عیادت بیماران: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای جدید حاوی '{{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}} {{نیازمند ویرایش فنی}} __toc__ عیادت در لغ...' ایجاد کرد)
 
(ویرایش)
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
 
{{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
−
{{نیازمند ویرایش فنی}}
+
'''عیادت''' در لغت به معنی رفتن به ملاقات کسی است و به علت کثرت استعمال، مخصوص ملاقات نمودن بیمار شده است.<ref>ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب، دار صادر، بیروت، چ‌سوم، ۱۴۱۴، ج۳، ص۳۱۹.</ref> تقویت ارتباط عاطفی میان افراد جامعه‌ی [[اسلام|اسلامی]] در راستای یاری همدیگر در رسیدن به کمالات انسانی از اهداف کلان و راهبردی شریعت نبوی است و «عیادت بیماران» یکی از ابزارهای تحقق این هدف کلان است که از طرفی بیمار رنجور را مرهم و تسکینی است، و از طرف دیگر عیادت کننده به فضایل اخلاقی و تربیتی فراوانی خواهد رسید، و در ضلع سوم نیز این روابط به تقویت ارتباطات میان فردی (بین دوستان) و میان‌ گروهی (در خانواده‌ها) و از بین بردن [[کینه|کینه‌ها]] و دشمنی‌ها خواهد انجامید که این ارتباطات، اساس تعاون و وحدت و همدلی در سطح کلان جامعه‌ی اسلامی را تشکیل می‌دهند.
−
__toc__
 
−
عیادت در لغت به معنی رفتن به ملاقات کسی است و به علت کثرت استعمال، مخصوص ملاقات نمودن بیمار شده است.<ref> . ابن منظور، محمد بن مكرم؛ لسان العرب، دار صادر، بيروت، چ‌سوم، 1414 ، ج 3، ص 319.</ref>
 
−
تقویت ارتباط عاطفی میان افراد جامعه‌ی اسلامی در راستای یاری همدیگر در رسیدن به کمالات انسانی از اهداف کلان و راهبردی شریعت نبوی است و «عیادت بیماران»یکی از ابزارهای تحقق این هدف کلان است که از طرفی بیمار رنجور را مرهم و تسکینی است و از طرف دیگر عیادت کننده به فضایل اخلاقی و تربیتی فراوانی خواهد رسید و در ضلع سوم نیز این روابط به تقویت ارتباطات میان فردی (بین دوستان) و میان‌گروهی (در خانواده‌ها) و از بین بردن کینه‌ها و دشمنی‌ها خواهد انجامید که این ارتباطات، اساس تعاون و وحدت و همدلی در سطح کلان جامعه‌ی اسلامی را تشکیل می‌دهند.
 
  
−
== فضایل عیادت بیماران از نظر روایات ==
+
==فضیلت عیادت بیماران==
  
−
رسول گرامی اسلام (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) دستور می‌دادند که بيماران را عيادت كنيد<ref> . بخارى، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل؛ صحیح بخاری، دار الكتاب العربی، بيروت، 1431، ص 1127.</ref> و عیادت بیمار را صدقه<ref> . راوندى، قطب الدين؛ الدعوات، انتشارات مدرسه امام مهدىعجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف، قم، 1407 ، ص 98.</ref> و برتر از ثواب تشییع جنازه می‌دانستند.<ref> . متقي، هندي علاء الدين علي بن حسام؛ كنز العمال، داراحياء التراث العربي، بيروت، چ اول، 1413، ج 9، ص 52.</ref>امام علی (عليه‌السّلام)عیادت بیماران را از بهترین کارهای نیک می دانستند.<ref> . ابن اشعث، محمد بن محمد؛ الجعفريات (الأشعثيات)، مكتبة النينوى الحديثة، تهران، چ اول، بى تا، ص 240.</ref>و امام صادق(عليه‌السّلام)می‌فرمودند: از حقوق هر مسلمان بر مسلمان دیگر این است وقتی بیمار شد او را عیادت کند.<ref> . كلينى، ابو جعفر محمد بن يعقوب؛ الكافي، اسلاميه، تهران، چهارم، 1407ق، ج 2، ص 171.</ref>
+
[[پیامبر اسلام|رسول گرامی اسلام]] صلی‌ الله‌ علیه و آله‌ و سلم دستور می‌دادند که بیماران را عیادت کنید.<ref>بخارى، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل؛ صحیح بخاری، دارالکتاب العربی، بیروت، ۱۴۳۱، ص ۱۱۲۷.</ref> و عیادت بیمار را [[صدقه]]<ref>راوندى، قطب الدین؛ الدعوات، انتشارات مدرسه امام مهدى عجل‌ الله‌ تعالى‌ فرجه‌ الشریف، قم، ۱۴۰۷، ص ۹۸.</ref> و برتر از ثواب [[تشییع جنازه]] می‌دانستند.<ref>متقی، هندی علاءالدین علی بن حسام؛ کنزالعمال، داراحیاء التراث العربی، بیروت، چ اول، ۱۴۱۳، ج ۹، ص ۵۲.</ref>
−
لازم به ذکر است رسول گرامی خدا (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) در مورد عیادت از همسایگان بیمار<ref> . شهيد ثانى، زين الدين بن على؛ مُسكّن الفؤاد عند فقد الأحبّة و الأولاد، بصيرتى، قم، چ‌ اول، بى تا، ص 114.</ref> و در مورد عیادت مسکینان توجه خاص داشتند و خود نیز همواره از بینوایانی که بیمار می‌شدند عیادت می‌کردند<ref> . صالحى دمشقى، محمد بن يوسف؛ سبل الهدى و الرشاد في سيرة خير العباد، دار الكتب العلمية، بيروت، چ اول، 1414، ج 8، ص 351.</ref>. بلکه حتی یک بیمار یهودی را نیز عیادت فرمودند.<ref> . ابن اشعث، پيشين، ص 159.</ref>
 
  
−
== آثار دنیوی و اخروی عیادت بیماران ==
+
[[امام علی علیه السلام|امام علی]] علیه‌ السلام عیادت بیماران را از بهترین کارهای نیک می دانستند.<ref>ابن اشعث، محمد بن محمد؛ الجعفریات (الأشعثیات)، مکتبة النینوى الحدیثة، تهران، چ اول، بى تا، ص ۲۴۰.</ref>
  
