بهاءالدین محمد مختاری اصفهانی: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۲ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | '''«بهاءالدین | + | '''«بهاءالدین محمد حسینی مختاری اصفهانی»''' (۱۱۳۰-۱۰۸۰ ق)، فقیه اصولی، محدث، متکلم، فیلسوف و ادیب بزرگ [[امامیه|شیعه]] در قرن دوازدهم هجری و از شاگردان [[علامه مجلسی]] و [[فاضل هندی]] است. او بیش از شصت اثر در [[فقه]]، [[کلام]]، [[حدیث]] و [[ادبیات عرب|ادبیات]] دارد، که به تعبیر نویسنده «[[ریحانة الادب (کتاب)|ریحانة الأدب]]»، در اثبات مراتب عالیه علمیه او برهانى قاطع و گواهى عادل هستند.<ref>مدرسی، ریحانة الأدب، ج۱، ص۲۹۰.</ref> |
{{شناسنامه عالم | {{شناسنامه عالم | ||
||نام کامل = سید بهاءالدین محمد مختاری اصفهانی | ||نام کامل = سید بهاءالدین محمد مختاری اصفهانی | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۴: | ||
بهاءالدین حسینی مختاری بیش از شصت اثر در [[فقه]]، [[کلام]]، [[حدیث]] و [[ادبیات عرب|ادبیات عربی]] و فارسی دارد<ref>رجوع کنید به حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی ، ص۷۰ـ۷۱.</ref> که بسیاری از آنها شرح آثار پیشینیان یا حاشیه‌ای بر آنهاست.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۴۴۸، ج۱۷، ص۷۸، ج۱۸، ص۳۲۳، ج۲۶، ص۲۲۴.</ref> | بهاءالدین حسینی مختاری بیش از شصت اثر در [[فقه]]، [[کلام]]، [[حدیث]] و [[ادبیات عرب|ادبیات عربی]] و فارسی دارد<ref>رجوع کنید به حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی ، ص۷۰ـ۷۱.</ref> که بسیاری از آنها شرح آثار پیشینیان یا حاشیه‌ای بر آنهاست.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۴۴۸، ج۱۷، ص۷۸، ج۱۸، ص۳۲۳، ج۲۶، ص۲۲۴.</ref> | ||
| − | + | '''آثار فقهی و اصولی:''' | |
| + | |||
آثار فقهی اصولی مهم وی عبارت‌اند از: | آثار فقهی اصولی مهم وی عبارت‌اند از: | ||
| سطر ۳۶: | سطر ۳۷: | ||
#الحاشیة على آیات الأحکام الأردبیلیة. این کتاب، شرحى است بر «[[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|زبدة البیان]]» اثر [[مقدس اردبیلی|مقدس اردبیلى]]. | #الحاشیة على آیات الأحکام الأردبیلیة. این کتاب، شرحى است بر «[[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|زبدة البیان]]» اثر [[مقدس اردبیلی|مقدس اردبیلى]]. | ||
| − | + | '''آثار کلامی و فلسفی:''' | |
| + | |||
مهم‌ترین آثار کلامی و فلسفی بهاءالدین حسینی عبارت‌اند از: | مهم‌ترین آثار کلامی و فلسفی بهاءالدین حسینی عبارت‌اند از: | ||
#اِرتِشافُ الصّافی مِن سُلاف ِالشّافی، تلخیص «[[الشافی فی الامامة (کتاب)|الشّافی فی الامامة]]»، اثر [[سید مرتضی|شریف مرتضی]]. که در آن پاره‌ای از مناظره‌های قاضی عبدالجبار معتزلی و شریفِ مرتضی آمده است. | #اِرتِشافُ الصّافی مِن سُلاف ِالشّافی، تلخیص «[[الشافی فی الامامة (کتاب)|الشّافی فی الامامة]]»، اثر [[سید مرتضی|شریف مرتضی]]. که در آن پاره‌ای از مناظره‌های قاضی عبدالجبار معتزلی و شریفِ مرتضی آمده است. | ||
