسلامي، ج 3، ص 155.</ref>
+
*۱- تربیت طلاب در حوزه علمیه قروه در جزین (شاهنجرین).
  
−
'''فعاليت‌هاي فرهنگي و عمراني'''
+
*۲- احیای حوزه علمیه قروه در جزین و توسعه [[مسجد]] و حوزه علمیه حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه شریف این شهر که تا قبل از ایشان بسیار محدود و از نظر امکانات آسایشی برای طلاب نامناسب بوده است.
  
−
آيت الله تجليل می‌‌گويد: مرحوم ميرزا، عضو گروه علمي، در تأليف تعليقات كتاب احقاق الحق بود. اين كار به دستور آيت الله مرعشي نجفي انجام می‌‌گرفت و شيخ ميرزا محمد، تا جلد يازدهم با ما همكاري نمود. تربيت شاگرداني مبرز و كوشا در حوزه علميه، كه تعداد آن‌ها هم كم نيست، از تلاش‌هاي اين عالم فرزانه است. حجة الاسلام شيخي كه چهره‌اي فاضل، مهذب، دلباخته استاد و نمونه‌اي از اخلاق آيت الله رازيني بود، نمونه‌اي از شاگردان اين فرهيخته عصر است كه مدتي پيش دعوت حق را لبيك گفته و به ديدار حق شتافته است.<ref> نامه حجةالاسلام والمسلمين حاج شيخ عليرضا رازيني، نماينده نهاد رهبري در دانشگاه همدان.</ref>
+
*۳- احداث مسجد در روستای رازین که توسط شخص ایشان ساخته شد و همه کارهای مسجد با مسئولیت ایشان انجام گرفت.
  
−
اكنون به موارد ديگري از خدمات اين عالم بزرگوار اشاره می‌‌كنيم:
+
*۴- احداث مسجد در روستای مزرعه نوِ آشتیان. این مسجد هم، به همت والای مرحوم شیخ محمد ساخته شد که هم معماری و ساخت و هم انجام امور لازمه آن به عهده ایشان بود؛ در واقع این دومین مسجدی بود که توسط شخص ایشان احداث گردیده است.
  
−
* 1- تربيت طلاب در حوزه علميه قروه در جزين (شاهنجرين).
+
*۵- احداث حمام در «مزرعه نو» آشتیان که با جمع‌آوری کمک های مردمی‌‌ و تشویق‌‌های ایشان و با مسئولیت وی ساخته شد.
  
−
* 2- احياي حوزه علميه قروه در جزين و توسعه مسجد و حوزه علميه حضرت ولي عصر عجل الله تعالی فرجه شریف اين شهر كه تا قبل از ايشان بسيار محدود و از نظر امكانات آسايشي براي طلاب نامناسب بوده است.
+
*۶- احداث پل و جاده در چند روستای منطقه که نوعاً با تشویق‌ها و پیگری‌های مستمر وی و زیر نظر ایشان احداث شد.
  
−
* 3- احداث مسجد در روستاي رازين كه توسط شخص ايشان ساخته شد و همه كارهاي مسجد با مسئوليت ايشان انجام گرفت.
+
*۷- سفرهای تبلیغی به مکان‌هایی که از لحاظ زمینه تبلیغی از دشواری خاصی برخوردار بوده است. ایشان برای تبلیغ به مناطقی می‌‌رفت که مردم آن مناطق، پذیرای مبلغ نبوده‌اند؛ ولی با تبلیغ ایشان، پس از مدت کوتاهی متحول می‌‌شدند.
  
−
* 4- احداث مسجد در روستاي مزرعه نوِ آشتيان. اين مسجد هم، به همت والاي مرحوم شيخ محمد ساخته شد كه هم معماري و ساخت و هم انجام امور لازمه آن به عهده ايشان بود؛ در واقع اين دومين مسجدي بود كه توسط شخص ايشان احداث گرديده است.
+
*۸- اصلاح بین مردم و رفع اختلاف آن ها که این عملکرد از شاخصه‌های اخلاقی این عالم بزرگ بوده و نشان از نفوذ وی در بین اطرافیان خود و منطقه دارد.
  