−
1.  اجر و رحمت الهی و تطهیر باطنی و روحی: زیرا امام صادق (عليه‌السّلام) فرمودند: هر کس به دیدار مریضی رود در رحمت خدا وارد می‌شود و وقتی به بالین او برسد در رحمت الهی غوطه می‌خورد [و سراپای او را فرا می‌گیرد]و اگر اين ديدار را در صبح، انجام دهد هفتاد هزار فرشته در تمام مدت بقيه‌ي روز بر او درود مي‌فرستد و اگر در شب به عيادت آن بيمار رفته باشد هفتاد هزار فرشته بر او درود مي‌فرستد تا صبح شود<ref> . كليني، پيشين، ج 3، ص 120.</ref> و اجر هزار سال عمل صالح که در آن سالیان، یک لحظه معصیت الهی ننموده باشد به او عطا خواهد شد.<ref> . متقي هندي، پيشين، ج 9، ص 54.</ref>
+
[[امام صادق علیه السلام|امام صادق]] علیه‌ السلام می‌فرمودند: از حقوق هر مسلمان بر مسلمان دیگر این است وقتی بیمار شد او را عیادت کند.<ref>کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب؛ الکافی، اسلامیه، تهران، چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۷۱.</ref>
−
همچنین امام صادق (عليه‌السّلام) فرمودند: هر کس عیادت بیماری را بکند هفتاد هزار فرشته‌ از آسمان ندا می‌دهد که ای فلان! (او را با نام صدا می‌زند) پاک شدی و بهشت گوارایت باد.<ref> . كليني، پيشين، ج 3، ص 120.</ref> رسول گرامی خدا (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) فرمود: برای هر قدمی که بر می دارد هفتاد ملیون نیکی نوشته می‌شود و هفتاد ملیون گناه او زدوده می‌شود و هفتاد ملیون درجه بر مقامات او افزوده می‌شود و هفتاد ملیون فرشته در قبر با او همنشینی می‌کنند و برای او استغفار می‌کنند.<ref> . فتال نيشابورى، محمد بن احمد؛ روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، انتشارات رضى، قم، چ اول، 1375ش، ج 2، ص 372.</ref> امام علی (عليه‌السّلام) فرمودند: اگر عیادت کننده در راه عیادت بیمار از دنیا برود من بهشت را برای او ضمانت می‌کنم.<ref> . صدوق، محمّد بن على بن بابويه؛ من لا يحضره الفقيه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم ،‌ دوم، 1413ق، ج 1، ص 140.</ref>
 
  
−
2.  بهره بردن از توانش معنوی دعای بیماران؛ همانطور که امام صادق (عليه‌السّلام) فرمودند: از بیماران بخواهید دعایتان کنند. زیرا دعایشان چون فرشتگان است<ref> . كليني، پيشين، ج 3، ص 117.</ref> و فرمودند: هر کس مریضی را برای خدا عیادت کند آن مریض هرچه از خدا بخواهد برای این فرد مستجاب می‌شود.<ref> . شعيري، محمد بن محمد؛ جامع الأخبار، انتشارات حيدرية، نجف اشرف، چ اول، بى‌تا، ص 164.</ref>
+
لازم به ذکر است رسول گرامی خدا صلی‌ الله‌ علیه آله‌ و سلم در مورد عیادت از همسایگان بیمار<ref> . شهید ثانى، زین الدین بن على؛ مُسکن الفؤاد عند فقد الأحبّة و الأولاد، بصیرتى، قم، چ‌ اول، بى تا، ص ۱۱۴.</ref> و در مورد عیادت مسکینان توجه خاص داشتند و خود نیز همواره از بینوایانی که بیمار می‌شدند عیادت می‌کردند.<ref> . صالحى دمشقى، محمد بن یوسف؛ سبل الهدى و الرشاد فی سیرة خیر العباد، دار الکتب العلمیة، بیروت، چ اول، ۱۴۱۴، ج ۸، ص ۳۵۱.</ref> بلکه حتی یک بیمار [[یهود|یهودی]] را نیز عیادت فرمودند.<ref> . ابن اشعث، پیشین، ص ۱۵۹.</ref>
  
−
3.  رسیدن به شرف ملاقات تجلیات الهی در جوار بیمار: رسول اكرم (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) در روايتي بسیار عجيب‌ فرمودند: خداي متعال در روز قيامت به بنده‌ي خود خطاب مي‌كند كه اي فرزند آدم! من بیمار شدم اما تو به عیادت من نیامدی!و او مي‌گويد خدايا من چگونه به عیادت تو بیایم و حال آن كه تو پروردگار تمام آفریده‌هایت هستی [و درد و بیماری در تو راهی ندارد<ref> . طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن؛ الأمالي، دار الثقافة، قم، چ اول، 1414، ص 629.</ref>]؟!و در پاسخ او، خدای متعال می‌فرماید: به ياد داري كه بنده‌ام، بیمار شد و تو به عیادت او نرفتی؟ اگر به عیادت او می‌رفتی مرا در كنار او مي‌يافتي.<ref> . نيشابوري، پيشين، ص 1176.</ref>.
+
==آثار عیادت بیماران در روایات==
  
−
4. قضای حوائج شخصی: زیرا خدای متعال می‌فرماید: من خود شخصاً به برآوردن حوائج عیادت کننده می‌پردازم.<ref> . طوسي، پيشين، ص 630.</ref> البته خداوند حوائج همه‌ی عالم را شخصاً برآورده می‌فرماید و منزه است از یار و شریک داشتن ولی در این‌جا نوعی شرافت خاص را برای فرد بیان می‌کند.
+
۱. اجر و رحمت الهی و تطهیر باطنی و روحی:
  
−
== وظایف و آداب عیادت‌کنندگان ==
+
[[امام صادق علیه السلام|امام صادق]] (علیه‌السّلام) فرمودند: هر کس به دیدار مریضی رود در رحمت خدا وارد می‌شود و وقتی به بالین او برسد در رحمت الهی غوطه می‌خورد و اگر این دیدار را در صبح، انجام دهد هفتاد هزار [[فرشته]] در تمام مدت بقیه‌ی روز بر او درود می‌فرستد و اگر در شب به عیادت آن بیمار رفته باشد هفتاد هزار فرشته بر او درود می‌فرستد تا صبح شود<ref> . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۲۰.</ref> و اجر هزار سال عمل صالح که در آن سالیان، یک لحظه [[معصیت]] الهی ننموده باشد به او عطا خواهد شد.<ref> . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۵۴.</ref>
  
−
1. اخلاص نیت: به این معنی که تلاش صورت گیرد تا ملاقات با انگیزه‌ی صرفاً الهی باشد؛ زیرا به طور کلی هیچ عملی نزد خدای متعال بدن قصد قربت ارزش ندارد و در برخی روايات رسول گرامي خدا (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) و ائمه‌ي هدي (عليهم‌السّلام) در مورد عیادت نیز تصریح به شرطیت این قصد در ترتب آن ارزش‌ها  فرموده‌اند<ref> . متقي هندي، پيشين، ج 9، ص 54 و 55. شعيري، پيشين، ص 164.</ref> و نیز به ابوذر دستور دادند که با انگیزه‌ی خالص و الهی به دیدن بیماران برود.<ref> . راوندى، قطب الدين؛ الدعوات، انتشارات مدرسه امام مهدى عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشريف، قم، 1407ق، ص 277.</ref> چه بسا ترتب آثار مذکور در فضیلت عیادت نیز منوط به نوع و مرتبه‌ی انگیزه باشد. [مانند انجام عیادت برای وجه الله و صرف رضای الهی؛ همانطور که در روایت است<ref> . متقي هندي، پيشين، ج 9، ص 55.</ref> یا برای ثواب آخرت یا خوف از قطع رحم و رفتن به جهنم در عیادت ارحام که هریک دارای درجه‌ای از اثر و فضیلت هستند]
+
همچنین امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: هر کس عیادت بیماری را بکند هفتاد هزار فرشته‌ از آسمان ندا می‌دهد که ای فلان! (او را با نام صدا می‌زند) پاک شدی و [[بهشت]] گوارایت باد.<ref> . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۲۰.</ref>  
  
