امامزاده شاه جمال قم: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
بقعه و گنبد مورد نظر در چهار كيلومترى جنوب غربى مركز شهر قم و دركنار راه شوسه اراك واقع و يكى از مكانهاى زيارتى و تفرجگاه هاى عمومى شهر محسوب مى شود.
+
[[پرونده:شاه جمال.jpg|بندانگشتی|امامزاده شاه جمال، قم]]
  
==امامزادگان همجوار==
+
«امامزاده سید جمال‌الدین» معروف به «شاه جمال»، در چهار کیلومترى جنوب غربى شهر [[قم]] و در کنار جاده قم به اراک واقع شده است.
  
قبل از آنكه معلوم گردد مدفون در اين بقعه چه كسى است، لازم است كه گفته شود به اين اسم در قم و اطراف آن سه امامزاده مدفون مى باشند كه عبارتند از:
+
قبل از آنکه معلوم گردد مدفون در این بقعه چه کسى است، لازم است گفته شود که به این اسم در قم و اطراف آن، سه امامزاده مدفون مى باشند که عبارتند از:
  
بقعه امامزده جمال؛ واقع در خيابان اراك اول اتوبان كمربندى شهر كه بجهت توسعه و گسترش شهر قم، جزء امامزادگان مدفون در داخل شهر محسوب مى گردد.
+
۱. بقعه امامزده جمال؛ واقع در خیابان اراک اول اتوبان کمربندى شهر که بجهت توسعه و گسترش شهر قم، جزء امامزادگان مدفون در داخل شهر محسوب مى گردد.
  
بقعه امامزده جمال؛ معروف به(جمال زينب) يا(شاه جمال غريب) كه در جاده كاشان جنب قبرستان بقيع واقع است  
+
۲. بقعه امامزده جمال؛ معروف به (جمال زینب) یا (شاه جمال غریب) که در جاده کاشان جنب قبرستان بقیع واقع است.
  
بقعه امامزده جمال؛ واقع در خارج دهكده لنجرود(لنگرود) سه فرسنگى شهر، سر راه كاشان كه ذكر آن مفصلا بيان خواهد شد.
+
۳. بقعه امامزده جمال؛ واقع در خارج دهکده لنجرود (لنگرود) سه فرسنگى شهر، سر راه کاشان.
  
پس معلوم گرديد كه سه بقعه به يك اسم درداخل شهر و اطراف اين استان موجود مى باشد و از طرفى هم فقط و رود يك(جمال) دركتاب تاريخ قم تصريح شده كه ناچارا براى تعيين مدفونين دراين بقاع سگانه احتمالاتى از طرف علماء انساب و مورخين داده شده كه از قرار زير مى باشد.
+
پس معلوم گردید که سه بقعه به یک اسم در داخل شهر و اطراف این استان موجود مى باشد و از طرفى هم فقط و رود یک «جمال» در کتاب «تاریخ قم» تصریح شده که ناچارا براى تعیین مدفونین در این بقاع سگانه، احتمالاتى از طرف علماء انساب و مورخین داده شده که از قرار زیر مى باشد.
  
دركتاب انوار المشعشعين(1)پس از نقل ورود امامزاده حسين بن على بن محمد ديباج به قم و ذكر احفاد وى مى نگارد كه در قم بقعه و مزارى است مشهور به شاهزاده جمال، و ظاهرا در همان بقعه نوه همين امامزاده حسين به نام محمد جمال بن جعفر بن حسين بن على بن محمد ديباج بن امام جعفر الصادق(عليه السلام)مدفون باشد.
+
در کتاب «انوار المشعشعین» پس از نقل ورود امامزاده حسین بن على بن محمد دیباج به قم و ذکر احفاد وى، مى نگارد که در قم بقعه و مزارى است مشهور به شاهزاده جمال، و ظاهرا در همان بقعه نوه همین امامزاده حسین به نام محمد جمال بن جعفر بن حسین بن على بن محمد دیباج بن [[امام جعفر صادق|امام جعفر الصادق]](علیه السلام) مدفون باشد.
  