−
* 5- احداث حمام در «مزرعه نو» آشتيان كه با جمع‌آوري كمك هاي مردمی‌‌ و تشويق‌‌هاي ايشان و با مسئوليت وي ساخته شد.
+
دیگر مسئولیت‌های میرزا محمد رازینی همدانی از این قرار است:
  
−
* 6- احداث پل و جاده در چند روستاي منطقه كه نوعاً با تشويق‌ها و پيگري‌هاي مستمر وي و زير نظر ايشان احداث شد.
+
'''<I>۱- استاد حوزه:</I>'''
  
−
* 7- سفرهاي تبليغي به مكان‌هايي كه از لحاظ زمينه تبليغي از دشواري خاصي برخوردار بوده است. ايشان براي تبليغ به مناطقي می‌‌رفت كه مردم آن مناطق، پذيراي مبلغ نبوده‌اند؛ ولي با تبليغ ايشان، پس از مدت كوتاهي متحول می‌‌شدند.
+
رازینی از استادان [[حوزه علمیه قم]] بود و شاگردانی را نیز تربیت نمود. [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] مقطع سطح و درس [[اخلاق]] از جمله درس‌هایی است که وی تدریسش را به عهده داشته است.
  
−
* 8- اصلاح بين مردم و رفع اختلاف آن ها كه اين عملكرد از شاخصه‌هاي اخلاقي اين عالم بزرگ بوده و نشان از نفوذ وي در بين اطرافيان خود و منطقه دارد.
+
'''<I>۲- امامت جمعه:</I>'''
  
−
'''مسئوليت‌ها'''
+
او مدت سیزده سال در سنگر [[امام جمعه|امامت جمعه]] قروه جزین، منشأ خدمات بسیاری بوده که رونق حوزه علمیه این شهر را می‌‌توان از برکات آن بشمار آورد. از دیگر آثار تبلیغی ایشان در این سنگر، نشر معارف حقه [[اثنی عشریه|اثنی عشری]] است. وی برای مردم منطقه، به عنوان مربی نمونه و عاملِ به احکام [[دین|دین]]، به شمار می‌‌آمده است.<ref> حکم دفتر اقامتگاه امام خمینی، قم.</ref>
  
−
'''<I>1- استاد حوزه:</I>'''
+
'''<I>۳- مدیریت حوزه علمیه:</I>'''
  
−
رازيني از استادان حوزه علميه [[قم]] بود و شاگرداني را نيز تربيت نمود. [[فقه]] و اصولِ مقطع سطح و درس اخلاق از جمله درس‌هايي است كه وي تدريسش را به عهده داشته است.
+
رازینی مدیر [[حوزه علمیه]] حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه شریف شهرستان قروه جزین بوده است. این مسئولیت همزمان با مسئولیت امامت جمعه بوده، که ثمره‌اش پرورش طلاب علوم دینی در آن منطقه است.
  
−
'''<I>2- امامت جمعه:</I>'''
+
'''<I>۴- پاسخ‌گویی به مسائل شرعی:</I>'''
  
−
او مدت سيزده سال در سنگر امامت جمعه قروه جزين، منشأ خدمات بسياري بوده كه رونق حوزه علميه اين شهر را می‌‌توان از بركات آن بشمار آورد. از ديگر آثار تبليغي ايشان در اين سنگر، نشر معارف حقه اثني عشري است. وي براي مردم منطقه، به عنوان مربي نمونه و عاملِ به [[احكام]] دين، به شمار می‌‌آمده است.<ref> حكم دفتر اقامتگاه امام خميني، [[قم]].</ref>
+
وی پس از سال‌ها فعالیت و کوشش در سنگر امامت جمعه، به علت کسالت جسمی، دیگر قادر به خدمت در آن سنگر نبود، به همین علت به شهر مقدس [[قم]] بازگشت و در دفتر [[سید علی حسینی خامنه ای|مقام معظم رهبری]] مسئولیت جواب گویی به مسائل شرعی را به عهده گرفت.<ref> مصاحبه با حجةالاسلام والمسلمین حاج آقا ملکا.</ref>
  
−
'''<I>3- مديريت حوزه علميه:</I>'''
+
==ویژگی‌های اخلاقی==
  
−
رازيني مدير حوزه علميه حضرت ولي عصر عجل الله تعالی فرجه شریف شهرستان قروه جزين بوده است. اين مسئوليت همزمان با مسئوليت امامت جمعه بوده، كه ثمره‌اش پرورش طلاب علوم ديني در آن منطقه است.
+
آیت الله [[حسین نوری همدانی|نوری همدانی]] می‌‌گوید: ایشان فردی فاضل، [[تقوا|باتقوا]] و بیتشان، بیتی شریف و اهل علم هستند.  
  