−
2. وضو گرفتن قبل از رفتن.<ref> . ابو داوود سجستاني، سليمان بن اشعث؛ سنن ابي داوود، بيروت، چ اول، 1421، ج 3، ص 248.</ref>
+
رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: برای هر قدمی که بر می دارد هفتاد ملیون نیکی نوشته می‌شود و هفتاد ملیون گناه او زدوده می‌شود و هفتاد ملیون درجه بر مقامات او افزوده می‌شود و هفتاد ملیون فرشته در [[قبر]] با او همنشینی می‌کنند و برای او [[استغفار]] می‌کنند.<ref> . فتال نیشابورى، محمد بن احمد؛ روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، انتشارات رضى، قم، چ اول، ۱۳۷۵ش، ج ۲، ص ۳۷۲.</ref> امام علی (علیه‌السّلام) فرمودند: اگر عیادت کننده در راه عیادت بیمار از دنیا برود من بهشت را برای او ضمانت می‌کنم.<ref> . صدوق، محمّد بن على بن بابویه؛ من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ،‌ دوم، ۱۴۱۳ق، ج ۱، ص ۱۴۰.</ref>
  
−
3. سپاس الهی به جهت عدم ابتلا به آن بیماری؛ همانطور که رسول گرامي خدا (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم)  فرمودند: هر کس هنگام دیدن بیماران، خدا را بر این‌که به آن بیماری مبتلا نشده‌ شکر کند خدای متعال او را از آن بیماری تا همیشه حفظ می‌فرماید.<ref> . راوندي، پيشين، ص 220.</ref> که البته فرمودند این دعا باید طوری باشد که به گوش بیمار نرسد مبادا سبب اندوه او شود.<ref> . طبرسى، حسن بن فضل؛ مكارم الأخلاق، انتشارات شريف رضى، چ چهارم، قم، 1412ق، ص 351.</ref>
+
۲. بهره بردن از دعای بیماران؛
  
−
4. دعا نمودن برای بیمار: زیرا رسول گرامي خدا (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) از اهداف دستور خود جهت لزوم عیادت بیماران را دعا نمودن برای بیمار بیان فرمودند<ref> . طوسي، پيشين، ص 228.</ref> و خود نیز هرگاه بیماری را عیادت می‌کرد دست راست خود را بر گونه‌ی راست یا بر سر بیمار نهاده و برای شفای او دعا می‌کردند.<ref> . متقي هندي، پيشين، ج 9، ص 105.</ref>
+
همانطور که امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: از بیماران بخواهید برایتان [[دعا]] کنند. زیرا دعایشان چون فرشتگان است.<ref> . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۱۷.</ref> و فرمودند: هر کس مریضی را برای [[الله|خدا]] عیادت کند، آن مریض هرچه از خدا بخواهد برای این فرد مستجاب می‌شود.<ref> . شعیری، محمد بن محمد؛ جامع الأخبار، انتشارات حیدریة، نجف اشرف، چ اول، بى‌تا، ص ۱۶۴.</ref>
  
−
5. درخواست دعا از بیمار؛ زیرا امام صادق(عليه‌السّلام) فرمودند: دعای بیمار چون دعای فرشتگان است و مستجاب است پس هرگاه آنان را عیادت کردید بخواهید برای شما دعا کنند<ref> . كليني، پيشين، ج 3، ص 117.</ref> و فرمودند: هر کس بیماری را صرفاً برای رضای الهی دیدار کند، هر دعایی که بیمار برای او کند مستجاب خواهد شد.<ref> . ابن فهد حلى، احمد بن محمد؛ عدة الداعي و نجاح الساعي، دار الكتب الإسلامي، چ اول، 1407، ص 126.</ref>
+
۳. رسیدن به شرف ملاقات تجلیات الهی:  
  
−
6.تلاش برای رفع نیازهای او؛ زیرا پيامبر اكرم (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم)فرمودند:هر کس حاجت آسیب‌دیده‌ای را بر عهده گیرد و آن را پی‌گیری کند تا برآورده نماید، خدای متعال برات دوری از جهنم و دوری از نفاق به او خواهد داد و هفتاد حاجت دنیوی او را برآورده فرموده و همواره در رحمت الهی غوطه خواهد خورد تا آن کار را تمام کند و هر کس در پی حاجت بیماری برود، چون روزی که از مادر متولد شده است از گناهانش پاک خواهد شد گرچه آن حاجت را نتواند برآورده کند و اگر آن بیمار از افراد خانواده‌اش باشد، اجر بیشتری دارد<ref> . صدوق، محمد بن على بن بابويه؛ الأمالي، انتشارات اعلمى، بيروت، چ پنجم، 1362ش، 431 و 432.</ref> و فرمود: هر کس اندوه و مشکلی از مسلمانی دور کند خدای متعال هفتاد و دو اندوه از اندوه‌های آخرت و هفتاد و دو اندوه از اندوه‌های دنیا را از او دور می‌کند<ref> . كوفى اهوازى، حسين بن سعيد؛ المؤمن، مؤسسة الإمام المهدي‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ، قم، ‌140ق4، ص 54.</ref>و خود نیز وقتی به دیدار یکی از اصحاب بیمار خود می‌روند و آن فرد تمایل به خوردن نان گندم داشت، دستور دادند کسی نان گندم برای او آورد و به ایشان اطعام نمودند.<ref> . مقريزى، تقى الدين؛ إمتاع الأسماع بما للنبي من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، دار الكتب العلمية،  بيروت، چ اول، 1420، ج 7، ص 386.</ref>
+
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در روایتی بسیار عجیب‌ فرمودند: خدای متعال در روز قیامت به بنده‌ی خود خطاب می‌کند که ای فرزند آدم! من بیمار شدم اما تو به عیادت من نیامدی! و او می‌گوید خدایا من چگونه به عیادت تو بیایم و حال آن که تو پروردگار تمام آفریده‌هایت هستی [و درد و بیماری در تو راهی ندارد]؟!<ref> . طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن؛ الأمالی، دار الثقافة، قم، چ اول، ۱۴۱۴، ص ۶۲۹.</ref> و در پاسخ او، خدای متعال می‌فرماید: به یاد داری که بنده‌ام، بیمار شد و تو به عیادت او نرفتی؟ اگر به عیادت او می‌رفتی مرا در کنار او می‌یافتی.<ref> . نیشابوری، پیشین، ص ۱۱۷۶.</ref>
  
−
7. هدیه بردن برای بیمار؛ امام صادق (عليه‌السّلام) به اصحاب خود دستور دادند در عیادت بیماران میوه یا عطری خوش‌بو و خلاصه هدیه‌ای با خود ببرند که سبب شادی بیمار است.<ref> . کلینی، پیشین، ج 3، ص 118.</ref>
+
۴. قضای حوائج شخصی:
  
−
8.عیادت متناوب:رسول اكرم (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم)فرمودند:هر روز و مداوم به عیادت بیمار نروید بلکه با رفق و گاهی اوقات به دیدار بیمار بروید مگر این‌که بیمار حالش وخیم باشد.<ref> . طوسي، پيشين، ص 639.</ref>
+
خدای متعال می‌فرماید: من خود شخصاً به برآوردن حوائج عیادت کننده می‌پردازم.<ref> . طوسی، پیشین، ص ۶۳۰.</ref> البته خداوند حوائج همه‌ی عالم را شخصاً برآورده می‌فرماید و منزه است از یار و شریک داشتن، ولی در این‌جا نوعی شرافت خاص را برای فرد بیان می‌کند.
  
