مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

دعای کمیل: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
این [[دعا]] یکی از ادعيه معروف است. [[علامه مجلسى]] آن را از بهترين دعاها می داند و آن دعاى [[حضرت خضر]] عليه السلام است. حضرت [[امیرالمومنین]] عليه السلام آن را به [[كميل]] كه از خواصّ اصحاب آن حضرت است، تعليم داد. در شبهاى نيمه [[شعبان]] و در هر شب جمعه خوانده مى شود و براى كفايت از شرّ اعداء و فتح باب رزق و آمرزش گناهان نافع است.  
+
{{خوب}}
 +
'''«دعای کمیل»''' یکی از ادعیه مأثور و مشهور رسیده از [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام است و در حقیقت دعاى [[حضرت خضر]] علیه السلام بوده که [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] علیه السلام آن را به [[کمیل]] که از خواصّ اصحاب خود بود، تعلیم داد. [[شیعه|شیعیان]] این دعا را در شبهاى نیمه [[شعبان]] و در هر شب [[جمعه‌‌‌‌|جمعه]] مى خوانند. مطابق با آنچه در روایت آمده، دعای کمیل براى کفایت از شرّ اعداء و گشایش [[رزق]] و آمرزش [[گناه|گناهان]] نافع است.  
  
[[مفاتیح الجنان]] این دعا را از مصباح المتهجّد نقل نموده است.
+
صاحب [[مفاتیح الجنان]] این دعا را از کتاب «[[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجّد]]» [[شیخ طوسی]] نقل نموده است.
  
 +
==تعلیم دعای کمیل به کمیل==
 +
[[کمیل بن زیاد نخعی|کمیل بن زیاد]] می‌گوید: با مولایم [[امام علی علیه السلام|علی]] علیه السلام در [[مسجد]] [[بصره]] نشسته بودیم و جمعی از اصحاب آن حضرت نیز حضور داشتند. یکی از آن‌ها خطاب به علی علیه السلام راجع به این [[آیه|آیه]] مبارکه «فیها یفرق کلّ امر حکیم»<ref> [[سوره دخان]]/۴.</ref> سؤال کرد. حضرت فرمود: مقصود، شب نیمه [[ماه شعبان|شعبان]] است.
  
كميل بن زياد مي‌گويد: با مولايم علي عليه السلام در [[مسجد]] [[بصره]] نشسته بوديم و جمعي از اصحاب آن حضرت نيز حضور داشتند. يكي از آن‌ها خطاب به علي عليه السلام راجع به اين آيه مباركه «فيها يفرق كلّ امر حكيم»<ref> [[سوره دخان]]/4.</ref> سؤال كرد. حضرت فرمود: مقصود، شب نيمه شعبان است.
+
آن گاه فرمود: قسم به کسی که جان علی به دست اوست، هیچ بنده‌ای نیست مگر این که جمیع مقدراتی که تا سال آینده بر او جاری می‌شود از خیر و شر، در شب نیمه شعبان برای او تقدیر می‌گردد. و هیچ بنده‌ای نیست که این شب را احیا بدارد و دعای [[حضرت خضر علیه السلام|خضر]] علیه السلام را بخواند مگر آن که دعایش مستجاب شود. مجلس پایان یافت و حضرت به منزل تشریف برد. من شبانه درِ خانه علی علیه السلام را زدم. حضرت فرمود: چه چیز (در این وقت شب) تو را به این جا آورده؟ عرض کردم: ای امیرمؤمنان! دعای خضر!
  
آن گاه فرمود: قسم به كسي كه جان علي به دست اوست، هيچ بنده‌اي نيست مگر اين كه جميع مقدراتي كه تا سال آينده بر او جاري مي‌شود از خير و شر، در شب نيمه شعبان براي او تقدير مي‌گردد. و هيچ بنده‌اي نيست كه اين شب را احيا بدارد و دعاي خضر عليه السلام را بخواند مگر آن كه دعايش مستجاب شود. مجلس پايان يافت و حضرت به منزل تشريف برد. من شبانه درِ خانه علي عليه السلام را زدم. حضرت فرمود: چه چيز (در اين وقت شب) تو را به اين جا آورده؟ عرض كردم: اي اميرمؤمنان! دعاي خضر!
+
فرمود: بنشین ای کمیل! اگر این [[دعا]] را حفظ کنی و هر شب جمعه، یا در ماه، یا در سال، یا در عمرت یک مرتبه بخوانی، کفایت و یاری می‌شوی و مشمول رزق قرار می‌گیری و مغفرت الهی شامل حالت خواهد شد! ای کمیل! مصاحبت طولانی تو با ما، سبب گردید تا پاسخ تو را بگویم. حضرت سپس فرمود: بنویس: «اللهم انّی اسألک برحمتک التی وسعت کل شی‌ء...».<ref> اقبال الاعمال، سید بن طاووس (متوفی ۶۶۴ ق)، ص ۲۲۰، مؤسسة الاعلمی، بیروت.</ref>
  