−
'''<I>4- پاسخ‌گويي به مسائل شرعي:</I>'''
+
آیت الله تجلیل می‌‌گوید: مرحوم شیخ محمد، انسان فاضل، بسیار متدین و از هر جهت آراسته و با کمال بودند. پدر ایشان هم شخص بزرگواری بود. مرحوم میرزا، خیلی به پدرش خدمت می‌‌کرد و او را دوست داشت. وقتی پدرش مریض بود و در طبقه فوقانی منزل سکونت داشت؛ مرحوم میرزا تمام اسباب آسایش پدر را از جهت طهارت، شستشو و [[وضو]] فراهم می‌‌ساخت. میرزای رازینی از جمله عالمان عامل بود که در خدمت به پدر، از هیچ خدمتی فروگذار نمی‌‌کرد.
  
−
وي پس از سال‌ها فعاليت و كوشش در سنگر امامت جمعه، به علت كسالت جسمي، ديگر قادر به خدمت در آن سنگر نبود، به همين علت به شهر مقدس [[قم]] بازگشت و در دفتر مقام معظم رهبري مسئوليت جواب گويي به مسائل شرعي را به عهده گرفت.<ref> مصاحبه با حجةالاسلام والمسلمين حاج آقا ملكا.</ref>
+
وی در راه اعتلای کلمه حق، با صبر و حوصله وصف ناپذیر، قدم برمی‌‌داشت و از همه خصوصیات نیک، بخصوص [[تواضع]] - که زبانزد خاص و عام بود - برخوردار بود. وی در حال ساختن یکی از مساجد، تیر چوبی را بر دوش خود می‌‌گذاشت و برای ساختن سقف مسجد، بنایی می‌‌کرد.
  
−
'''اجازات'''
+
همچنین میرزا محمد رازینی، هر از چند گاهی برای ارسال کمک‌های مردمی‌‌ به جبهه‌های حق علیه باطل و بازدید و مطلع شدن از وضعیت رزمندگان، عازم مناطق جنگی می‌‌گشت. حضور ایشان در جبهه در آن شرایط، لطف خاصی داشت؛ زیرا سبب آرامش خاطر و امنیت روحی و روانی رزمندگان می‌‌شد.<ref> مصاحبه با حجةالاسلام حاج شیخ محمود رازینی.</ref>
  
−
دانشوران ديني از ابتداي تحصيل، تا عالي‌ترين مراتب علمي، به خودسازي می‌‌پردازند و سعيشان اين است كه حب دنیا را از خود دور كنند، بخصوص حب جاه و مقام. حجة الاسلام شيخ ميرزا محمد رازيني، از عالماني است كه به هيچ وجه، دنبال شهرت نبوده است. كساني كه با او هم بحث بوده‌اند به مراتب علم و فضل او اعتراف دارند. به عنوان نمونه، حضرت آيت الله گلپايگاني مسئله‌اي را جهت تحقيق و استنباط فقهي به شاگردانش ارائه داد و از آن‌ها خواست كه نتيجه تحقيق را بنويسند. ميرزا محمد، يك متن عالي و علمی‌‌ - كه موجب مسرورشدن استادش شد - نوشت و مورد تشويق او قرار گرفت.
+
==وفات ==
  
−
نمونه ديگر، حكم امامت جمعه ايشان است كه از طرف دفتر حضرت امام خميني قدس سره صادر شده. همچنين وي از طرف آيات گلپايگاني و محمدعلي اراكي در امور حسبيه اجازه دريافت نموده است.
+
شیخ میرزا محمد رازینی، پس از سال‌ها تلاش برای کسب رضای خداوند سبحان، کسب علوم و معارف الهی، تبلیغ آیین محمدی صلی الله علیه و آله و طریقت حقه [[شیعه|شیعه]] اثنی عشری، سرانجام در سال ۱۳۷۸ ش. در هفتاد و پنج سالگی، دعوت حق را لبیک گفت و بدین سان، حوزه علمیه [[قم]] و استان همدان، بخصوص بخش رازین را به سوگ نشاند. پیکر این عالم الهی پس از اجرای مراسم نماز توسط آیت الله نوری همدانی، در قم، قبرستان ابوحسین (قبرستان نو)، به خاک سپرده شد.
  