−
9. کوتاهی درنگ در کنار بیمار؛ امام صادق (عليه‌السّلام) عیادتی که کوتاه‌تر باشد را دارای اجر برتر می‌دانستند<ref> . طبرسى، پيشين، ص 361.</ref> و امام علی فرمودند: مگر این‌که بیمار، طالب درنگ باشد و آن را بخواهد.<ref> . حِميَرى قمى، عبدالله بن جعفر؛ قرب الإسناد، انتشارات كتابخانه نينوى، تهران،‌ بی‌تا، ص 13.</ref>
+
==وظایف و آداب عیادت‌کنندگان==
  
−
10. نخوردن چیزی در خانه‌ی بیمار؛ رسول اكرم (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) فرمودند: این کار اجر او را از بین می‌برد.<ref> . ابن اشعث، پيشين، ص 200.</ref> البته احتمال دارد این توصیه به خاطر عدم زحمت برای بیمار در پذیرایی از افراد مختلف و حذف تشریفات این ملاقات‌ها -که به تضعیف اصل آن و ترک ارتباطاتی از این دست که مورد تائید و تاکید فراوان روح حاکم بر تعالیم قرآنی – روایی است-صورت گرفته باشد؛ بنابراین در صورت فقدان این مشکل و خصوصاً درخواست بیمار ممكن است این نهي وجود نداشته باشد.
+
۱. اخلاص [[نیت]]: به این معنی که تلاش صورت گیرد تا ملاقات با انگیزه‌ی صرفاً الهی باشد؛ زیرا به طور کلی هیچ عملی نزد [[الله|خدای متعال]] بدن قصد [[قرب الهی|قربت]] ارزش ندارد و در برخی روایات [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و [[ائمه اطهار|ائمه‌ هدی]] (علیهم‌السّلام) در مورد عیادت نیز تصریح به شرطیت این قصد در ترتب آن ارزش‌ها  فرموده‌اند<ref> . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۵۴ و ۵۵. شعیری، پیشین، ص ۱۶۴.</ref> و نیز به [[ابوذر غفاری|ابوذر]] دستور دادند که با انگیزه‌ی خالص و الهی به دیدن بیماران برود.<ref> . راوندى، قطب الدین؛ الدعوات، انتشارات مدرسه امام مهدى عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف، قم، ۱۴۰۷ق، ص ۲۷۷.</ref> چه بسا ترتب آثار مذکور در فضیلت عیادت نیز منوط به نوع و مرتبه‌ی انگیزه باشد. [مانند انجام عیادت برای وجه الله و صرف رضای الهی؛ همانطور که در روایت است،<ref> . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۵۵.</ref> یا برای [[ثواب]] آخرت یا خوف از [[قطع رحم]] و رفتن به [[جهنم]] در ترک عیادت ارحام، که هریک دارای درجه‌ای از اثر و فضیلت هستند].
  
−
== آداب اخلاقی عیادت از بیماران ==
+
۲. [[وضو]] گرفتن قبل از رفتن.<ref> . ابو داوود سجستانی، سلیمان بن اشعث؛ سنن ابی داوود، بیروت، چ اول، ۱۴۲۱، ج ۳، ص ۲۴۸.</ref>
  
−
1. تفقد عاطفی از بیمار: از مراتب تکمیل عیادت بیمار این است که فرد عیادت کننده دست خود را بر روی دست یا پیشانی بیمار بگذارد و از احوال او سوال کند.<ref> . طوسي، پيشين، ص 639.</ref> ارتباط‌شناسان این شیوه را ارتباط لمسی می‌نامند که از نظر آنان، موثرترین ابزار برای انتقال بسیاری از احساسات و عواطف و نشانه‌ی علاقه و پذیرش و بلکه موثر در سلامتی فرد لمس شده است.<ref> . ویرجینیایی ریچموند، جیمزسی. مک کروسکی، رفتار غیر کلامی، (ترجمه فاطمه سادات موسوی و ژیلا عبدالله پور)، نشر دانژه، چ دوم، تهران، 1388ش، ص 289.</ref>
+
۳. سپاس الهی به جهت عدم ابتلا به آن بیماری: همانطور که رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)  فرمودند: هر کس هنگام دیدن بیماران، خدا را بر این‌که به آن بیماری مبتلا نشده‌ [[شکر]] کند خدای متعال او را از آن بیماری تا همیشه حفظ می‌فرماید.<ref> . راوندی، پیشین، ص ۲۲۰.</ref> که البته فرمودند این دعا باید طوری باشد که به گوش بیمار نرسد، مبادا سبب اندوه او شود.<ref> . طبرسى، حسن بن فضل؛ مکارم الأخلاق، انتشارات شریف رضى، چ چهارم، قم، ۱۴۱۲ق، ص ۳۵۱.</ref>
  
−
2. امید دادن به بیمار: پيامبر بزرگوار اسلام (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) فرمودند: هرگاه به عیادت بیماری رفتید او را امید به زندگی و تاخیر اجل بدهید که این تقدیر الهی را عوض نمی کند اما دل بیمار را خوش می‌کند.<ref> . ابن ماجه، الحافظ ابي‌عبدالله محمدبن يزيد قزويني؛ سنن ابن ماجه، دارالفكر، بيروت، 1428، ص 341.</ref>آن بزرگوار خود نیز وقتی بر بیماری وارد می شدند همواره می‌فرمودند: چیزی نیست؛ انشاء‌الله سبب تطهیر شما است.<ref> . بخارى، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل؛ صحیح بخاری، دار الكتاب العربی، بيروت، 1431ق، ص 734.</ref>
+
۴. دعا نمودن برای بیمار: رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از اهداف دستور خود جهت لزوم عیادت بیماران را [[دعا]] کردن برای بیمار بیان فرمودند<ref> . طوسی، پیشین، ص ۲۲۸.</ref> و خود نیز هرگاه بیماری را عیادت می‌کرد دست راست خود را بر گونه‌ی راست یا بر سر بیمار نهاده و برای شفای او دعا می‌کردند.<ref> . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۱۰۵.</ref>
  
−
3.گفتگوهای سازنده‌ «توحیدی - اخلاقی – تربیتی» با بیماران:رسول گرامی خدا (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) در عیادت‌های خود نه فقط تفقد عاطفی از بیماران می‌نمودند بلکه این فرصت را به زمینه‌ای برای اصلاح و تربیت آنان با القای معارفی در زمینه‌ی فلسفه‌ بیماری، آثار بیماری در تعالی معنوی، نقش بیماری در تطهیر انسان از گناهان و ... تبدیل می نمودند.<ref> . ابن اشعث، پيشين، ص 200.</ref>
+
۵. درخواست دعا از بیمار: [[امام صادق علیه السلام|امام صادق]](علیه‌السّلام) فرمودند: دعای بیمار چون دعای [[فرشتگان]] است و مستجاب می شود، پس هرگاه آنان را عیادت کردید بخواهید برای شما دعا کنند<ref> . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۱۷.</ref> و فرمودند: هر کس بیماری را صرفاً برای رضای الهی دیدار کند، هر دعایی که بیمار برای او کند مستجاب خواهد شد.<ref> . ابن فهد حلى، احمد بن محمد؛ عدة الداعی و نجاح الساعی، دار الکتب الإسلامی، چ اول، ۱۴۰۷، ص ۱۲۶.</ref>
  