#صَفوةُالصّافی مِن رَغوةِ الشّافی، تلخیص دیگر بر «الشّافی فی الامامة» است. | #صَفوةُالصّافی مِن رَغوةِ الشّافی، تلخیص دیگر بر «الشّافی فی الامامة» است. | ||
| − | #التُحفةُالزِّینیة، که اُرجوزه یا مجموعه شعری است در قالب [[مثنوی (قالب شعر)|مثنوی]] درباره مسائل کلامی. | + | #التُحفةُالزِّینیة، که اُرجوزه یا مجموعه شعری است در قالب [[مثنوی (قالب شعر)|مثنوی]] درباره مسائل [[علم کلام|کلامی]]. |
#حَثیثُ الفُلْجَة فی شَرْحِ حَدیثِ الفُرْجة، در شرح حدیث پنجم از باب «حدوث العالم» کتاب التوحید [[الکافی (کتاب)|کافی]]. | #حَثیثُ الفُلْجَة فی شَرْحِ حَدیثِ الفُرْجة، در شرح حدیث پنجم از باب «حدوث العالم» کتاب التوحید [[الکافی (کتاب)|کافی]]. | ||
#اَمانُ الایمانِ مِن اَخطارِ الاَذهان. | #اَمانُ الایمانِ مِن اَخطارِ الاَذهان. | ||
#حَدائقُ العارفِ فی طَرائقِ المعارف. | #حَدائقُ العارفِ فی طَرائقِ المعارف. | ||
| − | #شرح حدیث عمران صابى. | + | #شرح حدیث [[عمران صابى]]. |
#حاشیه بر شرح [[سید علی خان مدنی]] بر [[صحیفه سجادیه (کتاب)|صحیفة سجادیة]]، اثر کلامی ـ حدیثی. | #حاشیه بر شرح [[سید علی خان مدنی]] بر [[صحیفه سجادیه (کتاب)|صحیفة سجادیة]]، اثر کلامی ـ حدیثی. | ||
#شرح ناتمام [[زیارت جامعه کبیره]]. | #شرح ناتمام [[زیارت جامعه کبیره]]. | ||
#لسان المیزان فی المنطق، در علم [[منطق]]. مؤلّف این کتاب را نوشته و خود، شرح کرده است. | #لسان المیزان فی المنطق، در علم [[منطق]]. مؤلّف این کتاب را نوشته و خود، شرح کرده است. | ||
| − | #شرح [[تهذیب المنطق (کتاب)|تهذیب المنطق]] سعدالدین تفتازانی. | + | #شرح «[[تهذیب المنطق و الکلام (کتاب)|تهذیب المنطق]]» [[مسعود بن عمر تفتازانی|سعدالدین تفتازانی]]. |
#حاشیه بر شرح شمسیه و شرح مطالع، هر دو از [[قطب الدین رازی]]. | #حاشیه بر شرح شمسیه و شرح مطالع، هر دو از [[قطب الدین رازی]]. | ||
#شرح بر خلاصةالحساب [[شیخ بهائی]] در [[ریاضی|ریاضیات]]. | #شرح بر خلاصةالحساب [[شیخ بهائی]] در [[ریاضی|ریاضیات]]. | ||
#مِصْفاة السَّفاء لاِستصفاءِ الشِّفاء، شرح بخش طبیعیات کتاب «[[شفا (کتاب)|الشفاء]]» اثر [[ابوعلی سینا]]. | #مِصْفاة السَّفاء لاِستصفاءِ الشِّفاء، شرح بخش طبیعیات کتاب «[[شفا (کتاب)|الشفاء]]» اثر [[ابوعلی سینا]]. | ||
| − | + | '''ادبیات عربی و فارسی:''' | |
| + | |||
برخی آثار حسینی مختاری در ادبیات عبارت است از: | برخی آثار حسینی مختاری در ادبیات عبارت است از: | ||
#سه شرح (مختصر، متوسط و بزرگ) بر الفوائدالصَّمدیة [[شیخ بهائی]]. | #سه شرح (مختصر، متوسط و بزرگ) بر الفوائدالصَّمدیة [[شیخ بهائی]]. | ||
#گفتارهای حکیمانه موزونی به سبک مقامات حریری و شذور الذهب [[جارالله زمخشری|زمخشری]] با نام زَواهرُالجَواهر فی نَوادرالزَّواجِر، که چاپ شده است. | #گفتارهای حکیمانه موزونی به سبک مقامات حریری و شذور الذهب [[جارالله زمخشری|زمخشری]] با نام زَواهرُالجَواهر فی نَوادرالزَّواجِر، که چاپ شده است. | ||
| − | #حاشیه بر [[ | + | #حاشیه بر «[[مطول (کتاب)|المُطوَّل]]» [[مسعود بن عمر تفتازانی|تفتازانی]]. |
#نحو میر، کتابی در علم [[نحو]] به زبان فارسى. | #نحو میر، کتابی در علم [[نحو]] به زبان فارسى. | ||
