ماه صفر

صفر ۱۴۴۶ در تقویم ایران
شنبه		۵	۱۲	۱۹	۲۶
یک‌شنبه		۶	۱۳	۲۰	۲۷
دوشنبه		۷	۱۴	۲۱	۲۸
سه‌شنبه	۱	۸	۱۵	۲۲	۲۹
چهارشنبه	۲	۹	۱۶	۲۳	۳۰
پنج‌شنبه	۳	۱۰	۱۷	۲۴
جمعه	۴	۱۱	۱۸	۲۵
دانشنامه تقویم

ماه صفر دومین ماه قمری پس از محرم است. در دوران جاهلیت آن را ناجز می‌‌نامیدند. صفر از ریشه «صفر» به معنی تهی و خالی است. دلیل نامگذاری آن این است که چون این ماه پس از ماه محرم است و مردم دوران جاهلیت در ماه محرم - به دلیل این که از ماههای حرام بود - از جنگ دست می‌‌کشیدند، با فرارسیدن ماه صفر به جنگ روی می‌‌آوردند و خانه‌‌ها خالی می‌‌ماند؛ از این رو به آن صفر گفته‌‌اند.

حوادث تاریخی فراوانی در ماه صفر رخ داده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌‌شود: آغاز جنگ صفین در سال 37 قمری، آوردن سر مبارک امام حسین علیه‌السلام به دمشق، اربعین امام حسین علیه‌السلام، ولادت امام باقر علیه‌السلام در سال 57 قمری، ولادت امام کاظم علیه‌السلام در سال 128 قمری، شهادت زید بن علی بن الحسین علیه‌السلام در سال 121 قمری، شهادت عمار یاسر و خزیمه بن ثابت ذوالشهادتین در جنگ صفین در سال 37 قمری، رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در سال 11 قمری، شهادت امام حسن‌مجتبی علیه‌السلام در سال 50 قمری، شهادت امام رضا علیه‌السلام در سال 203 قمری و...

اعمال عبادي ماه صفر

در نامگذاري اين ماه، دو وجه ذكر كرده اند:

1. از «صُفْرَة (زردي)» گرفته شده؛ زيرا زمان انتخاب نام، مقارن فصل پاييز و زردي برگ درختان بوده است.
2. از «صِفْر (خالي)» گرفته شده؛ زيرا مردم پس از پايان ماه‌‌ هاي حرام، رهسپار جنگ مي‌ شدند و شهرها خالي مي‌ شد.

اين ماه، معروف به شومي و بدشگوني است. از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله درباره ماه صفر، چنين نقل شده است: هر كس خبر تمام شدن اين ماه را به من دهد، بشارت بهشت را به او مي‌ دهم. لذا در اين ماه به دادن صدقه اهتمام بيشتري شود و براي ايمني از بلاها، دعاي زير هر روز ده مرتبه خوانده شود:

يا شَديدَ الْقُوي وَ يا شَديدَ الْمِحالِ يا عَزيزُ يا عَزيزُ يا عَزيزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِكَ جَميعُ خَلْقِكَ فَاكْفِني شَرَّ خَلْقِكَ يا مُحْسِنُ يا مُجْمِلُ يا مُنْعِمُ يا مُفْضِلُ يا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اِنّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمينَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنينَ وَ صَلَّي اللَّهُ عَلي مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّيِّبينَ الطَّاهِرينَ!

اي سخت نيرو و اي سختگير! اي عزيز، اي عزيز، اي عزيز! خوارند از بزرگي‌ ات همه خلقت. پس كفايت كن از من شر خلق خودت را، اي احسان‌بخش! اي نيكوكار! اي نعمت‌بخش! اي عطا دِه! اي كه معبودي جز تو نيست! منزهي تو! به راستي من از ظالمانم. اجابت كرديم برايش و نجاتش داديم از غم و همچنين نجات دهيم مؤمنان را، و رحمت كند خدا بر محمد و آل پاك و پاكيزه ‌اش!

وقايع روز اول ماه صفر:

شهادت زيد بن علي بن حسين در سال 121 (هـ.ق)

وقايع روز سوم ماه صفر:

ولادت امام باقر علیه‌السلام در سال 57 (ه.ق)

اعمال روز سوم ماه صفر:

• 1. نمازگزاردن: دو ركعت نماز كه در ركعت اول، سوره حمد و سوره فتح و در ركعت دوم سوره حمد و سوره اخلاص خوانده شود.

پس از نماز:

• الف) صد مرتبه صلوات.

• ب) صد مرتبه «اَللَّهُمَّ الْعَنْ الَ اَبي ‌سُفْيانَ».

• ج) صد مرتبه استغفار گفته شود و از خداوند متعال، طلب حاجت شود.

وقايع روز هفتم ماه صفر:

ولادت امام موسي‌كاظم علیه‌السلام در سال 128 (هـ.ق)

وقايع روز بيستم ماه صفر:

• اربعين حسيني.

• بازگشت اسيران حادثه كربلا به كوفه.

اعمال روز بيست و هفتم صفر:

1. خواندن زيارت امام حسين علیه‌السلام.
2. خواندن زيارت اربعين. در روايتي از امام حسن عسکری علیه‌السلام، خواندن زيارت اربعين از نشانه‌ هاي مؤمن برشمرده شده است.