−
== عیادت‌های غیر لازم یا ممنوع ==
+
۶. تلاش برای رفع نیازهای او: پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: هر کس حاجت آسیب‌دیده‌ای را بر عهده گیرد و آن را پی‌گیری کند تا برآورده نماید، خدای متعال برات دوری از [[جهنم]] و دوری از [[نفاق]] به او خواهد داد و هفتاد حاجت دنیوی او را برآورده فرموده و همواره در رحمت الهی غوطه خواهد خورد تا آن کار را تمام کند و هر کس در پی حاجت بیماری برود، چون روزی که از مادر متولد شده است از گناهانش پاک خواهد شد گرچه آن حاجت را نتواند برآورده کند و اگر آن بیمار از افراد خانواده‌اش باشد، اجر بیشتری دارد<ref> . صدوق، محمد بن على بن بابویه؛ الأمالی، انتشارات اعلمى، بیروت، چ پنجم، ۱۳۶۲ش، ۴۳۱ و ۴۳۲.</ref> و فرمود: هر کس اندوه و مشکلی از مسلمانی دور کند خدای متعال هفتاد و دو اندوه از اندوه‌های [[آخرت]] و هفتاد و دو اندوه از اندوه‌های دنیا را از او دور می‌کند<ref> . کوفى اهوازى، حسین بن سعید؛ المؤمن، مؤسسة الإمام المهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ، قم، ‌۱۴۰ق۴، ص ۵۴.</ref>و خود نیز وقتی به دیدار یکی از اصحاب بیمار خود می‌روند و آن فرد تمایل به خوردن نان گندم داشت، دستور دادند کسی نان گندم برای او آورد و به ایشان اطعام نمودند.<ref> . مقریزى، تقى الدین؛ إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، دار الکتب العلمیة،  بیروت، ۱۴۲۰، ج ۷، ص ۳۸۶.</ref>
  
−
امام صادق (عليه‌السّلام) فرمودند: عيادت تا سه روز لازم نيست.<ref> . كليني، پيشين، ج 3، ص 117.</ref> رسول گرامي خدا (صلي‌الله‌علي‌وآله‌وسلم) فرمودند: بیماری‌های «رمد» [ نوعی ورم چشم] <ref> . هروي، محمدبن يوسف؛ بحر الجواهر (معجم الطب الطبيعي)، انتشارات جلال‌الدين، تهران، چ اول، 1387ش، ص 190.</ref> و «دمل» [نوعی ورم‌ دردناک و برجسته‌]<ref> . هروي، پيشين، ص 170.</ref> و «ضَّرَس» [درد دندان]<ref> . ابن‌منظور، پيشين،  ج 6، ص 117.</ref>  عیادت ندارند.<ref> . متقي هندي، پيشين، ج 9، ص 55.</ref>همچنین آن حضرت فرمودند: هرگاه شراب‌خوار بیمار شد به عیادت او نروید.<ref> . شعيري، پيشين، ص 150.</ref> البته مخفی نیست این دستور برای اصلاح و تربیت آن فرد و محیط جامعه است نه این‌که بدون تعلیم و تربیت افراد مجوز چنین برخوردی در اولین مرتبه صادر شود؛ چرا که این رفتارهای خشک از روح سیره‌ی ان حضرت که حتی به دیدار یهودی هم می‌رفتند<ref> . ابن اشعث، پيشين، ص 159.</ref> به دور است. به همین جهت امام صادق(عليه‌السّلام) فرمودند: بیماران غیر شیعه را عیادت کنید.<ref> . برقى، احمدبن محمدبن خالد؛ المحاسن،دارالكتب الإسلامية، قم، دوم، 1371ق، ج 1، ص 18.</ref> مگر این‌که امیدی به اصلاح او نباشد.
+
۷. هدیه بردن برای بیمار: امام صادق (علیه‌السّلام) به اصحاب خود دستور دادند در عیادت بیماران میوه یا عطری خوش‌بو و خلاصه هدیه‌ای با خود ببرند که سبب شادی بیمار است.<ref> . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۱۸.</ref>
−
== پانویس ==
 
  
−
<references/>
+
۸. عیادت متناوب: رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: هر روز و مداوم به عیادت بیمار نروید، بلکه با رفق و گاهی اوقات به دیدار بیمار بروید مگر این‌که بیمار حالش وخیم باشد.<ref> . طوسی، پیشین، ص ۶۳۹.</ref>
 +
 
 +
۹. کوتاهی درنگ در کنار بیمار: امام صادق (علیه‌السّلام) عیادتی که کوتاه‌تر باشد را دارای اجر برتر می‌دانستند<ref> . طبرسى، پیشین، ص ۳۶۱.</ref> و [[امام علی علیه السلام|امام علی]] (علیه‌السّلام) فرمودند: مگر این‌که بیمار، طالب درنگ باشد و آن را بخواهد.<ref> . حِمیرى قمى، عبدالله بن جعفر؛ قرب الإسناد، انتشارات کتابخانه نینوى، تهران،‌ بی‌تا، ص ۱۳.</ref>
 +
 
 +
۱۰. نخوردن چیزی در خانه‌ی بیمار: رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: این کار اجر او را از بین می‌برد.<ref> . ابن اشعث، پیشین، ص ۲۰۰.</ref> البته احتمال دارد این توصیه به خاطر عدم زحمت برای بیمار در پذیرایی از افراد مختلف و حذف تشریفات این ملاقات‌ها صورت گرفته باشد؛ بنابراین در صورت فقدان این مشکل و خصوصاً درخواست بیمار ممکن است این نهی وجود نداشته باشد.
 +
 
 +
۱۱. تفقد عاطفی از بیمار: از مراتب تکمیل عیادت بیمار این است که فرد عیادت کننده دست خود را بر روی دست یا پیشانی بیمار بگذارد و از احوال او سوال کند.<ref> . طوسی، پیشین، ص ۶۳۹.</ref> ارتباط‌شناسان این شیوه را ارتباط لمسی می‌نامند که از نظر آنان، موثرترین ابزار برای انتقال بسیاری از احساسات و عواطف و نشانه‌ی علاقه و پذیرش و بلکه موثر در سلامتی فرد لمس شده است.<ref> . ویرجینیایی ریچموند، جیمزسی. مک کروسکی، رفتار غیر کلامی، (ترجمه فاطمه سادات موسوی و ژیلا عبدالله پور)، نشر دانژه، چ دوم، تهران، ۱۳۸۸ش، ص ۲۸۹.</ref>
 +
 
 +
۱۲. امید دادن به بیمار: پیامبر بزرگوار اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: هرگاه به عیادت بیماری رفتید او را امید به زندگی و تاخیر اجل بدهید که این [[تقدیر]] الهی را عوض نمی کند اما دل بیمار را خوش می‌کند.<ref> ابن ماجه، الحافظ ابی‌عبدالله محمدبن یزید قزوینی؛ سنن ابن ماجه، دارالفکر، بیروت، ۱۴۲۸، ص ۳۴۱.</ref> آن بزرگوار خود نیز وقتی بر بیماری وارد می شدند همواره می‌فرمودند: چیزی نیست؛ انشاء‌الله سبب تطهیر شما است.<ref> . بخارى، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل؛ صحیح بخاری، دار الکتاب العربی، بیروت، ۱۴۳۱ق، ص ۷۳۴.</ref>
 +
 
 +
۱۳. گفتگوهای سازنده‌ «اخلاقی - تربیتی» با بیماران: رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در عیادت‌های خود نه فقط تفقد عاطفی از بیماران می‌نمودند، بلکه این فرصت را به زمینه‌ای برای اصلاح و تربیت آنان با القای معارفی در زمینه‌ی فلسفه‌ بیماری، آثار بیماری در تعالی معنوی، نقش بیماری در تطهیر انسان از [[گناه|گناهان]] و ... تبدیل می نمودند.<ref> . ابن اشعث، پیشین، ص ۲۰۰.</ref>
 +
 
