آداب خانه

در آموزه‌های اسلامی برای خرید خانه و ورود و خروج و نظافت و سایر مسائل مربوط به خانه آدابی بیان شده است. از جمله پاکیزه نگاه داشتن خانه، نگهداری برخی حیوانات مثل کبوتر و سلام کردن هنگام ورود و دعا کردن هنگام خروج از خانه.

خرید یا ساخت خانه

در روایات اسلامی برای خانه خوب ویژگی هایی بیان شده است که هنگام خرید یا ساخت خانه باید به آن توجه کرد. همچنین هنگام خرید خانه آدابی وجود دارد:

بزرگ بودن خانه:

خوب است خانه یک مسلمان وسیع باشد رسول اکرم صلى الله علیه وآله می فرمایند: «مِن سَعادَةِ المَرءِ المُسلِمِ الزَّوجَةُ الصّالِحَةُ و َالمَسکنُ الواسِعُ وَ المَرکبُ البَهىُّ وَ الوَلَدُ الصّالِحُ»؛ از خوشبختى مرد مسلمان، داشتن همسرى شایسته، خانه ‏اى بزرگ، وسیله‏ اى راحت براى سوارى و فرزندى خوب است.

همسایه خوب:

قبل از ساخت یا خرید خانه باید از داشتن همسایه های خوب مطمئن شد. امام على علیه السلام می فرمایند: «سَل عَنِ الرَّفیقِ قَبلَ الطَّریقِ، وَ عَنِ الجارِ قَبلَ الدّارِ»؛ قبل از مسافرت ببین همسفرت کیست و پیش از خرید خانه ببین همسایه ات کیست. در حدیثی دیگر امام علی علیه السلام می فرمایند: «اِنَّ لَها بَرَکةً وَ بَرَکتُها جَودَةُ مَوضِعِها وَسَعَةُ ساحَتِها وَ حُسنُ جِوارِ جیرانِها»؛ خانه را برکتى است، برکت خانه جایگاه خوب آن، وسعت محوطه آن و همسایگان خوب آن است.

ولیمه هنگام خرید خانه:

مستحب است انسان زمانی که خانه ای می سازد یا خانه ای می خرد ولیمه (میهمانی) بدهد. رسول اکرم صلى الله علیه وآله فرمود: «هر کس خانه بخرد، مستحب است ولیمه و میهمانى دهد». نیز در حدیثى فرمود: «هر کس خانه‌اى بسازد، گوسفندى چاق قربانى کند و گوشتش را به مردم فقیر و نیازمند اطعام کند، سپس این دعا را بخواند: «اَللّهُمَّ اَدْحِرْ عَنِّى مَرَدَةَ الجِنِّ وَالاْنْسِ والشَّیاطِینَ وَبارِکْ لی فی بَنائی»؛ آنچه را بخواهد خداوند به او مى‌دهد».

نظافت خانه

از مهمترین آداب خانه رعایت نظافت است:

خروج زباله از خانه:

رسول اکرم صلى الله علیه وآله می فرمایند: «لا تُبَیتُوا القُمامَةَ فى بُیوتِکم وَ اَخرِجوها نَهارا، فَاِنَّها مَقعَدُ الشَّیطانِ»؛ زباله را شب در خانه‏ هاى خود نگه ندارید و آن را در روز به بیرون از خانه منتقل کنید، زیرا زباله نشیمنگاه شیطان است.

زدودن تار عنکبوت:

در اداب اسلامی وجود تار عنکبوت در خانه مذموم شمرده شده و به برطرف کردن آن سفارش شده است. رسول اکرم صلى الله علیه وآله می فرمایند: «بَیتُ الشَّیاطینِ مِن بُیوتِکم بَیتُ العَنکبوتِ» خانه‏ هاى عنکبوتى که در اتاق‏هاى شماست، لانه شیاطین است. امام على علیه ‏السلام نیز می فرمایند: «نَظِّفوا بُیوتَکم مِن حَوک العَنکبوتِ، فَاِنَّ تَرکهُ فِى البَیتِ یورِثُ الفَقرَ»؛ خانه‏ هاى خود را از تار عنکبوت پاک کنید، زیرا باقى گذاشتن آن در خانه، فقر مى‏ آورد.

شستن ظرفها:

شستن به موقع ظروف از دیگر آداب اسلامی خانه است. پیامبر صلى الله علیه وآله می فرمایند: «غَسلُ اِلناءِ وَ طَهارَةُ الفِناءِ یورِثانِ الغِنى»؛ شستن ظرف‏ها و پاکیزگى حیاط خانه مایه غناست.

آداب ورود و خروج از خانه

در اسلام، ورود و خروج به خانه آدابی دارد، از جمله:

سلام دادن هنگام ورود:

قرآن کریم می فرماید: «فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُیوتًا فَسَلِّمُوا عَلَىٰ أَنْفُسِکمْ تَحِیةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَکةً طَیبَةً»؛ هرگاه بخواهید به خانه‌ای داخل شوید نخست بر خویش سلام کنید که سلام تحیّتی با برکت و نیکو از جانب خداست. امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه می فرماید: «إذا دَخَلَ الرَّجُلُ مِنکم بَیتَهُ، فإن کانَ فیهِ أحَدٌ یسَلِّمُ علَیهِم، و إن لَم یکن فیهِ أحَدٌ فَلْیقُلْ: السلامُ علَینا مِن عِندِ رِبِّنا، یقولُ اللّه «تَحِیةً مِنْ عِنْدِ اللّه ِ مُبارَکةً طَیبَةً»»؛ هرگاه مردى از شما به خانه خود وارد شد، اگر کسى در خانه بود به آنها سلام کند و اگر کسى نبود بگوید: «سلام بر ما از جانب پروردگارمان» که خداوند مى فرماید: «[آن] تحیتى است مبارک و پاکیزه از جانب خدا».

رسول اکرم صلى الله علیه وآله می فرمایند: «اِذا دَخَلَ اَحَدُکم بَیتَهُ فَلیسَلِّم، فَاِنَّهُ ینزِلُهُ البَرَکةَ وَ تُؤنِسُهُ المَلائِکةُ»؛ هرگاه یکى از شما به خانه خود وارد مى‏ شود، سلام کند، چرا که سلام برکت مى ‏آورد و فرشتگان با سلام دهنده انس مى‏ گیرند. از امام صادق (ع) رسیده که مرد هنگام ورود بخانه خود به خانواده اش سلام کند و در حال ورود به درگاه خانه کفش خود را به صدا درآورد و سرفه کند تا اهل خانه خبردار شوند، مبادا چیزى بچشم ببیند که وى را ناخوشایند باشد».

آداب ورود به خانه دیگران:

در آداب اسلامی، ورود به خانه دیگران بدون اذن ایشان جایز نیست. قرآن کریم می فرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیوتًا غَیرَ بُیوتِکمْ حَتَّىٰ تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَىٰ أَهْلِهَا ۚ ذَٰلِکمْ خَیرٌ لَکمْ لَعَلَّکمْ تَذَکرُونَ. فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِیهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّىٰ یؤْذَنَ لَکمْ ۖ وَإِنْ قِیلَ لَکمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا ۖ هُوَ أَزْکىٰ لَکمْ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ»؛ ای اهل ایمان! به خانه هایی غیر از خانه های خودتان وارد نشوید تا آنکه اجازه بگیرید، و بر اهل آنها سلام کنید، این برای شما بهتر است، باشد که متذکّر شوید. و اگر کسی را نیافتید باز وارد نشوید تا اجازه یابید، و چون (به خانه‌ای درآمدید و) گفتند: برگردید، به زودی بازگردید که این برای تنزیه و پاکی شما بهتر است، و خدا به هر چه می‌کنید داناست. امام صادق علیه السلام نیز در این باره می فرمایند: «الِاسْتِئْذَانُ ثَلَاثَةٌ أَوَّلَهُنَّ یَسْمَعُونَ وَ الثَّانِیَةَ یَحْذَرُونَ - وَ الثَّالِثَةَ إِنْ شَاءُوا أَذِنُوا وَ إِنْ شَاءُوا لَمْ یَفْعَلُوا - فَیَرْجِعُ الْمُسْتَأْذِنُ»؛ اجازه ورود گرفتن به خانه دیگران سه بار است؛ بار اول صاحب خانه و اعضای آن بشنوند؛ و بار دوم خود را بپوشانند(آماده شوند)؛ و بار سوم اگر خواستند إذن دخول بدهند و چنانچه خواستند اجازه ورود ندهند، باید اجازه ‏گیرنده باز گردد.

دعا هنگام ورود به خانه:

امام علی علیه السلام فرمودند: «به هنگام وارد شدن به خانه بگوید: «بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ، اَشْهَدُ اَنْ لا اِلـهَ إلّا اللهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدآ عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ»؛ سپس بر اهل خانه سلام کند و اگر کسى در خانه نباشد، پس از این دعا بگوید: «اَلسَّلامُ عَلى مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللهِ خاتَمِ النَّبِیینَ، السَّلامُ عَلَى الاْئِمَّةِ الْهادینَ الْمَهْدِیین، اَلسَّلامُ عَلَینا وَعَلى عِبادِ اللهِ الصّالِحینَ».

دعا هنگام خروج از خانه:

امام باقر علیه السلام وقتی از خانه خارج مى‌شد اینگونه دعا مى‌فرمود: «بِسْمِ اللهِ خَرَجْتُ وَعَلَى اللهِ تَوَکلْتُ، لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلّا بِاللهِ»؛ به نام خداوند خارج شدم و بر خدا توکل کردم، هیچ پناهگاه و قدرتى جز به واسطه خداوند نیست. از پیامبر صلى الله علیه وآله روایت شده است که فرمود: «هرگاه کسى هنگام بیرون رفتن از خانه «بسم الله» بگوید، ملائکه به او مى‌گویند: سلامت ماندى. و هنگامى که «لا حَولَ وَلا قُوَّةَ اِلّا بِاللهِ» بگوید، فرشتگان گویند: کارهایت انجام شد. و هرگاه «تَوَکلْتُ عَلَى الله» بگوید، ملائکه گویند: از بلاها نگه داشته شدى».

نگهداری حیوانات در خانه

امام صادق علیه السلام از امام باقر علیه السلام مقل می کنند که دوست داشتند در خانه جاندار خانگى باشد، مانند کبوتر، مرغ یا بزغاله تا کودکان جن با آنها بازى کنند و با کودکانشان بازى نکنند.

همچنین از آن حضرت نقل شده است که فرمودند: در خانه هر پیغمبرى کبوترى وجود داشت، زیرا سفیهان جنیان‏ با کودکان بازى مى‏ کنند، و چون کبوتر در خانه‏ اى باشد به آن سرگرم شده و از کودکان دست بر می دارند.

اما از نگه داشتن سگ در خانه نهی شده است؛ امام صادق علیه السلام فرمود: نماز مگذار در خانه ای که در آن سگ است، مگر اینکه سگ شکاری باشد و دری برویش بسته شود، در این صورت اشکالی ندارد. همانا ملائکه بر خانه ای که در آن سگ است وارد نمی شوند.

منابع

• فرهنگ معارف و معاریف، سید مصطفی حسینی دشتی.
• اصول کافی
• خصال شیخ صدوق
• من لا يحضره الفقيه
• مکارم الأخلاق
• بحار الانوار