#حاشیه بر کتاب الاشباه و النظایر، اثر [[جلال الدین سیوطی]]: مؤلف در آن از [[سید علی خان مدنی|سید على خان مدنى]] نقل کرده است که سیوطی در اواخر عمر به مذهب [[شیعه]] گرویده بود. | #حاشیه بر کتاب الاشباه و النظایر، اثر [[جلال الدین سیوطی]]: مؤلف در آن از [[سید علی خان مدنی|سید على خان مدنى]] نقل کرده است که سیوطی در اواخر عمر به مذهب [[شیعه]] گرویده بود. | ||
#تَفریجُ القاصد لِتوضیحِ المقاصد: شرح و تکمله‌ای بر کتاب توضیح المقاصد شیخ بهائی که «تاریخ البهائیین» (یعنی شیخ بهائی و بهاءالدین حسینی مختاری) نیز نامیده می شود. | #تَفریجُ القاصد لِتوضیحِ المقاصد: شرح و تکمله‌ای بر کتاب توضیح المقاصد شیخ بهائی که «تاریخ البهائیین» (یعنی شیخ بهائی و بهاءالدین حسینی مختاری) نیز نامیده می شود. | ||
| + | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس2}} | {{پانویس2}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| + | |||
*"[http://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C سید محمد بن محمدباقر مختاری"، سایت ویکی شیعه]، تاریخ بازیابی: ۱۵ اسفند ۱۳۹۸. | *"[http://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C سید محمد بن محمدباقر مختاری"، سایت ویکی شیعه]، تاریخ بازیابی: ۱۵ اسفند ۱۳۹۸. | ||
*"شرح حديث عمران صابی"، بهاءالدين محمد اصفهانی، [https://lib.eshia.ir/27457/1/463 کتابخانه مدرسه فقاهت]. | *"شرح حديث عمران صابی"، بهاءالدين محمد اصفهانی، [https://lib.eshia.ir/27457/1/463 کتابخانه مدرسه فقاهت]. | ||
| + | |||
[[رده:علمای قرن دوازدهم]] | [[رده:علمای قرن دوازدهم]] | ||
[[رده:علماء شیعه]] | [[رده:علماء شیعه]] | ||
[[رده:متکلمان]] | [[رده:متکلمان]] | ||
| − | [[رده:فقیهان]] | + | [[رده:فقیهان]][[رده:اصولیون]][[رده:فیلسوفان]][[رده:ادیبان]] |
نسخهٔ کنونی تا ۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۰۵
«بهاءالدین محمد حسینی مختاری اصفهانی» (۱۱۳۰-۱۰۸۰ ق)، فقیه اصولی، محدث، متکلم، فیلسوف و ادیب بزرگ شیعه در قرن دوازدهم هجری و از شاگردان علامه مجلسی و فاضل هندی است. او بیش از شصت اثر در فقه، کلام، حدیث و ادبیات دارد، که به تعبیر نویسنده «ریحانة الأدب»، در اثبات مراتب عالیه علمیه او برهانى قاطع و گواهى عادل هستند.[۱]
| نام کامل | سید بهاءالدین محمد مختاری اصفهانی |
| زادروز | ۱۰۸۰ قمری |
| زادگاه | اصفهان |
| وفات | ۱۱۳۰ قمری |
| مدفن | اصفهان |
|
| |
| اساتید |
علامه مجلسی، فاضل هندی، شیخ حر عاملی،... |
| شاگردان |
ناصرالدین احمد مختاری،... |
| آثار |
حاشیه بر معالم، لطائف المیراث لِطائف الورّاث، ارتشاف الصّافی من سلاف الشافی، لسان المیزان فی المنطق، نحو میر،... |
محتویات
زندگی‌نامه
سید بهاءالدین محمد بن محمدباقر حسینى مختارى نایینى اصفهانى، چنانکه از زندگی‌نامه خودنوشتش بر مى آید و صاحب الذریعة هم باز مى گوید، در سال ۱۰۸۰ قمری در نائین اصفهان به دنیا آمده است. او از عموزادگان سید ناصرالدین احمد بن محمد بن امیر روح الأمین حسینى مختارى است.