وقايع روز بيست و هشتم ماه :

• رحلت پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله در سال 11 (هـ.ق)

• شهادت امام حسن‌مجتبي علیه‌السلام در سال 50 (هـ.ق)

اعمال روز بيست و هشتم صفر:

• عزاداري و سوگواري كردن.

وقايع روز سي‌ ام ماه

شهادت حضرت امام رضا علیه‌السلام در سال 203 (هـ.ق) اتفاق افتاد. البته تاريخ شهادتش را آخر ماه صفر نقل كرده‌ اند ولي معلوم نشد در سال شهادت، اين ماه بيست و نه روز بود يا سي روز.

منابع

(1). المراقبات، جواد الملكي التبريزي، چاپخانه حيدري، قم، 1381 ق، ص 18.

(2). مفاتيح الجنان ، شيخ عباس قمي، افتخاري، تهران، 1375 ش، ص 293.

(3). آشنايي با زندگي امام باقر علیه‌السلام ولادت امام محمدباقر علیه‌السلام، در اول ماه رجب، يا سوم ماه صفر سال 57 هجري در مدينه بوده است. ايشان در روز دوشنبه هفتم ذی الحجه سال 114 هجري در مدينه وفات نمود. بارگاه نوراني آن حضرت، قبرستان بقيع و مدت عمر ايشان، 57 سال است. پدر بزرگوارش، امام سجاد علیه‌السلام و مادرش، فاطمه دختر امام حسين علیه‌السلام بود. آن حضرت، «ابن الخيرتين» و «عَلَويٌّ بين علويين» بود. فرزندان آن حضرت عبارت اند از: 1. جعفر امام صادق علیه‌السلام، 2. عبداللَّه، 3. ابراهيم، 4. عبيداللَّه، 5. علي، 6. زينب. 7. ام ‌سلمه. دوره امامت آن حضرت و فرزند بزرگوارش امام صادق علیه‌السلام، مقارن با تبليغات سري بني‌عباس و درگيري آنان با حاكمان بني‌ اميه بود. بدين جهت، فرصتي مناسب براي اين دو امام در نشر دين و تعليم و تربيت به وجود آمد. امامت آن حضرت، نُه يا ده سال به طول انجاميد. زمامداران غاصب در دوره ايشان عبارت اند از: 1. وليد بن عبدالملك، 2. سليمان بن عبدالملك، 3. عمر بن عبدالعزيز، 4. يزيد بن عبدالملك، 5. هشام بن عبدالملك. از سخنان آن حضرت است: عالِمٌ يُنْفَعُ بِعِلْمِهِ اَفْضَلُ مِنْ سَبْعينَ اَلْفِ عابِدٍ؛ دانشمندي كه از دانش او سود برده شود، از هفتاد هزار عبادت كننده بدون علم برتر است.

(4). بحارالأنوار، محمدباقر المجلسي (م 1111 ق)، المكتبة الاسلامية، ج 98، ص 348.

(5). همان.

(6). همان؛ مفاتيح الجنان، ص 467.

(7). همان.

(8). حضرت امام رضا علیه‌السلام، در روز 11 ذی الحجه سال 148 هجري در مدينه به دنيا آمد و در آخر صفر سال 203 هجري در طوس در 55 سالگي به شهادت رسيد. بارگاه ملكوتي آن حضرت در مشهد مقدس است. پدر بزرگوارش حضرت موسي بن جعفر علیه‌السلام و مادرش ام‌ البنين (نجمه) نام داشت. شيخ مفيد و طبرسي گفته اند: امام رضا علیه‌السلام يك فرزند داشت و نام او محمد بن علي جواد علیه‌السلام بود. امامت آن حضرت، بيست سال بود. ده سالِ آن در خلافت هارون الرشيد، پنج سال در حكومت امين و پنج سال ديگر در حكومت مأمون واقع شد. وقتي مأمون روي كار آمد از حضرت دعوت كرد تا به مَرْو بيايد و بر اين دعوت، اصرار ورزيد تا اين كه در سال 200 (هـ.ق) حضرت مدينه را به مقصد مَرْو ترك كرد. حوادث مهم اين سه سال عبارتند از:

1. عبور حضرت از نيشابور و خواندن حديث «سلسلة الذهب» در جمع مردم آن شهر.
2. قبولي مشروط ولايت‌عهدي مأمون در سال 201 (هـ.ق)
3. مناظرات علمي حضرت با علماي ملل و اديان.
4. رفتن حضرت براي اداي نماز عيد فطر و برگرداندن ايشان به دستور مأمون.

كلمات گهربار ايشان، در مجموعه‌ هاي مستقل گردآوري شده و موجود است از جمله:

1. عيون أخبار الرضا علیه‌السلام، شيخ صدوق.
2. مسند الامام الرضا علیه‌السلام (2 ج)، عزيزاللَّه عطاردي.
3. موسوعة كلمات الامام الرضا علیه‌السلام، پژوهشكده باقرالعلوم علیه‌السلام.

منابع برای مطالعه بیشتر

وقایع الایام شیخ عباس قمی، ماه صفر.