−
'''خصوصيات اخلاقي'''
+
==پانویس==
−
 
+
<references />
−
آيت الله نوري همداني می‌‌گويد: ايشان فردي فاضل، باتقوا و بيتشان، بيتي شريف و اهل علم هستند. از مجموع تحقيقات به عمل آمده و همچنين گفتگو با حضرت آيت الله تجليل و برادر و فرزندان آن مرحوم آشكار می‌‌شود كه ايشان فردي عالم و مصلح بوده و هميشه در كنار تبليغ آيين محمدي صلی الله علیه و آله، در اصلاح امور مردم كوشا و با زيركي و هوش سرشار خويش منشأ حل اختلافات بوده است. وي در راه اعتلاي كلمه حق، با صبر و حوصله وصف ناپذير، قدم برمی‌‌داشت و از همه خصوصيات نيك، بخصوص تواضع - كه زبانزد خاص و عام بود - برخوردار بود. وي در حال ساختن يكي از مساجد، تير چوبي را بر دوش خود می‌‌گذاشت و براي ساختن سقف مسجد، بنايي می‌‌كرد.
+
==منبع==
−
 
 
−
'''در جبهه نبرد'''
 
−
 
 
−
آن گاه كه دشمنِ پَست با آرزوهاي واهي، فكر نابودي انقلاب نوپاي اسلامی ‌‌ايران را در سر می‌‌پروراند و براي تحقق بخشيدن به اين خيال خام، دست به حمله ناجوانمردانه زد، فرزندان اين سرزمين از پير و جوان، زن و مرد، عالم و غيرعالم، به دفاع برخاستند. از ميان اين خيل عظيم امام جمعه قروه، ميرزا محمد رازيني، هر از چند گاهي براي ارسال كمك‌هاي مردمی‌‌ به جبهه‌هاي حق عليه باطل و بازديد و مطلع شدن از وضعيت رزمندگان، عازم مناطق جنگي می‌‌گشت. حضور ايشان در جبهه در آن شرايط، لطف خاصي داشت؛ زيرا سبب آرامش خاطر و امنيت روحي و رواني رزمندگان می‌‌شد.<ref> مصاحبه با حجةالاسلام حاج شيخ محمود رازيني.</ref>
 
−
 
 
−
'''در آيينه خاطرات'''
 
−
 
 
−
1- آيت الله تجليل می‌‌گويد: ايشان (شيخ ميرزا محمد رازيني) مدت‌ها با بنده در تأليف تعليقات احقاق الحق كه زير نظر مرحوم آيت الله العظمی ‌‌مرعشي نجفي انجام می‌‌شد. همكاري داشتند؛ مرحوم شيخ محمد، انسان فاضل، بسيار متدين و از هر جهت آراسته و با كمال بودند. پدر ايشان هم شخص بزرگواري بود. خانواده ايشان بسيار متدين و اهل علم و اهل مراقبت بودند. رازيني ايام تعطيلات حوزه، به تبليغ می‌‌رفت. مرحوم ميرزا، خيلي به پدرش خدمت می‌‌كرد و او را دوست داشت. وقتي پدرش مريض بود و در طبقه فوقاني منزل سكونت داشت؛ مرحوم ميرزا تمام اسباب آسايش پدر را از جهت طهارت، شستشو و [[وضو]] فراهم می‌‌ساخت. ميرزاي رازيني از جمله عالمان عامل بود كه در خدمت به پدر، از هيچ خدمتي فروگذار نمی‌‌كرد.
 
−
 
 
−
حجةالاسلام حاج شيخ ميرزا محمدباقر رازيني فرزند ميرزا محمد آورده است: در يكي از سال‌ها پدرم از طرف حضرت آيت الله گلپايگاني براي تبليغ در ايام ماه مبارك [[رمضان]] به قروه سنندج رفتند. در آن جا حجة الاسلام كرماني، نماينده آيت الله گلپايگاني به ايشان می‌‌گويد: اين روستايي كه شما می‌‌خواهيد برويد، هر كسي را كه بگوييم می‌‌رود؛ ولي يك روستايي هست كه عالم و مُبلغ نمی‌‌پذيرد و كسي حاضر نيست براي تبليغ به آن جا برود. شما اگر می‌‌توانيد آن جا برويد. ان شاءالله كه با قدوم شما، اين رخوت و بي‌ميلي، به تبليغ و مبلغ [[دين]] در آن جا شكسته شود.
 
