ابونصر پارسا

«ابونصر محمد پارسا» (م، ۸۶۵ ق)، عارف و شاعر قرن ۹ قمری و از صوفیۀ سلسلۀ نقشبندیّه در بلخ است. ابونصر جامع اصول شریعت و فنون طریقت بوده و به وی کراماتی نیز نسبت داده‌اند.

زندگی‌نامه

ابونصر محمد بن محمد حافظی بخاری، ملقب به برهان‌الدین، حافظ‌الدین و نصیرالدین است. پدر ابونصر، خواجه محمد پارسای بخارایی (م، ۸۲۲ ق) ‌از اکابر اصحاب و جانشین خواجه بهاءالدین نقشبند (م، ۷۹۱ ق) بود که از وی آثار بسیاری به زبان فارسی برجای مانده است. گویند که لقب پارسا را نیز بهاء‌الدین نقشبند به پدر ابونصر داد.

ابونصر با آنکه در علوم شریعت و رسوم طریقت به پایۀ پدر خود رسیده بود، احوال و قابلیت خود را ظاهر نمی‌کرد. وی مجالس درس حدیث داشت و مولانا شهاب‌الدین بیرجندی (م، ۸۵۶ ق) ‌از او چند کتاب حدیث استماع کرده و اجازۀ روایت گرفته بود.

ابونصر در ۸۲۲ ق. پدرش را در سفر حجاز همراهی کرد و ظاهراً در همان سفر در مدینۀ منوره با نعمت‌الله ولی کرمانی (م، ۸۳۴ ق) دیدار نمود. او با خواجه احرار، جامی و سعدالدین کاشغری مصاحبت داشته است. به وی کراماتی نیز نسبت داده‌اند که حاکی از اعتقاد مردم در حق اوست.

در ۸۵۷ ق. میرزا ابوالقاسم بابر، هنگامی که به قصد تسخیر سمرقند و سرکوبی سلطان ابوسعید میرزا از بلخ گذشت، به خدمت ابونصر رسید. ابونصر چون از تصمیم او مطلع شد، او را از جنگ برحذر داشت، اما بابر به نصیحت او گوش نداد. وقتی که بابر به سمرقند رسید و شهر را محاصره کرد، در بلخ شایع شد که وی سمرقند را گرفته است. ابونصر گرفت صاحب سمرقند خواجه عبیدالله احرار (م، ۸۹۵ ق) است؛ بی‌اجازه و رضای او سمرقند را نمی‌توان گرفت. بعداً نیز معلوم شد که این شایعه از روی مصلحت بوده و صحت نداشته است.

اینکه غلام سرور لاهوری و مدرس تبریزی ابونصر پارسا را دارای طبع شعر دانسته‌اند، ظاهراً اساس درستی ندارد و بیتی که به او نسبت داده شده، از گفته‌های پدر اوست. از آثار او رساله‌ای به زبان فارسی در مؤسسۀ شرق‌شناسی تاشکند موجود است.

ابونصر در ۸۶۵ ق. درگذشت و در بلخ مدفون شد. سید کمال گچکولی بلخی در رثای او قصیده‌ای گفت که از چند مصراع آن تاریخ فوت ابونصر استخراج می‌شود. قطعۀ دیگری نیز در رثای وی سروده‌اند که در آن ماده تاریخ «سرّ خدا» مطابق با ۸۶۵ ق. داده شده است.

منابع

• "ابونصر پارسا"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۱، ص۱۸۹.