قبله

قبله مکانی است که نماز باید به سمت آن خوانده شود. علاوه بر این در بسیاری از اعمال و امور مربوط به مسلمانان جهت قبله به نحوی دخالت دارد همانند اینکه صورت میت باید به سمت قبله قرار گیرد و حیوانات به سمت قبله ذبح شوند. تا چند ماه پس از هجرت بیت المقدس قبله مسلمانان بود و پس از آن به وحی الهی کعبه به عنوان قبله تعیین گردید.

تعریف لغوی و اصطلاحی قبله

استقبال و القبلة هر دو از یک ریشه هستند. استقبال الشیء یعنی محاذی و روبروی چیزی قرار گرفتن و استقبال القبلة یعنی رو به قبله قرار گرفتن. کلمه القبله در اصل اسم است برای حالت شخصی که به چیزی رو کرده است اما در عرف اسم شده است برای مکانی که در نماز به طرف آن مکان رو می‌کنند.

در اصطلاح هم استقبال القبله به همان معنای عرفی است یعنی رو به کعبه (خانه خدا) قرار گرفتن. نکته مهمی که وجود دارد این است كه مراد از قبله ساختمان کعبه معظمه نیست بلکه منظور مکان کعبه و فضای بالای آن است تا آسمان.

تغییر قبله

پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله در مدت 13 سال پس از بعثت در مكه و چند ماه بعد از هجرت در مدينه به امر خداوند متعال به سوي بيت المقدس عبادت مي كردند؛ ولي بعد از آن قبله تغيير يافت ومسلمانان مامور شدند كه به سوي كعبه نماز بگزارند.

احکام قبله

مواردی که استقبال در آنها واجب است

1. تمام نمازهای واجب و مستحب مگر نمازهای مستحبی که در حال حرکت خوانده می‌شود.
2. برخی از توابع نماز مانند نماز احتیاط یا قضای سجده یا تشهد فراموش شده.
3. مسلمانی را که محتضر است یعنی درحال جان دادن است، باید به پشت بخوابانند به طوری که کف پاهایش به طرف قبله باشد
4. ميت را بايد در قبر به پهلوي راست طوري بخوابانند كه جلوي بدن او رو به قبله باشد.
5. در موقع سر بريدن حیوان، بايد جلو بدن حيوان رو به قبله باشد.

مواردی که استقبال در آنها مستحب است

هنگام قرائت قرآن، هنگام دعا، هنگام ذکر، هنگام تعقیب نماز، هنگام ایراد دعوی نزد حاکم، هنگام سجده شکر، هنگام سجده واجب یا مستحب قرآن، هنگام وضوگرفتن، هنگام نشستن و...

مواردی که استقبال مکروه است

هنگام پوشیدن شلوار، هنگام جماع در هر حالی که رو به قبله بودن بی‌احترامی باشد.

موردی که استقبال در آن حرام است

هنگام تخلی که علاوه بر استقبال، استدبار هم حرام است.

کیفیت استقبال

کیفیت استقبال هم در موارد مختلف یکسان نیست. برای شخص ایستاده و نشسته استقبال یک صورت دارد و آن رو به قبله بودن جلوی بدن اوست اما برای خوابیده به یک صورت نیست. کسی که خوابیده نماز می‌خواند باید روی دست راست بخوابد و جلوی بدن او رو به قبله باشد و اگر نمی‌تواند باید به همین صورت بر روی دست چپ بخوابد و اگر به این صورت هم نمی‌تواند باید به پشت بخوابد و پاهایش رو به قبله باشد به گونه‌ای که اگر بنشیند رو به قبله باشد.

استقبال شخص محتضر با میت هم یکسان نیست. محتضر باید پاهایش رو به قبله باشد اما میت را باید بر روی دست راست رو به قبله بخوابانند. علاوه بر این وقتی که می‌خواهند بر میت نماز بخوانند سر میت باید به طرف راست قبله و پاهایش به طرف چپ قبله باشد.

نکته عامی که درباره نحوه استقبال وجود دارد این است که استقبال عرفی کافی است و لازم نیست با دقت بسیار همراه باشد برای کسی که در مسجدالحرام نماز می‌خواند استقبال عرفی به این است که دقیقاً رو به کعبه باشد اما برای کسی که در کشور دیگری است همین قدر که بگویند رو به قبله است کافی است.

راه‌های تشخيص قبله

1- علم (يقين):

كه اگر كسي علم به قبله بودن يك جهت پيدا كرد، بايستي حكم به قبله بودن آن طرف نمايد.

2- شهادت دو نفر شاهد عادل : به شرطي كه شهادت آنان از روي حس و مشاهده باشد كه در اين صورت ولو شهادت آنان يقين هم نياورد،جايگزين يقين مي شود.

3- به گفته كسي كه از روي قواعد علمي قبله را تشخيص مي دهد و گفته او اطمينان آور هم باشد.

4- ظن و گمان : كه اگر هيچ كدام از سه مرحله قبلي وجود نداشت نوبت به مرحله چهارم مي رسد كه عمل كردن به ظن و گمان باشد و آن هم از هر راهي به دست آيد، چه از راه محراب مسجد يا قبرهاي مسلمانان باشد و چه از گفته صاحب خانه و چه از راه خورشيد و ستاره و قطب نما باشد؛البته بايد توجه داشت كه در صورتي مي تواند به گمان عمل كند كه نتواند گمان قوي تري پيدا كند والا بايستي گمان قوي تر را تحصيل نمايد؛ مثلا اگر مهمان از گفته صاحب خانه گمان به قبله پيدا كند، ولي بتواند از راه ديگرگمان قوي تر به دست آورد،نبايد به حرف او عمل نمايد.