 +
==عیادت‌های غیر لازم یا ممنوع==
 +
 
 +
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: عیادت تا سه روز لازم نیست.<ref> . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۱۷.</ref> رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز فرمودند: بیماری‌های «رمد» [نوعی ورم چشم]<ref> . هروی، محمدبن یوسف؛ بحر الجواهر (معجم الطب الطبیعی)، انتشارات جلال‌الدین، تهران، چ اول، ۱۳۸۷ش، ص ۱۹۰.</ref> و «دمل» [نوعی ورم‌ دردناک و برجسته‌]<ref> . هروی، پیشین، ص ۱۷۰.</ref> و «ضَّرَس» [درد دندان]<ref> . ابن‌منظور، پیشین،  ج ۶، ص ۱۱۷.</ref> عیادت ندارند.<ref> . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۵۵.</ref> همچنین آن حضرت فرمودند: هرگاه [[شراب خواری|شراب‌خوار]] بیمار شد به عیادت او نروید.<ref> . شعیری، پیشین، ص ۱۵۰.</ref>
 +
 
 +
البته مخفی نیست این دستور برای اصلاح و تربیت آن فرد و محیط جامعه است نه این‌که بدون تعلیم و تربیت افراد مجوز چنین برخوردی در اولین مرتبه صادر شود؛ چرا که این رفتارهای خشک از روح سیره‌ی آن حضرت که حتی به دیدار [[یهود|یهودی]] هم می‌رفتند<ref> . ابن اشعث، پیشین، ص ۱۵۹.</ref> به دور است. به همین جهت امام صادق(علیه‌السّلام) فرمودند: بیماران غیر [[شیعه]] را عیادت کنید،<ref> . برقى، احمدبن محمدبن خالد؛ المحاسن،دارالکتب الإسلامیة، قم، دوم، ۱۳۷۱ق، ج ۱، ص ۱۸.</ref> مگر این‌که امیدی به اصلاح او نباشد.
 +
==پانویس==
 +
 
 +
<references />
 
==منابع==
 
==منابع==
−
[http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=46082#_ftn20 عیادت بیماران ،مصطفی همدانی، سایت پژوهشکده باقر العلوم(ع) ( بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی)]، تاریخ بازیابی : 9 بهمن 1391.
+
 
 +
* مصطفی همدانی، عیادت بیماران، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی : ۹ بهمن ۱۳۹۱.
 +
 
 
[[رده:صفات پسندیده]]
 
[[رده:صفات پسندیده]]
 
[[رده:اخلاق اجتماعی]]
 
[[رده:اخلاق اجتماعی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۵۹

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon-computer.png
محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

عیادت در لغت به معنی رفتن به ملاقات کسی است و به علت کثرت استعمال، مخصوص ملاقات نمودن بیمار شده است.[۱] تقویت ارتباط عاطفی میان افراد جامعه‌ی اسلامی در راستای یاری همدیگر در رسیدن به کمالات انسانی از اهداف کلان و راهبردی شریعت نبوی است و «عیادت بیماران» یکی از ابزارهای تحقق این هدف کلان است که از طرفی بیمار رنجور را مرهم و تسکینی است، و از طرف دیگر عیادت کننده به فضایل اخلاقی و تربیتی فراوانی خواهد رسید، و در ضلع سوم نیز این روابط به تقویت ارتباطات میان فردی (بین دوستان) و میان‌ گروهی (در خانواده‌ها) و از بین بردن کینه‌ها و دشمنی‌ها خواهد انجامید که این ارتباطات، اساس تعاون و وحدت و همدلی در سطح کلان جامعه‌ی اسلامی را تشکیل می‌دهند.

فضیلت عیادت بیماران

رسول گرامی اسلام صلی‌ الله‌ علیه و آله‌ و سلم دستور می‌دادند که بیماران را عیادت کنید.[۲] و عیادت بیمار را صدقه[۳] و برتر از ثواب تشییع جنازه می‌دانستند.[۴]

امام علی علیه‌ السلام عیادت بیماران را از بهترین کارهای نیک می دانستند.[۵]

امام صادق علیه‌ السلام می‌فرمودند: از حقوق هر مسلمان بر مسلمان دیگر این است وقتی بیمار شد او را عیادت کند.[۶]

لازم به ذکر است رسول گرامی خدا صلی‌ الله‌ علیه آله‌ و سلم در مورد عیادت از همسایگان بیمار[۷] و در مورد عیادت مسکینان توجه خاص داشتند و خود نیز همواره از بینوایانی که بیمار می‌شدند عیادت می‌کردند.[۸] بلکه حتی یک بیمار یهودی را نیز عیادت فرمودند.[۹]

آثار عیادت بیماران در روایات

۱. اجر و رحمت الهی و تطهیر باطنی و روحی:

امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: هر کس به دیدار مریضی رود در رحمت خدا وارد می‌شود و وقتی به بالین او برسد در رحمت الهی غوطه می‌خورد و اگر این دیدار را در صبح، انجام دهد هفتاد هزار فرشته در تمام مدت بقیه‌ی روز بر او درود می‌فرستد و اگر در شب به عیادت آن بیمار رفته باشد هفتاد هزار فرشته بر او درود می‌فرستد تا صبح شود[۱۰] و اجر هزار سال عمل صالح که در آن سالیان، یک لحظه معصیت الهی ننموده باشد به او عطا خواهد شد.[۱۱]

همچنین امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: هر کس عیادت بیماری را بکند هفتاد هزار فرشته‌ از آسمان ندا می‌دهد که ای فلان! (او را با نام صدا می‌زند) پاک شدی و بهشت گوارایت باد.[۱۲]

رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: برای هر قدمی که بر می دارد هفتاد ملیون نیکی نوشته می‌شود و هفتاد ملیون گناه او زدوده می‌شود و هفتاد ملیون درجه بر مقامات او افزوده می‌شود و هفتاد ملیون فرشته در قبر با او همنشینی می‌کنند و برای او استغفار می‌کنند.[۱۳] امام علی (علیه‌السّلام) فرمودند: اگر عیادت کننده در راه عیادت بیمار از دنیا برود من بهشت را برای او ضمانت می‌کنم.[۱۴]

۲. بهره بردن از دعای بیماران؛

همانطور که امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: از بیماران بخواهید برایتان دعا کنند. زیرا دعایشان چون فرشتگان است.[۱۵] و فرمودند: هر کس مریضی را برای خدا عیادت کند، آن مریض هرچه از خدا بخواهد برای این فرد مستجاب می‌شود.[۱۶]

۳. رسیدن به شرف ملاقات تجلیات الهی:

رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در روایتی بسیار عجیب‌ فرمودند: خدای متعال در روز قیامت به بنده‌ی خود خطاب می‌کند که ای فرزند آدم! من بیمار شدم اما تو به عیادت من نیامدی! و او می‌گوید خدایا من چگونه به عیادت تو بیایم و حال آن که تو پروردگار تمام آفریده‌هایت هستی [و درد و بیماری در تو راهی ندارد]؟![۱۷] و در پاسخ او، خدای متعال می‌فرماید: به یاد داری که بنده‌ام، بیمار شد و تو به عیادت او نرفتی؟ اگر به عیادت او می‌رفتی مرا در کنار او می‌یافتی.[۱۸]

۴. قضای حوائج شخصی:

خدای متعال می‌فرماید: من خود شخصاً به برآوردن حوائج عیادت کننده می‌پردازم.[۱۹] البته خداوند حوائج همه‌ی عالم را شخصاً برآورده می‌فرماید و منزه است از یار و شریک داشتن، ولی در این‌جا نوعی شرافت خاص را برای فرد بیان می‌کند.

وظایف و آداب عیادت‌کنندگان

۱. اخلاص نیت: به این معنی که تلاش صورت گیرد تا ملاقات با انگیزه‌ی صرفاً الهی باشد؛ زیرا به طور کلی هیچ عملی نزد خدای متعال بدن قصد قربت ارزش ندارد و در برخی روایات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و ائمه‌ هدی (علیهم‌السّلام) در مورد عیادت نیز تصریح به شرطیت این قصد در ترتب آن ارزش‌ها فرموده‌اند[۲۰] و نیز به ابوذر دستور دادند که با انگیزه‌ی خالص و الهی به دیدن بیماران برود.[۲۱] چه بسا ترتب آثار مذکور در فضیلت عیادت نیز منوط به نوع و مرتبه‌ی انگیزه باشد. [مانند انجام عیادت برای وجه الله و صرف رضای الهی؛ همانطور که در روایت است،[۲۲] یا برای ثواب آخرت یا خوف از قطع رحم و رفتن به جهنم در ترک عیادت ارحام، که هریک دارای درجه‌ای از اثر و فضیلت هستند].

۲. وضو گرفتن قبل از رفتن.[۲۳]

۳. سپاس الهی به جهت عدم ابتلا به آن بیماری: همانطور که رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: هر کس هنگام دیدن بیماران، خدا را بر این‌که به آن بیماری مبتلا نشده‌ شکر کند خدای متعال او را از آن بیماری تا همیشه حفظ می‌فرماید.[۲۴] که البته فرمودند این دعا باید طوری باشد که به گوش بیمار نرسد، مبادا سبب اندوه او شود.[۲۵]

۴. دعا نمودن برای بیمار: رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از اهداف دستور خود جهت لزوم عیادت بیماران را دعا کردن برای بیمار بیان فرمودند[۲۶] و خود نیز هرگاه بیماری را عیادت می‌کرد دست راست خود را بر گونه‌ی راست یا بر سر بیمار نهاده و برای شفای او دعا می‌کردند.[۲۷]

۵. درخواست دعا از بیمار: امام صادق(علیه‌السّلام) فرمودند: دعای بیمار چون دعای فرشتگان است و مستجاب می شود، پس هرگاه آنان را عیادت کردید بخواهید برای شما دعا کنند[۲۸] و فرمودند: هر کس بیماری را صرفاً برای رضای الهی دیدار کند، هر دعایی که بیمار برای او کند مستجاب خواهد شد.[۲۹]

۶. تلاش برای رفع نیازهای او: پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: هر کس حاجت آسیب‌دیده‌ای را بر عهده گیرد و آن را پی‌گیری کند تا برآورده نماید، خدای متعال برات دوری از جهنم و دوری از نفاق به او خواهد داد و هفتاد حاجت دنیوی او را برآورده فرموده و همواره در رحمت الهی غوطه خواهد خورد تا آن کار را تمام کند و هر کس در پی حاجت بیماری برود، چون روزی که از مادر متولد شده است از گناهانش پاک خواهد شد گرچه آن حاجت را نتواند برآورده کند و اگر آن بیمار از افراد خانواده‌اش باشد، اجر بیشتری دارد[۳۰] و فرمود: هر کس اندوه و مشکلی از مسلمانی دور کند خدای متعال هفتاد و دو اندوه از اندوه‌های آخرت و هفتاد و دو اندوه از اندوه‌های دنیا را از او دور می‌کند[۳۱]و خود نیز وقتی به دیدار یکی از اصحاب بیمار خود می‌روند و آن فرد تمایل به خوردن نان گندم داشت، دستور دادند کسی نان گندم برای او آورد و به ایشان اطعام نمودند.[۳۲]

۷. هدیه بردن برای بیمار: امام صادق (علیه‌السّلام) به اصحاب خود دستور دادند در عیادت بیماران میوه یا عطری خوش‌بو و خلاصه هدیه‌ای با خود ببرند که سبب شادی بیمار است.[۳۳]

۸. عیادت متناوب: رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: هر روز و مداوم به عیادت بیمار نروید، بلکه با رفق و گاهی اوقات به دیدار بیمار بروید مگر این‌که بیمار حالش وخیم باشد.[۳۴]

۹. کوتاهی درنگ در کنار بیمار: امام صادق (علیه‌السّلام) عیادتی که کوتاه‌تر باشد را دارای اجر برتر می‌دانستند[۳۵] و امام علی (علیه‌السّلام) فرمودند: مگر این‌که بیمار، طالب درنگ باشد و آن را بخواهد.[۳۶]

۱۰. نخوردن چیزی در خانه‌ی بیمار: رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: این کار اجر او را از بین می‌برد.[۳۷] البته احتمال دارد این توصیه به خاطر عدم زحمت برای بیمار در پذیرایی از افراد مختلف و حذف تشریفات این ملاقات‌ها صورت گرفته باشد؛ بنابراین در صورت فقدان این مشکل و خصوصاً درخواست بیمار ممکن است این نهی وجود نداشته باشد.

۱۱. تفقد عاطفی از بیمار: از مراتب تکمیل عیادت بیمار این است که فرد عیادت کننده دست خود را بر روی دست یا پیشانی بیمار بگذارد و از احوال او سوال کند.[۳۸] ارتباط‌شناسان این شیوه را ارتباط لمسی می‌نامند که از نظر آنان، موثرترین ابزار برای انتقال بسیاری از احساسات و عواطف و نشانه‌ی علاقه و پذیرش و بلکه موثر در سلامتی فرد لمس شده است.[۳۹]

۱۲. امید دادن به بیمار: پیامبر بزرگوار اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: هرگاه به عیادت بیماری رفتید او را امید به زندگی و تاخیر اجل بدهید که این تقدیر الهی را عوض نمی کند اما دل بیمار را خوش می‌کند.[۴۰] آن بزرگوار خود نیز وقتی بر بیماری وارد می شدند همواره می‌فرمودند: چیزی نیست؛ انشاء‌الله سبب تطهیر شما است.[۴۱]

۱۳. گفتگوهای سازنده‌ «اخلاقی - تربیتی» با بیماران: رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در عیادت‌های خود نه فقط تفقد عاطفی از بیماران می‌نمودند، بلکه این فرصت را به زمینه‌ای برای اصلاح و تربیت آنان با القای معارفی در زمینه‌ی فلسفه‌ بیماری، آثار بیماری در تعالی معنوی، نقش بیماری در تطهیر انسان از گناهان و ... تبدیل می نمودند.[۴۲]

عیادت‌های غیر لازم یا ممنوع

امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: عیادت تا سه روز لازم نیست.[۴۳] رسول گرامی خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز فرمودند: بیماری‌های «رمد» [نوعی ورم چشم][۴۴] و «دمل» [نوعی ورم‌ دردناک و برجسته‌][۴۵] و «ضَّرَس» [درد دندان][۴۶] عیادت ندارند.[۴۷] همچنین آن حضرت فرمودند: هرگاه شراب‌خوار بیمار شد به عیادت او نروید.[۴۸]

البته مخفی نیست این دستور برای اصلاح و تربیت آن فرد و محیط جامعه است نه این‌که بدون تعلیم و تربیت افراد مجوز چنین برخوردی در اولین مرتبه صادر شود؛ چرا که این رفتارهای خشک از روح سیره‌ی آن حضرت که حتی به دیدار یهودی هم می‌رفتند[۴۹] به دور است. به همین جهت امام صادق(علیه‌السّلام) فرمودند: بیماران غیر شیعه را عیادت کنید،[۵۰] مگر این‌که امیدی به اصلاح او نباشد.