−
 
 
−
در همين حال دو نفر از همان روستا جهت خواندن صيغه عقد، خدمت آقاي كرماني آمدند و آقاي كرماني گفتند: اين عقد را می‌‌خوانم، هر چه عقد داشتيد می‌‌خوانم، فقط شرطش اين است كه اين آقا را (شيخ محمد رازيني) براي تبليغ در ماه مبارك [[رمضان]] به روستا ببريد. آن دو نفر هم با اكراه پذيرفتند. مرحوم ميرزا محمد يك ماه رمضان، سحرها، فقط چاي شيرين و نان صرف می‌‌كنند؛ ولي در اثر صبر، اخلاق خوش و [[تواضع]]، طوري شده بود كه در آخرين روز، بعد از اقامه نماز [[عيد فطر]]، وقتي آقاي رازيني براي خداحافظي خود را مهيا كرده بود، مردم همان طور كه بااكراه او را پذيرفته بودند، بااكراه راضي به رفتن ايشان شدند و با اشك و ناله او را بدرقه كردند. مردم آن منطقه از حجة الاسلام كرماني خواسته بودند كه براي ايام [[محرم]]، پدرم را دوباره به روستايشان بفرستند.
 
−
 
 
−
'''غروب ستاره رازين'''
 
−
 
 
−
قرآن كريم می‌‌فرمايد: هر كس بايستي [[مرگ]] را بچشد؛<ref> «كل نفس ذائقة الموت». ([[سوره عنكبوت]]/ 57).</ref> ولي مرگ به معناي نابودي نيست، بلكه به معناي هجرت از نشئه‌اي به نشئه‌اي ديگر است. شيخ ميرزا محمد رازيني، پس از سال‌ها تلاش براي كسب رضاي خداوند سبحان، كسب علوم و معارف الهي، تبليغ آيين محمدي صلی الله علیه و آله و طريقت حقه شيعه اثني عشري، سرانجام در سال 1378 ش. در هفتاد و پنج سالگي، دعوت حق را لبيك گفت و بدين سان، حوزه علميه [[قم]] و استان همدان، بخصوص بخشي رزن را به سوگ نشاند.
 
−
 
 
−
پيكر اين عالم الهي پس از اجراي مراسم [[نماز]] توسط آيت الله نوري همداني، در قم، قبرستان ابوحسين، به خاك سپرده شد. خداوند متعال روحش را با پيامبر عظيم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله محشور گرداند. آمين يا رب العالمين.
 
−
 
 
−
==منابع:==
 
−
 
 
−
<ref> حاج شيخ محمود رازيني، داراي چهره موجه و نوراني؛ پدر دو شهيد به نام‌هاي عباس و مجتبي است و عمري را به تبليغ آيين محمدي در منطقه رزن «شاهنجرين» گذرانده و هم اكنون نيز مشغول تبليغ است وي به راستي به حديث شريف امام محمدباقر علیه السلام عمل نموده كه «المؤمن اَصْلَبُ مِنَ الجبل»؛ (ميزان الحكمه، ج 1، ص 338).</ref>. اسناد و احكام صادره از دفتر اقامتگاه حضرت [[امام خميني]] مستقر در قم، قسمت نامه‌ها.
 
−
 
 
−
<ref> اسناد انقلاب اسلامي، ج 3، ص 155.</ref>. اسناد انقلاب اسلامي، ج 3، ص 155.
 
−
 
 
−
<ref> نامه حجةالاسلام والمسلمين حاج شيخ عليرضا رازيني، نماينده نهاد رهبري در دانشگاه همدان.</ref>. كتابخانه حضرت آيت الله مرعشي نجفي.
 
−
 
 
−
<ref> حكم دفتر اقامتگاه امام خميني، [[قم]].</ref>. ميزان الحكمه، ج 1، ص 338.
 
  
−
<ref> مصاحبه با حجةالاسلام والمسلمين حاج آقا ملكا.</ref>. مصاحبه با حجةالاسلام ملكا.
+
سید محمدحسین حسینی ضیغمیان، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد ۱۸، صفحه ۲۲۲-۲۳۱.
 +
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
<gallery mode=packed heights=170px>
 +
پرونده:رازینی.jpg|محمد رازینی همدانی در منزل شخصی
  
−
<ref> مصاحبه با حجةالاسلام حاج شيخ محمود رازيني.</ref>. مصاحبه با حجةالاسلام ثابتي.
+
</gallery>
−
 
 
−
<ref> «كل نفس ذائقة الموت». ([[سوره عنكبوت]]/ 57).</ref>. مصاحبه با آيت الله نوري همداني.
 