مرحوم ناصر الشريعه دركتاب(2)خود مى نويسد؛"بقعه امامزاده شاه جمال در جاده اينكه بسمت سلطان آباد عراق(اراك) مى رود واقع است، و قريب يكفرسخ تا شهر مسافت دارد، بقعه و گنبدى محقر و چند ايوان دارد گحويند از اولاد موسى بن جعفر(عليه السلام) و احتماليكه در حق شاه جمال غريب داده شد در حق اين امامزده داده مى شود"(3).
+
مرحوم ناصر الشریعه در کتاب خود (تاریخ قم) مى نویسد: "بقعه امامزاده شاه جمال در جاده ای که بسمت سلطان آباد عراق (اراک) مى رود واقع است، و قریب یک فرسخ تا شهر مسافت دارد، بقعه و گنبدى محقر و چند ایوان دارد. گویند از اولاد [[امام موسی کاظم علیه السلام|موسى بن جعفر]](علیه السلام) و احتمالی که در حق شاه جمال غریب داده شد در حق این امامزده داده مى شود" (یعنى ممکن است مدفون در این بقعه امامزاده محمد جمال بن جعفر بن حسین بن على بن محمد بن دیباج ابن امام جعفر الصادق(علیه السلام) باشد).
  
اما مرحوم عباس فيض ابتداءا دركتاب انجم فروزان(4)چنين فرموده كه"ناگفته نماند در قسمت شرقى و يك فرسنگى خارج شهر قم(نزديك مسجد جمكران) بقعه و مزارى است كه بشاهزاده جعفر غريب معروف و داراى بقعه و گنبد و صحني قديمى و در نزديكى آن بقعه هم، امامزاده ديگرى است بنام شاهزاده جمال كه اگر گفته شود آن دو مزار يكى از جعفر بن حسين و ديگرى از فرزند او احمد جمال است اقرب بصواب و انسب خواهد بود".
+
اما مرحوم عباس فیض ابتداءا در کتاب انجم فروزان چنین فرموده که: "ناگفته نماند در قسمت شرقى و یک فرسنگى خارج شهر قم (نزدیک [[مسجد جمکران]]) بقعه و مزارى است که به شاهزاده جعفر غریب معروف و داراى بقعه و گنبد و صحنی قدیمى و در نزدیکى آن بقعه هم، امامزاده دیگرى است بنام شاهزاده جمال که اگر گفته شود آن دو مزار یکى از جعفر بن حسین و دیگرى از فرزند او احمد جمال است اقرب بصواب و انسب خواهد بود".
  
همچنين وى در كتاب ديگرش(5)مى فرمايد:
+
همچنین وى در کتاب دیگرش (گنجینه آثار قم) مى گوید: "مدفون در بقعه لنگرود، بعقیده نگارند (عباس فیض)، شاهزاده محمد جمال بن جعفر بن حسین بن على بن محمد دیباج بن امام جعفر الصادق(علیه السلام) است که زیاده با حشمت و ثروت بود و چون صاحب مواشى و شتران بسیار شد او را جمّال بتشدید میم مى خواندند که به این نام هم شهرت یافت".
  
"مدفون در بقعه لنگرود، بعقيده نگارند(عباس فيض) شاهزاده محمد جمال بن جعفر بن حسين بن على بن محمد ديباج بن امام جعفر الصادق(عليه السلام) است كه زياده با حشمت و ثروت بود و چون صاحب مواشى و شتران بسيار شد او را جمال بتشديد ميم مى خواندند كه به اين نام هم شهرت يافت".
+
پس با نقل اقوال فوق معلوم گردید که مرحوم عباس فیض بر خلاف عقیده ناصر الشریعه و صاحب انوار المشعشعین، اصلا مدفون بودن جناب امامزاده محمد جمال را در این بقعه مورد بحث، قائل نمى باشد و محمد جمال بن جعفر را هم در بقعه لنگرود مدفون دانسته و سرانجام درباره مدفون در بقعه جاده اراک که مورد بحث است مى فرماید که "در این بقعه به شهادت نام و لقب یکى از شرفاء قم سید ابوالمعالى محمد جمال الدین نقیب سادات قم و آوه در قرن هشتم مدفون است، چنانکه لقب جمال الدین از القاب موضوعه قرون وسطى است که در قرون اولیه به این نام برخورد نمى نمائیم و از اینکه قبر وى مزار و داراى قبه و بارگاه شده است استفاده مى گردد که نامبرده از [[سادات]] جلیل القدر بوده است".
  
پس با نقل اقوال فوق معلوم گرديد كه مرحوم عباس فيض بر خلاف عقيده ناصر الشريعه و صاحب انوار المشعشعين، اصلا مدفون بودن جناب امامزاده محمد جمال را در اين بقعه مورد بحث قائل نمى باشد و محمد جمال بن جعفر را هم در بقعه لنگرود مدفون دانسته و سرانجام درباره مدفون در بقعه جاده اراك كه مورد بحث است مى فرمايد كه"در اين بقعه بشهادت نام و لقب يكى از شرفاء قم سيد ابوالمعالى محمد جمال الدين نقيب سادات قم و آوه در قرن هشتم مدفون است چنونكه لقب جمال الدين از القاب موضوعه قرون وسطى است كه در قرون اوليه به اين نام بر خورد نمى نمائيم و از اينكه قبر وى مزار و داراى قبه و بارگاه شده ست استفاده مى گردد كه نامبرده از سادات جليل القدر بوده است".
+
به هر حال مدفون در این بقعه همچنانکه در سر درب مدخل به صحن هم نوشته شده، امامزاده محمد جمال الدین از احفاد [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسى کاظم]](علیه السلام) مى باشد و نسب وى حتى الآن معلوم نیست و بنا به قول مرحوم فیض، اگر صاحب این بقعه در قرن هشتم رحلت فرموده، ظاهرا نسب وى با پانزده واسطه به امام(علیه السلام) برخواهد گشت، ولى عقیده نگارنده این کتاب چنین است که چون ورود احفاد [[امام سجاد]](علیه السلام) در قم در اکثر کتب تاریخی و انساب ثبت شده، و اکثر قبور و مشاهده متبرکه موجوده در قم هم منسوب به اولاد و احفاد آن حضرت مى باشد و با تصریح مؤلف کتاب «سراج الأنساب» مبنى بر وفات دو تن از احفاد امام سجاد(علیه السلام) از نسل شاه جمال الدین محمد و با تأئید مرحوم فیض مبنى بر مدفون بودن شخصیتى در قرن هشتم در این بقعه، پس بطور قوى احتمال داده مى شود که مدفون در این بقعه سید جلیل القدر شاهزاده جمال الدین محمد بن على بن محمد بن محمد بن حسن بن زید بن داعى بن مهدى بن اسماعیل بن حسن بن محمد بن نجم بن حسین بن على بن حسن بن حسین بن حسن الأفطس بن على الأصغر بن [[امام سجاد علیه السلام|امام زین العابدین]](علیه السلام) باشد.
  
بهر حال مدفون در اين بقعه همچنانكه در سر درب مدخل به صحن هم نوشته شده امامزاده محمد جمال الدين را احفاد امام موسى كاظم(عليه السلام) مى باشد و نسب وى حتى الآن معلوم نيست و بنا به قول مرحوم فيض اگر صاحب اين بقعه در قرن هشتم رحلت فرموده ظاهرا نسب وى با پانزده واسطه به امام(عليه السلام)برخواهد گشت ولى عقيده نگارنده اين كتاب چنين است كه چون ورود احفاد امام سجاد(عليه السلام) در قم در اكثر كتب تاريخي و انساب ثبت شده، و اكثر قبور ومشاهده متبركه موجوده در قم هم منسوب به اولاد و احفاد آنحضرت مى باشد و با تصريح مؤلف كتاب سراج الأنساب در صفحه 165 مبنى بر وفات دو تن از احفاد امام سجاد(عليه السلام) از نسل شاه جمال الدين محمد و با تأئيد مرحوم فيض مبنى بر مدفون بودن شخصيتى در قرن هشتم در اين بقعه پس بطور قوى احتمال داده مى شود كه مدفون در اين بقعه سيد جليل القدر شاهزاده جمال الدين محمد بن على بن محمد بن محمد بن حسن بن زيد بن داعى بن مهدى بن اسماعيل بن حسن بن محمد بن نجم بن حسين بن على بن حسن بن حسين بن حسن الأفطس بن على الأصغر بن امام زين العابدين(عليه السلام) باشد.
+
==توصیف گنبد و بارگاه==
  
==توصيف گنبد و بارگاه شاه جمال الدين مدفون در جاده اراك==
+
همانطوریکه در تصویر مشاهده مى شود بعد از مدخل اصلى امامزاده، صحن مشجر بزرگى نمایان است و بقعه امامزاده سید جمال الدین هم در انتهاى صحن واقع شده که در اطراف آن حجراتى زیبا همراه با ایوانهاى همکف بطرز با شکوه و مجلل ساخته شده که براى قبور خانوادگى و استراحتگاه زوار از آن استفاده می گردد، و نمابندى ایوانها و حجرات آراسته به کاشیهاى گره اى آبى رنگ منقش به گل و بوته که جلوه و زیبائى خاصى به این صحن داده است.
  
همانطوريكه در تصوير مشاهده مى شود بعد از مدخل اصلى امامزاده، صحن مشجر بسيار بزرگى نمايان است و بقعه امامزاده سيد جمال الدين هم نسبتا در زاويه 20 متري انتهاى صحن واقع شده كه در اطراف آن حجراتى زيبا همراه با ايوانهاى همكف بطرز با شكوه و مجلل ساخته شده كه براى قبور خانوادگى و استراحتگاه زوار از آن استفاده مي گردد، و نمابندى ايوانها و حجرات آراسته به كاشيهاى گره اى آبى رنگ منقش به گل و بوته كه جلوه و زيبائى خاصى به اين صحن داده است.
+
این بقعه داراى چهار مدخل و ایوانهاى متعدد مى باشد که در سال ۱۳۶۸ از طرف اوقاف و امور خیریه [[قم]] تعمیرات اساسى و قابل توجهى صورت گرفته که از جمله آن، نمودن صحن و احداث حجرات و حسینیه در اطراف روضه مطهره و ساخت درب و پنجره های آهنى و نصب [[ضریح]] زیبا از نقره و طلاء که سازنده و قلمزنى و نجارى آن همان سازندگان ضریحهاى مطهره دیگر مشاهر متبرکه است.
  
اين بقعه داراى چهار مدخل و ايوانهاى متعدد مى باشد كه در سال 1368 از طرف اوقاف و امور خيريه قم تعميرات اساسى و قابل توجه اى صورت گرفته كه من جمله آن نمودن صحن و احداث حجرات و حسينيه در اطراف روضه مطهره و ساخت درب و پنجره هاي آهنى و نصب ضريح بسيار زيبا از نقره و طلاء كه سازنده و قلمزنى و نجارى آن همان سازندگان ضريحهاى مطهره ديگر مشاهر متبركه است كه توصيف آنها گذشته مى باشد.
+
بر فراز بقعه، گنبدى است عرقچینى کوتاه با آجر و خشت که در مرکز آن گنبدچه ای است شلجمى سراپا آراسته به کاشیهاى گرهى الوان که روى آن بخط بنائى نام جلاله ([[الله]]) و اسامى [[پیامبر اسلام|محمد]] (صلی الله علیه وآله) و [[امام علی علیه السلام|علی]] (علیه السلام) با کاشیهاى الوان خوانده مى شود.
  
بر فراز بقعه گنبدى است عرقچينى كوتاه با آجر و خشت كه در مركز آن گنبد چه ايست شلجمى سراپا آراسته به كاشيهاى گرهى الوان ك روى آن بخط بنائى نام جلاله و اسامى محمد(ص) و علي(عليه السلام) با كاشيهاى الوان خوانده مى شود.
+
==منابع==
 
 
==پی نوشت==
 
 
 
(1)ـ انوار المشعشعين جلد 2 صفحه 195.
 
 
 
(2)ـ تاريخ قم ناصر الشريعه صفحه 132.
 
 
 
(3)ـ يعنى ممكن است مدفون در اين بقعه امامزاده محمد جمال بن جعفر بن حسين بن على بن محمد بن ديباج ابن امام جعفر الصادق(عليه السلام) باشد.
 
 
 
(4)ـ انجم فروزان صفحه 225.
 