بهاءالدین محمد در اصفهان نزد استادانی چون محمدباقر مجلسی و فاضل هندی به کسب علم پرداخت و از آنان و شیخ حر عاملی، اجازه روایت گرفت.[۲] او در «رسالة فی حجیة الید»، از مجلسى دوم به «شیخنا» تعبیر کرده و به شاگردى فاضل هندى و استفاده از او تصریح مى کند.
بهاءالدین پس از اتمام تحصیلات، در اصفهان اقامت گزید و از فقهای مشهور آنجا شد.[۳] در منابع از شاگردان و نزدیکان وی کمتر سخن به میان آمده، جز از پسر عمویش، ناصرالدین احمد مختاری سبزواری، که از شاگردان فاضل هندی بوده است.[۴] از گزارشی درباره یکی از آثار کلامی وی می‌توان دریافت که مدتی در کابل به سر برده و سپس به مشهد رفته است.[۵]
از پاره اى تألیفات حسینی مختاری بر مى آید که تا سال ۱۱۳۰ ق، مى زیسته و طبق برخى باورها، وى میان سال هاى ۱۱۳۰ تا ۱۱۴۰ق، در اصفهان وفات یافته و در دار السلطنه، به خاک سپرده شده است.[۶] مرحوم خوانسارى درباره محلّ دفن او مى نویسد: تا بحال، موضع قبر او را پیدا نکردم و دور نیست که در فتنه افغان، محو شده باشد.[۷] برخی گفته‌اند که او در یکی از روستاهای فِرِیدَن، از توابع اصفهان، مدفون شده است.[۸]
آثار و تألیفات
بهاءالدین حسینی مختاری بیش از شصت اثر در فقه، کلام، حدیث و ادبیات عربی و فارسی دارد[۹] که بسیاری از آنها شرح آثار پیشینیان یا حاشیه‌ای بر آنهاست.[۱۰]
آثار فقهی و اصولی:
آثار فقهی اصولی مهم وی عبارت‌اند از:
- سه اثر درباره ارث به زبان فارسی، با نام‌های لَطائف المیراث لِطائفِ الوُرّاث، قِسامُ المواریث و اَقسامُ التَّواریث، و تَقویمُ المیراثِ فی تَقسیمِ التُّراث، که به سه صورت مفصّل، متوسط و مختصر تألیف شده‌اند.
- شرح بِدایةُالهِدایة، که شرح بخش عباداتِ هدایةالامّة تألیف شیخ حرّ عاملی است.
- مَقالیدُالقُصود و مَوالیدُالعُقود (صِیغ العقود)، در توضیح صیغه‌های مختلف عقود است.
- اِنارةُ الطُروس فی شرح عبارةالدُّروس، در شرح بخشی از مبحث نذر کتاب «الدُّروسُ الشَّرعیة فی فقه الامامیه»، اثر شهید اول.
- حسینی مختاری رساله‌های فقهی متعددی نیز نگاشته است، از جمله درباره «قاعده ید» و احکام مردگان.
- حاشیه بر مَعالم ُالدّین و مَلاذالُمجتهدین، اثر حسن بن زین الدین (صاحب معالم).
- حاشیه بر اشاراتُ الاصول اثر محمدابراهیم کلباسی.
- الحاشیة على آیات الأحکام الأردبیلیة. این کتاب، شرحى است بر «زبدة البیان» اثر مقدس اردبیلى.