فرمود: بنشين اي كميل! اگر اين [[دعا]] را حفظ كني و هر شب جمعه، يا در ماه، يا در سال، يا در عمرت يك مرتبه بخواني، كفايت و ياري مي‌شوي و مشمول رزق قرار مي‌گيري و مغفرت الهي شامل حالت خواهد شد! اي كميل! مصاحبت طولاني تو با ما، سبب گرديد تا پاسخ تو را بگويم. حضرت سپس فرمود: بنويس: اللهم انّي اسألك برحمتك التي وسعت كل شي‌ء...<ref> اقبال الاعمال، سيد بن طاووس (متوفي 664 ق)، ص 220، مؤسسة الاعلمي، بيروت.</ref>
+
[[شیخ طوسی]] از کمیل بن زیاد نقل می‌کند که وی مشاهده کرد [[امام علی علیه السلام|امام علی]] علیه السلام در [[سجده]] این دعا را می‌خواند.<ref> مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی، ص ۷۷۴، نشر اسماعیل انصاری.</ref>  
  
[[شيخ طوسی]] از كميل بن زياد نقل مي‌كند كه وي مشاهده كرد امام علي عليه السلام در [[سجده]] اين دعا را مي‌خواند.<ref> مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، [[شيخ طوسی]]، ص 774، نشر اسماعيل انصاري.</ref> در پايان اين مبحث، چند مطلب را در مورد «[[دعاي كميل]]» به خوانندگان گرامي تقديم مي‌داريم:
+
==محتوای دعا==
 +
'''<I>الف) توحید در دعای کمیل:</I>'''
  
'''<I>الف) توحيد در دعاي كميل:</I>'''
+
دانشمندان کلامی، مراتبی برای [[توحید]] بیان نموده‌اند؛ مانند: [[توحید ذاتی]]، [[توحید صفاتی]]، [[توحید افعالی]] و... می‌توان اذعان نمود که دعای کمیل، بیان و اقرار همه این مراتب است.
  
دانشمندان كلامي، مراتبي براي [[توحيد]] بيان نموده‌اند؛ مانند: [[توحيد ذاتي]]، [[توحيد صفاتي]]، [[توحيد افعالي]] و... مي‌توان اذعان نمود كه دعاي كميل، بيان و اقرار همه اين مراتب است.
+
'''<I>ب) محورها:</I>'''
  
'''<I>ب) محورها:</I>'''
+
محورهای کلی مطرح شده در این دعا، به ترتیب عبارت است از:
  
محورهاي كلي مطرح شده در اين دعا، به ترتيب عبارت است از:
+
*۱. درخواست مغفرت و ترحم و قبول عذر از پیشگاه خداوند؛
  
* 1. درخواست مغفرت و ترحم و قبول عذر از پيشگاه خداوند؛
+
*۲. اقرار به عظمت پروردگار؛
  
* 2. اقرار به عظمت پروردگار؛
+
*۳. اقرار به عجز و ضعف بنده؛
  
* 3. اقرار به عجز و ضعف بنده؛
+
*۴. مقایسه بین عذاب دنیا و [[آخرت]]؛
  
* 4. مقايسه بين عذاب دنيا و [[آخرت]]؛
+
*۵. دعا برای بهبودی حالات معنوی.
  
* 5. دعا براي بهبودي حالات معنوي.
+
==شرح‌های دعای کمیل==
  
'''<I>ج) شرح‌ها:</I>'''
+
علاوه بر این که این [[دعا]] مورد عنایت ویژه مؤمنان و سلف صالح بوده و آنان بر این دعا مواظبت می‌نمودند، عده‌ای از فرهیختگان به شرح و توضیح فرازهای مختلف آن پرداخته‌اند. از جمله آنها می توان شروح زیر را نام برد:
  
علاوه بر اين كه اين [[دعا]] مورد عنايت ويژه مؤمنان و سلف صالح بوده و آنان بر اين دعا مواظبت مي‌نمودند، عده‌اي از فرهيختگان به شرح و توضيح فرازهاي مختلف آن پرداخته‌اند. اينك به برخي از اين شروح مي‌پردازيم:
+
*۱. انیس اللیل، محمدرضا کلباسی.
  