پانویس

  1. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب، دار صادر، بیروت، چ‌سوم، ۱۴۱۴، ج۳، ص۳۱۹.
  2. ↑ بخارى، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل؛ صحیح بخاری، دارالکتاب العربی، بیروت، ۱۴۳۱، ص ۱۱۲۷.
  3. ↑ راوندى، قطب الدین؛ الدعوات، انتشارات مدرسه امام مهدى عجل‌ الله‌ تعالى‌ فرجه‌ الشریف، قم، ۱۴۰۷، ص ۹۸.
  4. ↑ متقی، هندی علاءالدین علی بن حسام؛ کنزالعمال، داراحیاء التراث العربی، بیروت، چ اول، ۱۴۱۳، ج ۹، ص ۵۲.
  5. ↑ ابن اشعث، محمد بن محمد؛ الجعفریات (الأشعثیات)، مکتبة النینوى الحدیثة، تهران، چ اول، بى تا، ص ۲۴۰.
  6. ↑ کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب؛ الکافی، اسلامیه، تهران، چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۷۱.
  7. ↑ . شهید ثانى، زین الدین بن على؛ مُسکن الفؤاد عند فقد الأحبّة و الأولاد، بصیرتى، قم، چ‌ اول، بى تا، ص ۱۱۴.
  8. ↑ . صالحى دمشقى، محمد بن یوسف؛ سبل الهدى و الرشاد فی سیرة خیر العباد، دار الکتب العلمیة، بیروت، چ اول، ۱۴۱۴، ج ۸، ص ۳۵۱.
  9. ↑ . ابن اشعث، پیشین، ص ۱۵۹.
  10. ↑ . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۲۰.
  11. ↑ . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۵۴.
  12. ↑ . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۲۰.
  13. ↑ . فتال نیشابورى، محمد بن احمد؛ روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، انتشارات رضى، قم، چ اول، ۱۳۷۵ش، ج ۲، ص ۳۷۲.
  14. ↑ . صدوق، محمّد بن على بن بابویه؛ من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم ،‌ دوم، ۱۴۱۳ق، ج ۱، ص ۱۴۰.
  15. ↑ . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۱۷.
  16. ↑ . شعیری، محمد بن محمد؛ جامع الأخبار، انتشارات حیدریة، نجف اشرف، چ اول، بى‌تا، ص ۱۶۴.
  17. ↑ . طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن؛ الأمالی، دار الثقافة، قم، چ اول، ۱۴۱۴، ص ۶۲۹.
  18. ↑ . نیشابوری، پیشین، ص ۱۱۷۶.
  19. ↑ . طوسی، پیشین، ص ۶۳۰.
  20. ↑ . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۵۴ و ۵۵. شعیری، پیشین، ص ۱۶۴.
  21. ↑ . راوندى، قطب الدین؛ الدعوات، انتشارات مدرسه امام مهدى عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف، قم، ۱۴۰۷ق، ص ۲۷۷.
  22. ↑ . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۵۵.
  23. ↑ . ابو داوود سجستانی، سلیمان بن اشعث؛ سنن ابی داوود، بیروت، چ اول، ۱۴۲۱، ج ۳، ص ۲۴۸.
  24. ↑ . راوندی، پیشین، ص ۲۲۰.
  25. ↑ . طبرسى، حسن بن فضل؛ مکارم الأخلاق، انتشارات شریف رضى، چ چهارم، قم، ۱۴۱۲ق، ص ۳۵۱.
  26. ↑ . طوسی، پیشین، ص ۲۲۸.
  27. ↑ . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۱۰۵.
  28. ↑ . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۱۷.
  29. ↑ . ابن فهد حلى، احمد بن محمد؛ عدة الداعی و نجاح الساعی، دار الکتب الإسلامی، چ اول، ۱۴۰۷، ص ۱۲۶.
  30. ↑ . صدوق، محمد بن على بن بابویه؛ الأمالی، انتشارات اعلمى، بیروت، چ پنجم، ۱۳۶۲ش، ۴۳۱ و ۴۳۲.
  31. ↑ . کوفى اهوازى، حسین بن سعید؛ المؤمن، مؤسسة الإمام المهدی‌عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ، قم، ‌۱۴۰ق۴، ص ۵۴.
  32. ↑ . مقریزى، تقى الدین؛ إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، دار الکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۲۰، ج ۷، ص ۳۸۶.
  33. ↑ . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۱۸.
  34. ↑ . طوسی، پیشین، ص ۶۳۹.
  35. ↑ . طبرسى، پیشین، ص ۳۶۱.
  36. ↑ . حِمیرى قمى، عبدالله بن جعفر؛ قرب الإسناد، انتشارات کتابخانه نینوى، تهران،‌ بی‌تا، ص ۱۳.
  37. ↑ . ابن اشعث، پیشین، ص ۲۰۰.
  38. ↑ . طوسی، پیشین، ص ۶۳۹.
  39. ↑ . ویرجینیایی ریچموند، جیمزسی. مک کروسکی، رفتار غیر کلامی، (ترجمه فاطمه سادات موسوی و ژیلا عبدالله پور)، نشر دانژه، چ دوم، تهران، ۱۳۸۸ش، ص ۲۸۹.
  40. ↑ ابن ماجه، الحافظ ابی‌عبدالله محمدبن یزید قزوینی؛ سنن ابن ماجه، دارالفکر، بیروت، ۱۴۲۸، ص ۳۴۱.
  41. ↑ . بخارى، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل؛ صحیح بخاری، دار الکتاب العربی، بیروت، ۱۴۳۱ق، ص ۷۳۴.
  42. ↑ . ابن اشعث، پیشین، ص ۲۰۰.
  43. ↑ . کلینی، پیشین، ج ۳، ص ۱۱۷.
  44. ↑ . هروی، محمدبن یوسف؛ بحر الجواهر (معجم الطب الطبیعی)، انتشارات جلال‌الدین، تهران، چ اول، ۱۳۸۷ش، ص ۱۹۰.
  45. ↑ . هروی، پیشین، ص ۱۷۰.
  46. ↑ . ابن‌منظور، پیشین، ج ۶، ص ۱۱۷.
  47. ↑ . متقی هندی، پیشین، ج ۹، ص ۵۵.
  48. ↑ . شعیری، پیشین، ص ۱۵۰.
  49. ↑ . ابن اشعث، پیشین، ص ۱۵۹.
  50. ↑ . برقى، احمدبن محمدبن خالد؛ المحاسن،دارالکتب الإسلامیة، قم، دوم، ۱۳۷۱ق، ج ۱، ص ۱۸.

منابع

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=عیادت_بیماران&oldid=123385»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا