التنبیه و الإشراف (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| + | '''«التنبیه و الإشراف»'''، تألیف [[مسعودی|علی بن حسین مسعودی]] (م، ۳۴۵ ق)، کتابی در [[تاریخ]] و جغرافیای قبل و بعد از [[اسلام]] به زبان عربی است. این کتاب از نظر تاریخ علوم و ادیان نیز اهمیت دارد و شامل مباحثی در [[فلسفه]]، [[هیئت|نجوم]]، [[طب|پزشکی]]، ادیان کهن و عقاید می‌باشد. | ||
{{مشخصات کتاب | {{مشخصات کتاب | ||
| سطر ۷: | سطر ۸: | ||
|نویسنده=علی بن حسین مسعودی | |نویسنده=علی بن حسین مسعودی | ||
| − | |موضوع= تاریخ اسلام | + | |موضوع= جغرافیا و تاریخ اسلام |
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد= ۱ |
|عنوان افزوده1= | |عنوان افزوده1= | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۵: | ||
}} | }} | ||
| − | + | ==مؤلف== | |
| + | ابوالحسن علی بن حسین مسعودی (م، ۳۴۵ ق)، متکلم، مورخ و جغرافیدان بزرگ اسلامی قرن چهارم هجری است و طبق نظر نسب‌شناسان از نوادگان [[عبدالله بن مسعود]]، [[صحابه]] و قاری مشهور عهد [[رسول اکرم]] «صلی الله علیه وآله» می‌باشد. [[عبدالله بن جعفر حمیری]] و [[شیخ کلینی]] را از اساتید و مشایخ وی برشمرده اند. | ||
| − | + | مسعودى علاوه بر بهره‌گیرى از علوم مختلف مانند [[علم لغت|لغت]]، [[ادبیات عرب|ادبیات]]، [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[تاریخ]]، جغرافی، [[کلام]] و [[فلسفه]]، به زبان‌هاى فارسى، هندى، یونانى، رومى و [[زبان سریانی|سریانى]] آشنا بود. | |
| − | + | شرح حال نگاران به [[شیعه|تشیع]] مسعودى تصریح کرده‌اند. وى اهتمام بسیارى براى ثبت زندگانى [[امام علی علیه السلام|حضرت على]] (علیه السلام) و ذکر مناقب آن حضرت داشته و کتاب «اثبات الوصیه لعلی بن ابی طالب علیه‌السلام» را در همین راستا نوشت. برخی دیگر از آثار مشهور او عبارتند از: [[مروج الذهب (کتاب)|مروج الذهب]]، احوال الامامه، الابانه عن اصول الدیانه، حدائق الاذهان فی اخبار اهل بیت النبی علیهم‌السلام. | |
| − | وی در این کتاب از شرح و بسط مطالب و بحث و جدل پرهیز کرده و برای توضیحات بیشتر به کتابهای دیگر خود ارجاع داده است. | + | ==معرفی کتاب== |
| + | «التنبیه و الإشراف» احتمالاً آخرین کتاب [[مسعودی]] است و تألیف آن در سال وفات وی به پایان رسیده (۳۴۵ ق). مسعودی «التنبیه والاشراف» را تألیفی مختصر و هفتمین کتاب در سلسله تألیفات تاریخی خود خوانده است. وی در این کتاب از شرح و بسط مطالب و بحث و جدل پرهیز کرده و برای توضیحات بیشتر به کتابهای دیگر خود ارجاع داده است. | ||
| − | آنچه در | + | آنچه در «التنبیه و الاشراف» همانند «[[مروج الذهب (کتاب)|مُرُوج الذهب]]» -دیگر اثر برجای مانده مسعودی- جلب توجه می کند، پیوستگی تاریخ و جغرافیای علمی است. مسعودی با توجه به تأثیر جغرافیا و عوامل محیطی در زندگی [[انسان]]، این دو دانش را به گونه ای ممتاز و ابتکاری درهم آمیخته است. |
| − | + | «التنبیه و الإشراف» حاوی خلاصه ای از اطلاعات همه کتابهای مسعودی و تحلیل آنهاست. مطالب و مواد اصلی این کتاب، هر چند در اساس برگرفته از آثار تاریخی ـ جغرافیایی پیشین مؤلف است، نمی توان آن را صرفاً خلاصه ای از آنها شمرد؛ حتی با وجود همسانی با مروج الذهب در طرح کلی و موضوعات اصلی، باید آن را اثری مستقل دانست که از جهاتی مبسوطتر است. التنبیه متضمن مطالب تازه و تکمیلی است که گزارشهای تاریخی آن، حوادث معاصر مؤلف را در جهان اسلام و سرزمین های غیراسلامی در برمی گیرد. | |
| − | در | + | «التنبیه و الاشراف»، حوزه علایق علمی مسعودی را نشان می دهد؛ این کتاب از نظر تاریخ علوم و ادیان نیز اهمیت دارد و شامل مباحثی در [[فلسفه]]، نجوم، [[طب|پزشکی]]، ادیان کهن و عقاید است. از برخی آداب و رسوم رایج نزد اقوام و مذاهب نیز سخن گفته است. |
| − | + | ==محتوای کتاب== | |
| + | در مقدمه «التنبیه والاشراف» هدف از تألیف این اثر و شماری از آثار پیشین نویسنده و موضوعات گوناگون آنها ذکر شده است. سپس فصل هایی به مطالب جغرافیایی اختصاص یافته است که حدود یک پنجم کتاب را دربرمی گیرد. این فصلها مشتمل اند بر اطلاعات عمومی درباره جغرافیای طبیعی، [[هیئت]] افلاک، تأثیر نجوم (احکام نجوم)، ترکیب عناصر، تقسیم زمان و ویژگی های فصول سال، بادهای چهارگانه و جهت وزش و تأثیر آنها، شکل و مساحت و قسمتهای گوناگون زمین، ویژگیهای هر ناحیه و تأثیر آن در ساکنان آنجا، وصف اقالیم و تأثیر آب و هوا، دریاها و اقوام هفت گانه. | ||
| − | قسمت تاریخ اسلام آن شامل سیره پیامبر و شرح سالشمار رویدادهای پس از هجرت (تا سال دهم) است که با نامگذاری ویژه هر سال آغاز می شود. مسعودی در این قسمت با توجه به اختلاف | + | چهار پنجم کتاب، مشتمل بر تاریخ عمومی جهان در دو قسمت تنظیم شده است: ۱. تاریخ پیش از [[اسلام]] ۲. [[تاریخ اسلام]] تا رویدادهای سال ۳۴۵ ق، مقارن خلافت [[مطیع(خلیفه عباسی)|مطیع عباسی]] (۳۴۴ـ۳۶۴). قسمت نخست طبقه بندی موضوعی دارد. قسمت تاریخ اسلام آن شامل سیره [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه وآله و شرح سالشمار رویدادهای پس از [[هجرت پیامبر اسلام به مدینه|هجرت]] (تا سال دهم) است که با نامگذاری ویژه هر سال آغاز می شود. مسعودی در این قسمت با توجه به اختلاف روایات، مباحث را جامع و مرتب و در عین حال مختصر تنظیم کرده است. حوادث سالهای بعد بر اساس توالی دوران خلفا می آید. بخش پایانی کتاب به ویژه قسمتِ [[حکومت بنی عباس|خلفای عباسی]] معاصرِ مؤلف، بسیار مختصر است و تنها به بیان روز جلوس خلیفه و وفات و ویژگی ها و اوصاف شخصی وی بسنده کرده و حتی رویدادهای مهم را دربرندارد. |
| − | + | نویسنده در این کتاب همچنین پاره ای از اشتباهات تاریخی و ترتیب زمانی یا خطاهایی خاص در داده ها و داوری ها را که در مروج الذهب راه یافته، تصحیح کرده است، از جمله فصل مربوط به امپراتوری روم شرقی (بیزانس) و ظهور و گسترش آیین [[مسیحیت]] که نمونه ای برجسته در این شیوه اصلاحی و تکمیلی است. | |
| − | + | ==منابع== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | ||
| − | |||
| − | + | *"التنبیه و الإشراف"، محمدرضا ناجی، [[دانشنامه جهان اسلام]]. | |
| − | * | ||
| − | + | [[رده:کتابهای تاریخی]] | |
| − | [ | ||
[[رده:منابع جغرافیای اسلامی]] | [[رده:منابع جغرافیای اسلامی]] | ||
[[رده:منابع تاریخ اسلام]] | [[رده:منابع تاریخ اسلام]] | ||
| + | [[رده:آثار علی بن حسین مسعودی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۱۶
«التنبیه و الإشراف»، تألیف علی بن حسین مسعودی (م، ۳۴۵ ق)، کتابی در تاریخ و جغرافیای قبل و بعد از اسلام به زبان عربی است. این کتاب از نظر تاریخ علوم و ادیان نیز اهمیت دارد و شامل مباحثی در فلسفه، نجوم، پزشکی، ادیان کهن و عقاید می‌باشد.
 | |
| نویسنده | علی بن حسین مسعودی |
| موضوع | جغرافیا و تاریخ اسلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
محتویات
مؤلف
ابوالحسن علی بن حسین مسعودی (م، ۳۴۵ ق)، متکلم، مورخ و جغرافیدان بزرگ اسلامی قرن چهارم هجری است و طبق نظر نسب‌شناسان از نوادگان عبدالله بن مسعود، صحابه و قاری مشهور عهد رسول اکرم «صلی الله علیه وآله» می‌باشد. عبدالله بن جعفر حمیری و شیخ کلینی را از اساتید و مشایخ وی برشمرده اند.
مسعودى علاوه بر بهره‌گیرى از علوم مختلف مانند لغت، ادبیات، فقه، اصول، تاریخ، جغرافی، کلام و فلسفه، به زبان‌هاى فارسى، هندى، یونانى، رومى و سریانى آشنا بود.
شرح حال نگاران به تشیع مسعودى تصریح کرده‌اند. وى اهتمام بسیارى براى ثبت زندگانى حضرت على (علیه السلام) و ذکر مناقب آن حضرت داشته و کتاب «اثبات الوصیه لعلی بن ابی طالب علیه‌السلام» را در همین راستا نوشت. برخی دیگر از آثار مشهور او عبارتند از: مروج الذهب، احوال الامامه، الابانه عن اصول الدیانه، حدائق الاذهان فی اخبار اهل بیت النبی علیهم‌السلام.
معرفی کتاب
«التنبیه و الإشراف» احتمالاً آخرین کتاب مسعودی است و تألیف آن در سال وفات وی به پایان رسیده (۳۴۵ ق). مسعودی «التنبیه والاشراف» را تألیفی مختصر و هفتمین کتاب در سلسله تألیفات تاریخی خود خوانده است. وی در این کتاب از شرح و بسط مطالب و بحث و جدل پرهیز کرده و برای توضیحات بیشتر به کتابهای دیگر خود ارجاع داده است.
آنچه در «التنبیه و الاشراف» همانند «مُرُوج الذهب» -دیگر اثر برجای مانده مسعودی- جلب توجه می کند، پیوستگی تاریخ و جغرافیای علمی است. مسعودی با توجه به تأثیر جغرافیا و عوامل محیطی در زندگی انسان، این دو دانش را به گونه ای ممتاز و ابتکاری درهم آمیخته است.
«التنبیه و الإشراف» حاوی خلاصه ای از اطلاعات همه کتابهای مسعودی و تحلیل آنهاست. مطالب و مواد اصلی این کتاب، هر چند در اساس برگرفته از آثار تاریخی ـ جغرافیایی پیشین مؤلف است، نمی توان آن را صرفاً خلاصه ای از آنها شمرد؛ حتی با وجود همسانی با مروج الذهب در طرح کلی و موضوعات اصلی، باید آن را اثری مستقل دانست که از جهاتی مبسوطتر است. التنبیه متضمن مطالب تازه و تکمیلی است که گزارشهای تاریخی آن، حوادث معاصر مؤلف را در جهان اسلام و سرزمین های غیراسلامی در برمی گیرد.
«التنبیه و الاشراف»، حوزه علایق علمی مسعودی را نشان می دهد؛ این کتاب از نظر تاریخ علوم و ادیان نیز اهمیت دارد و شامل مباحثی در فلسفه، نجوم، پزشکی، ادیان کهن و عقاید است. از برخی آداب و رسوم رایج نزد اقوام و مذاهب نیز سخن گفته است.
محتوای کتاب
در مقدمه «التنبیه والاشراف» هدف از تألیف این اثر و شماری از آثار پیشین نویسنده و موضوعات گوناگون آنها ذکر شده است. سپس فصل هایی به مطالب جغرافیایی اختصاص یافته است که حدود یک پنجم کتاب را دربرمی گیرد. این فصلها مشتمل اند بر اطلاعات عمومی درباره جغرافیای طبیعی، هیئت افلاک، تأثیر نجوم (احکام نجوم)، ترکیب عناصر، تقسیم زمان و ویژگی های فصول سال، بادهای چهارگانه و جهت وزش و تأثیر آنها، شکل و مساحت و قسمتهای گوناگون زمین، ویژگیهای هر ناحیه و تأثیر آن در ساکنان آنجا، وصف اقالیم و تأثیر آب و هوا، دریاها و اقوام هفت گانه.
چهار پنجم کتاب، مشتمل بر تاریخ عمومی جهان در دو قسمت تنظیم شده است: ۱. تاریخ پیش از اسلام ۲. تاریخ اسلام تا رویدادهای سال ۳۴۵ ق، مقارن خلافت مطیع عباسی (۳۴۴ـ۳۶۴). قسمت نخست طبقه بندی موضوعی دارد. قسمت تاریخ اسلام آن شامل سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و شرح سالشمار رویدادهای پس از هجرت (تا سال دهم) است که با نامگذاری ویژه هر سال آغاز می شود. مسعودی در این قسمت با توجه به اختلاف روایات، مباحث را جامع و مرتب و در عین حال مختصر تنظیم کرده است. حوادث سالهای بعد بر اساس توالی دوران خلفا می آید. بخش پایانی کتاب به ویژه قسمتِ خلفای عباسی معاصرِ مؤلف، بسیار مختصر است و تنها به بیان روز جلوس خلیفه و وفات و ویژگی ها و اوصاف شخصی وی بسنده کرده و حتی رویدادهای مهم را دربرندارد.
نویسنده در این کتاب همچنین پاره ای از اشتباهات تاریخی و ترتیب زمانی یا خطاهایی خاص در داده ها و داوری ها را که در مروج الذهب راه یافته، تصحیح کرده است، از جمله فصل مربوط به امپراتوری روم شرقی (بیزانس) و ظهور و گسترش آیین مسیحیت که نمونه ای برجسته در این شیوه اصلاحی و تکمیلی است.
منابع
- "التنبیه و الإشراف"، محمدرضا ناجی، دانشنامه جهان اسلام.