−
 
 
−
(8). مصاحبه با آيت الله تجليل.
 
−
 
 
−
(9). مصاحبه با حجة الاسلام حاج شيخ محمود رازيني.
 
−
 
 
−
(10). مصاحبه با حجة الاسلام حاج شيخ عليرضا رازيني.
 
−
 
 
−
(11). مصاحبه با حجة الاسلام موسوي.
 
−
 
 
−
(12). مصاحبه با حاج شيخ محمدباقر رازيني.
 
−
 
 
−
(13). اجازه‌نامه‌ها از طرف حضرات آيات عظام: گلپايگاني، اراكي.
 
−
 
 
−
(14). قرآن و تبليغ، محسن قرائتي.
 
−
 
 
−
==پانویس ==
 
−
<references />
 
−
===منبع===
 
  
−
سيد محمدحسين حسيني ضيغميان, ستارگان حرم، جلد 18، صفحه 222-231
+
[[رده:علمای معاصر|رازینی همدانی،محمد]]
−
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
+
[[رده:مدفونین در قبرستان نو]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۳۱

آیت الله میرزا محمد رازینی همدانی (۱۳۰۳ - ۱۳۷۸ ش) از علمای معاصر شیعه بودند. وی از سوی امام خمینی به عنوان امام جمعه یکی از بخشهای استان همدان (قروه جزین) تعیین شده بود. ایشان فردی عالم و مصلح بوده و همیشه در کنار تبلیغ آیین محمدی صلی الله علیه و آله، در اصلاح امور مردم کوشا و با زیرکی و هوش سرشار خویش منشأ حل اختلافات بوده است.

Confirm3.jpg

Raziny.jpg
نام کامل محمد رازینی همدانی
زادروز ۱۳۰۳ شمسی
زادگاه رازین همدان
وفات ۱۳۷۸
مدفن قبرستان ابوحسین - قم

Line.png

اساتید

بروجردی، مجاهدی تبریزی، سید محمد حجت، سید محمدرضا گلپایگانی، امام خمینی و محقق داماد




ولادت و خاندان

مردم روستای رازین از وجود عالمی ‌‌جلیل القدر و مجتهد گران مایه به نام حاج شیخ حسن رازینی که از طرف حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم، برای تبلیغ به آن منطقه اعزام گردیده بود، بهره می‌‌بردند. خداوند متعال به این عالم ربانی فرزندی عنایت فرمود که محمد نامیده شد. محمد در خانواده‌ای رشد یافت که همه، اهل علم و آشنا به معارف الهی بودند.

تحصیلات و استادان

میرزا محمد، تحصیلات ابتدایی را نزد پدر و مادر دانشور خود و نیز در مکتب‌خانه محل زندگی‌اش سپری نمود. پدر و مادر، متوجه استعداد فرزند خود شده بودند، بنابراین محمد، پس از گذراندن این دوره، توسط پدرش برای ادامه تحصیل به مدرسه آخوند همدانی - در همدان - فرستاده شد. محمد در حوزه همدان از طلاب نمونه، پرتلاش و درس خوان بود. وی در این حوزه، ادبیات، منظومه، مکاسب و... را از استادانی چون: حاج میرزا ابوالقاسم ربانی (شاهنجرانی)، میرزا محمد ثابتی - که در قم معروف به میرزای همدانی بود - و سید مصطفی هاشمی‌‌ فراگرفت.

او پس از گذراندن بخشی از سطح در حوزه همدان، برای ادامه تحصیل به شهر مقدس و عالم‌پرور قم هجرت نمود. میرزا محمد، سطح عالی و دروس خارج را در این شهر سپری نمود و خود نیز در ردیف استادان حوزه علمیه قرار گرفت. وی از محضر درس عالمان بزرگی چون آیات عظام: بروجردی، مجاهدی تبریزی، سید محمد حجت، سید محمدرضا گلپایگانی، امام خمینی و محقق داماد بهره برد. رازینی از درس فلسفه علامه طباطبایی نیز استفاده برده است. شیخ محمد از شاگردان خصوصی و مورد توجه خاص آیت الله گلپایگانی بود و این به خاطر حضور مرتب، مستمر و منظم وی در درس آن دانشور فرهیخته بوده است.