آثار کلامی و فلسفی:
مهم‌ترین آثار کلامی و فلسفی بهاءالدین حسینی عبارت‌اند از:
- اِرتِشافُ الصّافی مِن سُلاف ِالشّافی، تلخیص «الشّافی فی الامامة»، اثر شریف مرتضی. که در آن پاره‌ای از مناظره‌های قاضی عبدالجبار معتزلی و شریفِ مرتضی آمده است.
- صَفوةُالصّافی مِن رَغوةِ الشّافی، تلخیص دیگر بر «الشّافی فی الامامة» است.
- التُحفةُالزِّینیة، که اُرجوزه یا مجموعه شعری است در قالب مثنوی درباره مسائل کلامی.
- حَثیثُ الفُلْجَة فی شَرْحِ حَدیثِ الفُرْجة، در شرح حدیث پنجم از باب «حدوث العالم» کتاب التوحید کافی.
- اَمانُ الایمانِ مِن اَخطارِ الاَذهان.
- حَدائقُ العارفِ فی طَرائقِ المعارف.
- شرح حدیث عمران صابى.
- حاشیه بر شرح سید علی خان مدنی بر صحیفة سجادیة، اثر کلامی ـ حدیثی.
- شرح ناتمام زیارت جامعه کبیره.
- لسان المیزان فی المنطق، در علم منطق. مؤلّف این کتاب را نوشته و خود، شرح کرده است.
- شرح «تهذیب المنطق» سعدالدین تفتازانی.
- حاشیه بر شرح شمسیه و شرح مطالع، هر دو از قطب الدین رازی.
- شرح بر خلاصةالحساب شیخ بهائی در ریاضیات.
- مِصْفاة السَّفاء لاِستصفاءِ الشِّفاء، شرح بخش طبیعیات کتاب «الشفاء» اثر ابوعلی سینا.
ادبیات عربی و فارسی:
برخی آثار حسینی مختاری در ادبیات عبارت است از:
- سه شرح (مختصر، متوسط و بزرگ) بر الفوائدالصَّمدیة شیخ بهائی.
- گفتارهای حکیمانه موزونی به سبک مقامات حریری و شذور الذهب زمخشری با نام زَواهرُالجَواهر فی نَوادرالزَّواجِر، که چاپ شده است.
- حاشیه بر «المُطوَّل» تفتازانی.
- نحو میر، کتابی در علم نحو به زبان فارسى.
- حاشیه بر کتاب الاشباه و النظایر، اثر جلال الدین سیوطی: مؤلف در آن از سید على خان مدنى نقل کرده است که سیوطی در اواخر عمر به مذهب شیعه گرویده بود.
- تَفریجُ القاصد لِتوضیحِ المقاصد: شرح و تکمله‌ای بر کتاب توضیح المقاصد شیخ بهائی که «تاریخ البهائیین» (یعنی شیخ بهائی و بهاءالدین حسینی مختاری) نیز نامیده می شود.
پانویس
- ↑ مدرسی، ریحانة الأدب، ج۱، ص۲۹۰.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ص۱۰۸ـ۱۰۹؛ حرّعاملی، امل الآمل، قسم ۱، مقدمه حسینی، ص۱۷؛ حسینی اشکوری، اجازات الحدیث، ص۱۳۵.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ص۱۰۸ـ۱۰۹.
- ↑ رجوع کنید به فاضل هندی، کشف اللثام، ج۱، مقدمه جعفریان، ص۱۸ـ۲۲.
- ↑ رجوع کنید به آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۶، ص۱۶۷.
- ↑ قمی، فوائد الرضویه، ج۲، ص۶۰۱.
- ↑ روضات، خوانساری، ج ۷، ص۱۲۱ـ۱۲۲.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی ، ص۷۱.
- ↑ رجوع کنید به حسینی اشکوری، تلامذة العلامة المجلسی ، ص۷۰ـ۷۱.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱، ص۴۴۸، ج۱۷، ص۷۸، ج۱۸، ص۳۲۳، ج۲۶، ص۲۲۴.
منابع
- "سید محمد بن محمدباقر مختاری"، سایت ویکی شیعه، تاریخ بازیابی: ۱۵ اسفند ۱۳۹۸.
- "شرح حديث عمران صابی"، بهاءالدين محمد اصفهانی، کتابخانه مدرسه فقاهت.