* 1. انيس الليل، محمدرضا كلباسي.
+
*۲. درمان روح و روان در شرح دعای کمیل، محمدباقر ملبوبی.
  
* 2. درمان [[روح]] و روان در شرح دعاي كميل، محمدباقر ملبوبي.
+
*۳. شرح دعای کمیل، عبدالأعلی سبزواری.
  
* 3. شرح دعاي كميل، عبدالأعلي سبزواري.
+
*۴. شرح دعای کمیل، ابوتراب هدایی.
  
* 4. شرح دعاي كميل، ابوتراب هدايي.
+
*۵. نفحات اللیل در شرح دعای کمیل، کلباسی.
  
* 5. نفحات الليل در شرح دعاي كميل، كلباسي.
+
*۶. شرح دعای کمیل، سید محمدتقی نقوی.
  
* 6. شرح دعاي كميل، سيد محمدتقي نقوي.
+
*۷. غناء مؤمنین، سید محمود محمدی.
  
* 7. غناء مؤمنين، سيد محمود محمدي.
+
*۸. علی علیه السلام و کمیل، احمد زمردیان.
  
* 8. علي عليه السلام و كميل، احمد زمرديان.
+
*۹. ترجمه و تفسیر دعای کمیل، محمدعلی صالح غفاری.
  
* 9. ترجمه و تفسير دعاي كميل، محمدعلي صالح غفاري.
+
*۱۰. شرح دعای کمیل، مهندس عبدالعلی بازرگان.
  
* 10. شرح دعاي كميل، مهندس عبدالعلي بازرگان.
+
*۱۱. فی رحاب دعاء کمیل، [[سید محمدحسین فضل الله|سید محمدحسین فضل الله]].
  
* 11. في رحاب دعاء كميل، سيد محمدحسين فضل الله.
+
*۱۲. ترجمه دعای مبارکه کمیل از مثنوی انسان کامل (شعر)، مفتون همدانی.
  
* 12. ترجمه دعاي مباركه كميل از مثنوي انسان كامل (شعر)، مفتون همداني.
+
*۱۳. راز دلباختگان، سید علی‌اکبر موسوی (محب الاسلام).
  
* 13. راز دلباختگان، سيد علي‌اكبر موسوي (محب الاسلام).
+
*۱۴. اضواء علی دعاء کمیل، عزالدین بحرالعلوم.
  
* 14. اضواء علي دعاء كميل، عزالدين بحرالعلوم.
+
*۱۵. ترجمه دعاء کمیل (۲۰۰ بیت)، [[علامه مجلسى|علامه محمدباقر مجلسی]].
  
* 15. ترجمه دعاء كميل (200 بيتعلامه محمدباقر مجلسي.
+
*۱۶. ترجمه دعاء کمیل (شعر[[شهید مصطفی چمران|شهید دکتر مصطفی چمران]].
  
* 16. ترجمه دعاء كميل (شعر)، شهيد دكتر مصطفي چمران و بسياري از شروح و ترجمه‌هاي ديگر.
 
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}
 +
==منابع==
 +
*[[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]].
 +
*سید جعفر ربانی، فرهنگ کوثر، شماره ۶۱، بهار ۱۳۸۴.
 +
 +
==پیوند==
 +
[[دعای کمیل/متن دعا|متن دعای کمیل]]
  
==منابع==
 
* مفاتیح الجنان
 
*سيد جعفر رباني, فرهنگ كوثر شماره 61، بهار 1384.
 
 
[[رده:دعاها]]
 
[[رده:دعاها]]
 +
[[رده: مقاله های مهم]]
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۲۹

«دعای کمیل» یکی از ادعیه مأثور و مشهور رسیده از اهل بیت علیهم السلام است و در حقیقت دعاى حضرت خضر علیه السلام بوده که امیرالمؤمنین علیه السلام آن را به کمیل که از خواصّ اصحاب خود بود، تعلیم داد. شیعیان این دعا را در شبهاى نیمه شعبان و در هر شب جمعه مى خوانند. مطابق با آنچه در روایت آمده، دعای کمیل براى کفایت از شرّ اعداء و گشایش رزق و آمرزش گناهان نافع است.

صاحب مفاتیح الجنان این دعا را از کتاب «مصباح المتهجّد» شیخ طوسی نقل نموده است.

تعلیم دعای کمیل به کمیل

کمیل بن زیاد می‌گوید: با مولایم علی علیه السلام در مسجد بصره نشسته بودیم و جمعی از اصحاب آن حضرت نیز حضور داشتند. یکی از آن‌ها خطاب به علی علیه السلام راجع به این آیه مبارکه «فیها یفرق کلّ امر حکیم»[۱] سؤال کرد. حضرت فرمود: مقصود، شب نیمه شعبان است.

آن گاه فرمود: قسم به کسی که جان علی به دست اوست، هیچ بنده‌ای نیست مگر این که جمیع مقدراتی که تا سال آینده بر او جاری می‌شود از خیر و شر، در شب نیمه شعبان برای او تقدیر می‌گردد. و هیچ بنده‌ای نیست که این شب را احیا بدارد و دعای خضر علیه السلام را بخواند مگر آن که دعایش مستجاب شود. مجلس پایان یافت و حضرت به منزل تشریف برد. من شبانه درِ خانه علی علیه السلام را زدم. حضرت فرمود: چه چیز (در این وقت شب) تو را به این جا آورده؟ عرض کردم: ای امیرمؤمنان! دعای خضر!

فرمود: بنشین ای کمیل! اگر این دعا را حفظ کنی و هر شب جمعه، یا در ماه، یا در سال، یا در عمرت یک مرتبه بخوانی، کفایت و یاری می‌شوی و مشمول رزق قرار می‌گیری و مغفرت الهی شامل حالت خواهد شد! ای کمیل! مصاحبت طولانی تو با ما، سبب گردید تا پاسخ تو را بگویم. حضرت سپس فرمود: بنویس: «اللهم انّی اسألک برحمتک التی وسعت کل شی‌ء...».[۲]

شیخ طوسی از کمیل بن زیاد نقل می‌کند که وی مشاهده کرد امام علی علیه السلام در سجده این دعا را می‌خواند.[۳]

محتوای دعا

الف) توحید در دعای کمیل:

دانشمندان کلامی، مراتبی برای توحید بیان نموده‌اند؛ مانند: توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید افعالی و... می‌توان اذعان نمود که دعای کمیل، بیان و اقرار همه این مراتب است.

ب) محورها:

محورهای کلی مطرح شده در این دعا، به ترتیب عبارت است از:

  • ۱. درخواست مغفرت و ترحم و قبول عذر از پیشگاه خداوند؛
  • ۲. اقرار به عظمت پروردگار؛
  • ۳. اقرار به عجز و ضعف بنده؛
  • ۴. مقایسه بین عذاب دنیا و آخرت؛
  • ۵. دعا برای بهبودی حالات معنوی.

شرح‌های دعای کمیل

علاوه بر این که این دعا مورد عنایت ویژه مؤمنان و سلف صالح بوده و آنان بر این دعا مواظبت می‌نمودند، عده‌ای از فرهیختگان به شرح و توضیح فرازهای مختلف آن پرداخته‌اند. از جمله آنها می توان شروح زیر را نام برد:

  • ۱. انیس اللیل، محمدرضا کلباسی.
  • ۲. درمان روح و روان در شرح دعای کمیل، محمدباقر ملبوبی.
  • ۳. شرح دعای کمیل، عبدالأعلی سبزواری.
  • ۴. شرح دعای کمیل، ابوتراب هدایی.
  • ۵. نفحات اللیل در شرح دعای کمیل، کلباسی.
  • ۶. شرح دعای کمیل، سید محمدتقی نقوی.
  • ۷. غناء مؤمنین، سید محمود محمدی.
  • ۸. علی علیه السلام و کمیل، احمد زمردیان.
  • ۹. ترجمه و تفسیر دعای کمیل، محمدعلی صالح غفاری.
  • ۱۰. شرح دعای کمیل، مهندس عبدالعلی بازرگان.
  • ۱۲. ترجمه دعای مبارکه کمیل از مثنوی انسان کامل (شعر)، مفتون همدانی.
  • ۱۳. راز دلباختگان، سید علی‌اکبر موسوی (محب الاسلام).
  • ۱۴. اضواء علی دعاء کمیل، عزالدین بحرالعلوم.

پانویس

  1. سوره دخان/۴.
  2. اقبال الاعمال، سید بن طاووس (متوفی ۶۶۴ ق)، ص ۲۲۰، مؤسسة الاعلمی، بیروت.
  3. مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، شیخ طوسی، ص ۷۷۴، نشر اسماعیل انصاری.

منابع

پیوند

متن دعای کمیل