رازینی مقید به مباحثه بود. از جمله هم بحث‌های ایشان عبارتند از آیات: شهید علی قدوسی، عبدالرحیم ربانی شیرازی و علی آقا غروی. کسانی که با او هم بحث بوده‌اند به مراتب علم و فضل او اعتراف دارند. به عنوان نمونه، حضرت آیت الله گلپایگانی مسئله‌ای را جهت تحقیق و استنباط فقهی به شاگردانش ارائه داد و از آن‌ها خواست که نتیجه تحقیق را بنویسند. میرزا محمد، یک متن عالی و علمی‌‌ - که موجب مسرورشدن استادش شد - نوشت و مورد تشویق او قرار گرفت.

نمونه دیگر، حکم امامت جمعه ایشان است که از طرف دفتر حضرت امام خمینی قدس سره صادر شده. همچنین وی از طرف آیات گلپایگانی و محمدعلی اراکی در امور حسبیه اجازه دریافت نموده است.

فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی

آیت الله تجلیل می‌‌گوید: مرحوم میرزا، عضو گروه علمی، در تألیف تعلیقات کتاب احقاق الحق بود. این کار به دستور آیت الله مرعشی نجفی انجام می‌‌گرفت و شیخ میرزا محمد، تا جلد یازدهم با ما همکاری نمود. تربیت شاگردانی مبرز و کوشا در حوزه علمیه، که تعداد آن‌ها هم کم نیست، از تلاش‌های این عالم فرزانه است.

همچنین میرزای رازینی، یکی از این مبارزان روشنگر بود که به مردم آگاهی می‌‌بخشید. وی در سفرهای تبلیغی، مردم را آگاه می‌‌نمود و هرگاه برخورد مستقیمی ‌‌با دستگاه شاهنشاهی لازم بود، ایشان از فعالان این عرصه به حساب می‌‌آمد. به عنوان نمونه به نامه‌ای باید اشاره کرد که عالمان منطقه همدان برای هویدا؛ نخست وزیر وقت نوشتند و از او خواستند که احکام دین الهی را رعایت کند و زندانیان سیاسی را آزاد نماید. در بین امضاکنندگان نامه، امضای میرزای رازینی به همراه امضای عالمان این خاندان، برگ افتخاری برای عالمان روشنگر خطه همدان به حساب می‌‌آید.[۱]

اکنون به موارد دیگری از خدمات این عالم بزرگوار اشاره می‌‌کنیم:

  • ۱- تربیت طلاب در حوزه علمیه قروه در جزین (شاهنجرین).
  • ۲- احیای حوزه علمیه قروه در جزین و توسعه مسجد و حوزه علمیه حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه شریف این شهر که تا قبل از ایشان بسیار محدود و از نظر امکانات آسایشی برای طلاب نامناسب بوده است.
  • ۳- احداث مسجد در روستای رازین که توسط شخص ایشان ساخته شد و همه کارهای مسجد با مسئولیت ایشان انجام گرفت.
  • ۴- احداث مسجد در روستای مزرعه نوِ آشتیان. این مسجد هم، به همت والای مرحوم شیخ محمد ساخته شد که هم معماری و ساخت و هم انجام امور لازمه آن به عهده ایشان بود؛ در واقع این دومین مسجدی بود که توسط شخص ایشان احداث گردیده است.
  • ۵- احداث حمام در «مزرعه نو» آشتیان که با جمع‌آوری کمک های مردمی‌‌ و تشویق‌‌های ایشان و با مسئولیت وی ساخته شد.
  • ۶- احداث پل و جاده در چند روستای منطقه که نوعاً با تشویق‌ها و پیگری‌های مستمر وی و زیر نظر ایشان احداث شد.
  • ۷- سفرهای تبلیغی به مکان‌هایی که از لحاظ زمینه تبلیغی از دشواری خاصی برخوردار بوده است. ایشان برای تبلیغ به مناطقی می‌‌رفت که مردم آن مناطق، پذیرای مبلغ نبوده‌اند؛ ولی با تبلیغ ایشان، پس از مدت کوتاهی متحول می‌‌شدند.
  • ۸- اصلاح بین مردم و رفع اختلاف آن ها که این عملکرد از شاخصه‌های اخلاقی این عالم بزرگ بوده و نشان از نفوذ وی در بین اطرافیان خود و منطقه دارد.

دیگر مسئولیت‌های میرزا محمد رازینی همدانی از این قرار است:

۱- استاد حوزه:

رازینی از استادان حوزه علمیه قم بود و شاگردانی را نیز تربیت نمود. فقه و اصول مقطع سطح و درس اخلاق از جمله درس‌هایی است که وی تدریسش را به عهده داشته است.