 
 
(5)ـ گنجينه آثار قم جلد 2 صفحه 523.
 
 
 
==منبع==
 
 
 
[http://www.al-shia.org/html/far/2ahl/emamzade/qom/11.htm سایت الشیعه]
 
  
 +
* [http://www.al-shia.org/html/far/2ahl/emamzade/qom/11.htm سایت اطلاع‌رسانی الشیعه]
 +
[[رده: امامزادگان]]
 
[[رده: امامزاده های قم]]
 
[[رده: امامزاده های قم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۳

امامزاده شاه جمال، قم

«امامزاده سید جمال‌الدین» معروف به «شاه جمال»، در چهار کیلومترى جنوب غربى شهر قم و در کنار جاده قم به اراک واقع شده است.

قبل از آنکه معلوم گردد مدفون در این بقعه چه کسى است، لازم است گفته شود که به این اسم در قم و اطراف آن، سه امامزاده مدفون مى باشند که عبارتند از:

۱. بقعه امامزده جمال؛ واقع در خیابان اراک اول اتوبان کمربندى شهر که بجهت توسعه و گسترش شهر قم، جزء امامزادگان مدفون در داخل شهر محسوب مى گردد.

۲. بقعه امامزده جمال؛ معروف به (جمال زینب) یا (شاه جمال غریب) که در جاده کاشان جنب قبرستان بقیع واقع است.

۳. بقعه امامزده جمال؛ واقع در خارج دهکده لنجرود (لنگرود) سه فرسنگى شهر، سر راه کاشان.

پس معلوم گردید که سه بقعه به یک اسم در داخل شهر و اطراف این استان موجود مى باشد و از طرفى هم فقط و رود یک «جمال» در کتاب «تاریخ قم» تصریح شده که ناچارا براى تعیین مدفونین در این بقاع سگانه، احتمالاتى از طرف علماء انساب و مورخین داده شده که از قرار زیر مى باشد.

در کتاب «انوار المشعشعین» پس از نقل ورود امامزاده حسین بن على بن محمد دیباج به قم و ذکر احفاد وى، مى نگارد که در قم بقعه و مزارى است مشهور به شاهزاده جمال، و ظاهرا در همان بقعه نوه همین امامزاده حسین به نام محمد جمال بن جعفر بن حسین بن على بن محمد دیباج بن امام جعفر الصادق(علیه السلام) مدفون باشد.

مرحوم ناصر الشریعه در کتاب خود (تاریخ قم) مى نویسد: "بقعه امامزاده شاه جمال در جاده ای که بسمت سلطان آباد عراق (اراک) مى رود واقع است، و قریب یک فرسخ تا شهر مسافت دارد، بقعه و گنبدى محقر و چند ایوان دارد. گویند از اولاد موسى بن جعفر(علیه السلام) و احتمالی که در حق شاه جمال غریب داده شد در حق این امامزده داده مى شود" (یعنى ممکن است مدفون در این بقعه امامزاده محمد جمال بن جعفر بن حسین بن على بن محمد بن دیباج ابن امام جعفر الصادق(علیه السلام) باشد).

اما مرحوم عباس فیض ابتداءا در کتاب انجم فروزان چنین فرموده که: "ناگفته نماند در قسمت شرقى و یک فرسنگى خارج شهر قم (نزدیک مسجد جمکران) بقعه و مزارى است که به شاهزاده جعفر غریب معروف و داراى بقعه و گنبد و صحنی قدیمى و در نزدیکى آن بقعه هم، امامزاده دیگرى است بنام شاهزاده جمال که اگر گفته شود آن دو مزار یکى از جعفر بن حسین و دیگرى از فرزند او احمد جمال است اقرب بصواب و انسب خواهد بود".

همچنین وى در کتاب دیگرش (گنجینه آثار قم) مى گوید: "مدفون در بقعه لنگرود، بعقیده نگارند (عباس فیض)، شاهزاده محمد جمال بن جعفر بن حسین بن على بن محمد دیباج بن امام جعفر الصادق(علیه السلام) است که زیاده با حشمت و ثروت بود و چون صاحب مواشى و شتران بسیار شد او را جمّال بتشدید میم مى خواندند که به این نام هم شهرت یافت".

پس با نقل اقوال فوق معلوم گردید که مرحوم عباس فیض بر خلاف عقیده ناصر الشریعه و صاحب انوار المشعشعین، اصلا مدفون بودن جناب امامزاده محمد جمال را در این بقعه مورد بحث، قائل نمى باشد و محمد جمال بن جعفر را هم در بقعه لنگرود مدفون دانسته و سرانجام درباره مدفون در بقعه جاده اراک که مورد بحث است مى فرماید که "در این بقعه به شهادت نام و لقب یکى از شرفاء قم سید ابوالمعالى محمد جمال الدین نقیب سادات قم و آوه در قرن هشتم مدفون است، چنانکه لقب جمال الدین از القاب موضوعه قرون وسطى است که در قرون اولیه به این نام برخورد نمى نمائیم و از اینکه قبر وى مزار و داراى قبه و بارگاه شده است استفاده مى گردد که نامبرده از سادات جلیل القدر بوده است".

به هر حال مدفون در این بقعه همچنانکه در سر درب مدخل به صحن هم نوشته شده، امامزاده محمد جمال الدین از احفاد امام موسى کاظم(علیه السلام) مى باشد و نسب وى حتى الآن معلوم نیست و بنا به قول مرحوم فیض، اگر صاحب این بقعه در قرن هشتم رحلت فرموده، ظاهرا نسب وى با پانزده واسطه به امام(علیه السلام) برخواهد گشت، ولى عقیده نگارنده این کتاب چنین است که چون ورود احفاد امام سجاد(علیه السلام) در قم در اکثر کتب تاریخی و انساب ثبت شده، و اکثر قبور و مشاهده متبرکه موجوده در قم هم منسوب به اولاد و احفاد آن حضرت مى باشد و با تصریح مؤلف کتاب «سراج الأنساب» مبنى بر وفات دو تن از احفاد امام سجاد(علیه السلام) از نسل شاه جمال الدین محمد و با تأئید مرحوم فیض مبنى بر مدفون بودن شخصیتى در قرن هشتم در این بقعه، پس بطور قوى احتمال داده مى شود که مدفون در این بقعه سید جلیل القدر شاهزاده جمال الدین محمد بن على بن محمد بن محمد بن حسن بن زید بن داعى بن مهدى بن اسماعیل بن حسن بن محمد بن نجم بن حسین بن على بن حسن بن حسین بن حسن الأفطس بن على الأصغر بن امام زین العابدین(علیه السلام) باشد.

توصیف گنبد و بارگاه

همانطوریکه در تصویر مشاهده مى شود بعد از مدخل اصلى امامزاده، صحن مشجر بزرگى نمایان است و بقعه امامزاده سید جمال الدین هم در انتهاى صحن واقع شده که در اطراف آن حجراتى زیبا همراه با ایوانهاى همکف بطرز با شکوه و مجلل ساخته شده که براى قبور خانوادگى و استراحتگاه زوار از آن استفاده می گردد، و نمابندى ایوانها و حجرات آراسته به کاشیهاى گره اى آبى رنگ منقش به گل و بوته که جلوه و زیبائى خاصى به این صحن داده است.

این بقعه داراى چهار مدخل و ایوانهاى متعدد مى باشد که در سال ۱۳۶۸ از طرف اوقاف و امور خیریه قم تعمیرات اساسى و قابل توجهى صورت گرفته که از جمله آن، نمودن صحن و احداث حجرات و حسینیه در اطراف روضه مطهره و ساخت درب و پنجره های آهنى و نصب ضریح زیبا از نقره و طلاء که سازنده و قلمزنى و نجارى آن همان سازندگان ضریحهاى مطهره دیگر مشاهر متبرکه است.

بر فراز بقعه، گنبدى است عرقچینى کوتاه با آجر و خشت که در مرکز آن گنبدچه ای است شلجمى سراپا آراسته به کاشیهاى گرهى الوان که روى آن بخط بنائى نام جلاله (الله) و اسامى محمد (صلی الله علیه وآله) و علی (علیه السلام) با کاشیهاى الوان خوانده مى شود.

منابع