۲- امامت جمعه:

او مدت سیزده سال در سنگر امامت جمعه قروه جزین، منشأ خدمات بسیاری بوده که رونق حوزه علمیه این شهر را می‌‌توان از برکات آن بشمار آورد. از دیگر آثار تبلیغی ایشان در این سنگر، نشر معارف حقه اثنی عشری است. وی برای مردم منطقه، به عنوان مربی نمونه و عاملِ به احکام دین، به شمار می‌‌آمده است.[۲]

۳- مدیریت حوزه علمیه:

رازینی مدیر حوزه علمیه حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه شریف شهرستان قروه جزین بوده است. این مسئولیت همزمان با مسئولیت امامت جمعه بوده، که ثمره‌اش پرورش طلاب علوم دینی در آن منطقه است.

۴- پاسخ‌گویی به مسائل شرعی:

وی پس از سال‌ها فعالیت و کوشش در سنگر امامت جمعه، به علت کسالت جسمی، دیگر قادر به خدمت در آن سنگر نبود، به همین علت به شهر مقدس قم بازگشت و در دفتر مقام معظم رهبری مسئولیت جواب گویی به مسائل شرعی را به عهده گرفت.[۳]

ویژگی‌های اخلاقی

آیت الله نوری همدانی می‌‌گوید: ایشان فردی فاضل، باتقوا و بیتشان، بیتی شریف و اهل علم هستند.

آیت الله تجلیل می‌‌گوید: مرحوم شیخ محمد، انسان فاضل، بسیار متدین و از هر جهت آراسته و با کمال بودند. پدر ایشان هم شخص بزرگواری بود. مرحوم میرزا، خیلی به پدرش خدمت می‌‌کرد و او را دوست داشت. وقتی پدرش مریض بود و در طبقه فوقانی منزل سکونت داشت؛ مرحوم میرزا تمام اسباب آسایش پدر را از جهت طهارت، شستشو و وضو فراهم می‌‌ساخت. میرزای رازینی از جمله عالمان عامل بود که در خدمت به پدر، از هیچ خدمتی فروگذار نمی‌‌کرد.

وی در راه اعتلای کلمه حق، با صبر و حوصله وصف ناپذیر، قدم برمی‌‌داشت و از همه خصوصیات نیک، بخصوص تواضع - که زبانزد خاص و عام بود - برخوردار بود. وی در حال ساختن یکی از مساجد، تیر چوبی را بر دوش خود می‌‌گذاشت و برای ساختن سقف مسجد، بنایی می‌‌کرد.

همچنین میرزا محمد رازینی، هر از چند گاهی برای ارسال کمک‌های مردمی‌‌ به جبهه‌های حق علیه باطل و بازدید و مطلع شدن از وضعیت رزمندگان، عازم مناطق جنگی می‌‌گشت. حضور ایشان در جبهه در آن شرایط، لطف خاصی داشت؛ زیرا سبب آرامش خاطر و امنیت روحی و روانی رزمندگان می‌‌شد.[۴]

وفات

شیخ میرزا محمد رازینی، پس از سال‌ها تلاش برای کسب رضای خداوند سبحان، کسب علوم و معارف الهی، تبلیغ آیین محمدی صلی الله علیه و آله و طریقت حقه شیعه اثنی عشری، سرانجام در سال ۱۳۷۸ ش. در هفتاد و پنج سالگی، دعوت حق را لبیک گفت و بدین سان، حوزه علمیه قم و استان همدان، بخصوص بخش رازین را به سوگ نشاند. پیکر این عالم الهی پس از اجرای مراسم نماز توسط آیت الله نوری همدانی، در قم، قبرستان ابوحسین (قبرستان نو)، به خاک سپرده شد.

پانویس

  1. ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، ص ۱۵۵.
  2. ↑ حکم دفتر اقامتگاه امام خمینی، قم.
  3. ↑ مصاحبه با حجةالاسلام والمسلمین حاج آقا ملکا.
  4. ↑ مصاحبه با حجةالاسلام حاج شیخ محمود رازینی.

منبع

سید محمدحسین حسینی ضیغمیان، ستارگان حرم، جلد ۱۸، صفحه ۲۲۲-۲۳۱.

آرشیو عکس و تصویر

  • محمد رازینی همدانی در منزل شخصی

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=محمد_رازینی_همدانی&oldid=143215»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا